Rijeka

Rijeka to miasto w północno-zachodniej Chorwacji, położone u ujścia rzeki Rječiny do Morza Adriatyckiego u podnóża masywu górskiego Risnjak. Jest to trzecie, co do wielkości miasto kraju (po Zagrzebiu i Splicie) i zarazem największy chorwacki port. Miasto stanowi także główny węzeł komunikacyjny Kvarneru (zatoka w Chorwacji, stanowiąca część Morza Adriatyckiego). Historia Rijeki sięga zamierzchłych czasów starożytnych, kiedy to znajdowała się tu ilirysjka osada. Jakiś czas później została podbita i zajęta przez Rzymian, którzy utworzyli tu jedną ze swoich kolonii i nazwali Tarsatica. Po upadku Cesarstwa miasto zostało zajęte przez przybyłych na te tereny w VII wieku Słowian. Korzystna położenie w strategicznym miejscu sprzyjało dynamicznemu rozwojowi miasta. Pod koniec XV wieku Rijeka dostała się pod panowanie Habsburgów, pod których panowaniem pozostawała aż do 1918 roku. Jeden z najtragiczniejszych momentów w dziejach Rijeki miał miejsce w 1750 roku, kiedy to okoliczne tereny nawiedzone zostały przez wielkie trzęsieni ziemi. Wtedy to przeważająca część zabudowy miejskiej obrócona została w ruinę. Wkrótce potem miasto zostało odbudowane i bardzo szybko ponownie stało się jednym z najprężniej działających portów w regionie. Znaczna głębokość zatoki w tym miejscu dała możliwość utworzenia w Rijece pełnomorskiego portu, obsługującego największe statki (m.in. tankowce). Po zakończeniu I wojny światowej i rozpadzie Austro-Węgier, status polityczny Rijeki stał się jednym z ważniejszych problemów międzynarodowych. Pretensje do miasta zgłaszały Włochy i nowo powstałe Państwo Słoweńców, Chorwatów i Serbów (SHS). W listopadzie 1920 roku na mocy Traktatu w Rapallo, utworzono Wolne Miasto Rijeka (Wolne Miasto Fiume), które przetrwało zaledwie 4 lata po których zostało zaanektowane przez Włochy (za zgodą SHS). Po II wojnie światowej w 1947 roku Rijeka (wraz z półwyspem Istria) wcielona została w granice Jugosławii po rozpadzie której przypadła Chorwacji.

Zwiedzanie

Obecnie Rijeka to jeden z najważniejszych chorwackich portów. Choć miasto nie jest znane ze spektakularnych zabytków to urzeka fascynującą historią, niezwykłym industrialnym klimatem oraz ciekawym połączeniem architektury starej z nowoczesną. Mimo zniszczeń jakie spowodowało trzęsienie ziemi w 1750 roku w mieście znajduje się wiele ciekawych i zabytkowych budowli. Serce najstarszej części Rijeki stanowi wytyczony w miejscu dawnych obwarowań miejskich i ciągnący się wzdłuż wybrzeża pieszy deptak Korzo. W jego centralnym punkcie wznosi się uchodząca za jeden z symboli miasta okazała barokowa Wieża Zegarowa (Gradski toranj). Jej okolice stanowią ulubione miejsce spotkań turystów oraz mieszkańców miasta. Wieżę wybudowano jeszcze w średniowieczu ale swój ostateczny kształt uzyskała dopiero w XIX stuleciu. Oprócz zegara na wieży znajduje się także herb Habsburgów oraz popiersia Leopolda I (1640-1705) i Karola VI (1685-1740), który 18 marca 1719 roki ogłosił Rijekę wolnym portem u nadał jej herb dwugłowego orła (obie głowy są zwrócone w tę samą stronę). Po I wojnie światowej żołnierze włoscy odcięli mu jedną z głów, by mniej przypominał orła austriackiego, a bardziej rzymskiego. W czasach komunistycznych zaś orzeł został zdjęty i przywrócony dopiero po odzyskaniu przez Chorwację niepodległości. Przypuszcza się, że wieża znajduje się w miejscu jednej z dawnych bram miejskich, która wraz z murami została zniszczona podczas pamiętnego trzęsienia ziemi. Kierując się na północ dojdziemy do wzgórza Trsat (139 metrów n.p.m.) na którym wznosi się okazały Zamek Frankopanów. Warownia wzniesiona została w XIII stuleciu w miejscu dawnych rzymskich fortyfikacji. W kolejnych wiekach twierdza była wielokrotnie rozbudowywana i modernizowana, a swój obecny neogotycki kształt uzyskała podczas ostatniej przebudowy, jaka miała miejsce w latach dwudziestych XIX wieku. W bezpośrednim sąsiedztwie zamku znajduje się klasztor oraz kościół Franciszkanów w którym to przechowywany jest cudowny obraz Matki Bożej. Od wielu lat relikwia stanowi cel licznych pielgrzymek. Miejscowe podania i przekazy opowiadają jakoby dawno temu stał tu przeniesiony z ziemi świętej przez aniołów dom Marii i Józefa. Na wzgórze prowadzi pieszy szlak pielgrzymkowy składający się z przeszło 560 schodów (Trsatske stube). Startuje on spod barokowej bramy znajdującej się przy ulicy Križanićeva. Wielu pielgrzymów decyduje się pokonać całą trasę na kolanach.

Katedra św. Wita

Początki Katedry św. Wita (Katedrala sv. Vida) w Rijece sięgają drugiej połowy XII stulecia kiedy to wzniesiona została tu pierwsza świątynia. W kolejnych wiekach była ona kilkukrotnie przebudowywana i modernizowana. W swoim obecnym kształcie katedra powstała w latach 1638-1742 według wzoru kościoła Santa Maria della Salute w Wenecji. Jest to niespotykana w tej części europy budowla rotundowa reprezentująca styl barokowy z elementami gotyku. Począwszy od 1638 roku przez przeszło trzy kolejne stulecia świątynia należała do jezuitów. W bogato zdobionym barokowym wnętrzu uwagę przykuwa ołtarz z wczesnogotyckim krucyfiksem. Katedra poświęcona jest św. Witowi, pochodzącemu z Sycylii męczennikowi chrześcijańskiemu żyjącemu na przełomie III i IV wieku n.e. Jak głoszą legendy został on z rozkazu cesarza Dioklecjana ugotowany w kotle z wrzącym olejem, a następnie rzucony dzikim zwierzętom. św. Wit zaliczany do Czternastu Świętych Wspomożycieli.

Pozostałe Zabytki Rijeki

• Cerkiew św. Mikołaja (Crkva Svete Nikole) - jest to prawosławna cerkiew, która wzniesiona została w 1790 roku według projektu rijeckiego architekta Ignazia Henceka, z funduszy serbskiej społeczności kupieckiej. We wnętrzu świątyni przechowywana jest bogata kolekcja ikon przywiezionych z Bośni i Wojwodiny.
• Teatr Narodowy (Hrvatsko narodno kazalište) - wzniesiony został pod koniec XVIII wieku a jego uroczyste otwarcie miało miejsce w 1805 roku. Gmach zaprojektowany został przez znane wiedeńskie biuro architektoniczne Fellner & Helmer. Z zewnątrz budowla prezentuje styl włoskiego renesansu . Wnętrza zaś charakteryzują się barokową bogato zdobioną ornamentyką. W 1953 roku teatr został nazwany imieniem słynnego chorwackiego kompozytora operowego Ivana Zajca a w 1991 roku podniesiony został do rangi teatru narodowego.
• Pałac Gubernatora (Guvernerova palača) - wzniesiony został pod koniec XIX wieku w stylu włoskiego renesansu. Jego budowę nadzorował wybitny węgierski architekt Alajos Hauszmann (1847-1926). Gmach powstał jako siedziba przedstawicieli korony węgierskiej, którzy przebywali tu od 1868 roku i miał podkreślać imperialny charakter Austro-Węgier. Obecnie w jego murach swoją siedzibę ma Muzeum Morskie i Historyczne Chorwackiego Wybrzeża,
• Kościół św. Hieronima (Crkva sv. Jeronima) - jest to późnobarokowa budowla, której początki sięgają XIV wieku. Wtedy to członkowie zgromadzenia augustianów rozpoczęli budowę pierwszej świątyni. W kolejnych wiekach kościół wraz z klasztorem był kilkukrotnie przebudowywane i modernizowane. W 1750 roku kompleks został doszczętnie zniszczony w wyniku trzęsienia ziemi. Jeszcze w tym samym wieku kościół został odbudowany w ówcześnie modnym barokowym stylu.
• Kościół Wniebowzięcia Błogosławionej Maryi Dziewicy (Crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije) - wybudowany został we wczesnym średniowieczu w miejscu dawnych rzymskich łaźni. W kolejnych wiekach świątynia była kilkukrotnie przebudowywana a swój obecny kształt uzyskała pod koniec XVII wieku. We wnętrzu kościoła warto zwrócić uwagę na bogato zdobiony ołtarz główny. W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła znajduje się kamienna gotycka dzwonnica. Jak wykazały pomiary odchyla się ona od pionu o 40 cm, dlatego też przez miejscowych określana jest mianem Krzywej Wieży (Kosi toranj).
• Pałac Modello (Palača Modello) - wzniesiony został w latach 1883-1885 w miejscu starego, zniszczonego teatry Adamićev. Budowla zaprojektowana została przez znane wiedeńskie biuro architektoniczne Fellner & Helmer. Budowla stanowi połączenie stylu renesansowego z barokiem.
• Kościół Kapucynów Matki Bożej z Lourdes (Kapucinska crkva Gospe Lurdske) - wzniesiony został w latach 1904-1929 według projektu włoskiego architekta Giovanniego Mariji Cureta. Charakterystyczną neogotycką pasiastą fasadę zaś zaprojektował pochodzący z Rijeki chorwacko-włoski architekt Kornelije Budinić (1873-1935). Według zamierzeń przełożonych zakonu Kapucynów, świątynia docelowo miała stać się centrum pielgrzymkowym na miarę francuskiego Lourdes.
• Łuk rzymski (Rimski luk) - jest to najstarszy zabytek Rijeki, który obecnie stanowi jedno z wejść na teren starego miasta. Obok reliktów łaźni budowla stanowi jedyną pozostałość po starożytnym rzymskim mieście Tarsatica. Jedna z miejscowych legend głosi, że łuk wybudowany został przez strzygi (demony z wierzeń słowiańskich) w ciągu zaledwie jednej nocy. Niektórzy twierdzą także, że jeśli przejdzie się dokładnie o północy pod łukiem i pomyśli jakieś życzenie to się ono spełni.

Muzea w Rijece

• Muzeum Morskie i Historyczne Chorwackiego Wybrzeża (Pomorski i povijesni muzej hrvatskog primorja) - mieści się w dawnym Pałacu Gubernatora (Guvernerova palača) przy Trg Riccarda Zanelle 1 i prezentuje bogatą kolekcję różnego rodzaju przedmiotów archeologicznych, etnograficznych, historycznych i marynistycznych z regionu Rijeki. Obejrzeć można tu m.in. modele okrętów, stare mapy morskie, zdjęcia żaglowców, kolekcję portretów znanych kapitanów czy jedyną w Europie kamizelkę ratunkową z Titanica. Obok ekspozycji morskiej znajduje się także bogata kolekcja archeologiczna. dokumentująca starożytną historię miasta.
• Muzeum Miasta Rijeki (Muzej grada Rijeke) - znajduje się przy Trg Riccarda Zannele 1 (w budynku sąsiadującym z Pałacem Gubernatora) i zajmuje się gromadzeniem oraz prezentacją przedmiotów i artefaktów dokumentujących historię Rijeki. Obejrzeć można tu m.in. bogatą kolekcję sztuki (obrazy i rzeźba), dawne mapy, plany i rysunki miasta, kolekcję zdjęć i pocztówek, numizmatykę oraz ekspozycję z bronią z XIX i XX wieku.
• Muzeum Historii Naturalnej (Prirodoslovni muzej) - znajduje się przy ulicy i zajmuje się gromadzeniem oraz prezentacją przedmiotów z takich dziedzin nauki jak m.in. botanika, zoologia, entomologia, paleontologia czy mineralogia. Placówka założona została w 1946 roku z inicjatywy miłośnika przyrody Mario Rossiego.
• Muzeum Sztuki Współczesnej (Muzej moderne i suvremene umjetnosti) - mieści się na drugim piętrze gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej przy ulicy i prezentuje sztukę z począwszy od XIX wieku aż po czasy obecne. Placówka regularnie organizuje wystawy czasowe z pracami znanych i cenionych chorwackich malarzy i rzeźbiarzy.
• Muzeum Farmacji (JGL Muzej Farmacije) - znajduje się przy ulicy Užarska 11 i w sposób nowoczesny prezentuje historię zarówno chorwackiej jak i światowej historii farmacji. Placówka założona została w 2020 roku przez firmę Jadran-Galenski laboratorij d.d. we współpracy z Muzeum Miasta Rijeki. Stała ekspozycja obejmuje m.in. wnętrze zabytkowej apteki z pierwszej połowy XX wieku oraz bogatą kolekcję ziół i roślin leczniczych.
• Muzeum PEEK&POKE - znajduje się przy ulicy Ivana Grohovca 2a i prezentuje bogatą kolekcję starych komputerów oraz innych urządzeń elektronicznych. Stała ekspozycja obejmuje przeszło dwa tysiące eksponatów co czyni z muzeum jedną z największych tego typu placówek na świecie. Obejrzeć można tu takie komputery jak m.in. Minivac, Amiga 1000, Apple II czy maszynę na której pracował Andy Warhol.

Karnawał w Rijece

Karnawał w Rijece (Riječki karneval) to jedna największych tego typu imprez w Europie, która każdego roku przed rozpoczęciem Wielkiego Postu organizowana jest w Rijece. Stanowi on połączenie weneckiego i austriackiego karnawału z elementami słowiańskiego folkloru. Wtedy to do miasta zjeżdżają się mieszkańcy Chorwacji oraz turyści z całego świata, by wspólnie wziąć udział w paradzie przebierańców. Ulice miasta wypełnia muzyka, taniec, fantazyjne pochody przebierańców, w tym tradycyjnie przebranych i przebranych w owcze skóry hałaśliwych dzwonników (zvončari). W roku 1995 Rijeka została oficjalnym pełnoprawnym członkiem Europejskiej Fundacji Miast Karnawałowych.

Ciekawostki

• W ciągu ostatnich stu lat Rijeka aż sześciokrotnie zmieniała przynależność państwową.