Szybenik to zabytkowe miasto w Chorwacji, położone w środkowej części Dalmacji przy ujściu rzeki Krka do Morza Adriatyckiego w połowie drogi między Rijeką a Dubrownikiem. W zapiskach historycznych pierwsza wzmianka o Szybeniku pochodzi z dokumentów datowanych na połowę XI wieku. W przeciwieństwie do innych ośrodków w Dalmacji założonych przez Ilirów, Greków czy Rzymian jest to najstarsze rodowe miasto Chorwatów na wschodnim wybrzeżu Adriatyku. Przy puszcza się, że fundatorem Szybenika był król Piotr Krzesimir IV. Prawa miejskie a co za tym idzie liczne przywileje oraz ulgi Szybenik otrzymał w 1298 roku. W 1412 roku Szybenik wraz pozostałą częścią Dalmacji został podbity i wcielony do Republiki Weneckiej. W późniejszym czasie liczne Osmańskie najazdy wymusiły budowę potężnej twierdzy, której patronami zostali św. Michał oraz św. Anna. Projektantem fortecy został znany wenecki architekt Michiel Sammichell. Powstała wówczas jedna z największych i najpotężniejszych warowni chorwackiego wybrzeża. W XVII wieku na wieść o planowanym tureckim ataku wybudowano w mieście dwie kolejne twierdze św. Jana i Barona. Tak umocnione miasto nigdy nie zostało zdobyte. Po upadku Republiki Weneckiej w 1797 roku miasto dostało się na krótki okres czasu pod panowanie Francji a później Austrii. Po I wojnie światowej Szybenik stał się częścią nowo powstałego Królestwa Jugosławii (obecnie Chorwacja). Dziś miasto stanowi polityczne, kulturalne i turystyczne centrum regionu.
Zwiedzanie
Mimo, że stare miasto w Szybeniku nie jest tak duże jak w przykładowo w Dubrowniku czy Splicie to odnaleźć tu można wiele urokliwych uliczek i ciekawych zabytków. Serce najstarszej części miasta stanowi niewielki Plac Republiki Chorwackiej (Trg Republike Hrvatske) przy któym znajduje się budynek Ratusza miejskiego oraz okazała Katedra św. Jakuba. Jest to jedna z najpiękniejszych chorwackich katedr, która w 2000 roku została wpisana na Listę Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Przed katedrą ustawiono pomnik jej budowniczego, Juraja Dalmatinca (1410-1410) a po drugiej stronie przy odchodzącej z placu ulicy Kralja Tomislava znajduje się niewielki kościółek św. Barbary w którym swoją siedzibę ma Muzeum Sztuki Sakralnej. Nad miastem górują aż cztery okazałe twierdze, które niegdyś stanowiły część większego systemu obronnego chorniącego Szybenik przed najazdami osmańskimi od strony morza. Są to kolejno: Twierdza św. Mikołaja, Twierdza św. Michała, Twierdza św. Jana oraz Twierdza Barona. Na terenie starego miasta odnaleźć można jeszcze kilka zabytkowych kościołów oraz okazały zespół klasztorny Franciszkanów. W Szybeniku znajduje się także marina skąd można udać się w rejs łódką na okoliczne wysepki. W samym centrum są też dwie niewielkie plaże, a na obrzeżach miasta rozciąga się znacznie większa Plaża Banj (Plaža Banj), która w 2016 roku została uznana za najlepszą w całej Chorwacji.
Katedra św. Jakuba
Budowa katedry w Szybeniku rozpoczęta została w pierwszej połowie XV wieku, a jej uroczysta konsekracja miała miejsce w 1555 roku. Wzniesiono ją w miejscu starego romańskiego kościółka.W pierwszym etapie budowy na świątynią pracowali weneccy artyści: Francesco di Giacomo oraz Antonio di Pierpaolo Busato i Lorenzo Pincino. Powstała wówczas okazała budowla reprezentująca styl gotyku włoskiego. W kolejnym etapie prace kontynuowane były przez pochodzącego z Zadaru architekta Juraja Dalmatinaca znanego także jako Giorgio Orsini. Przy budowie katedry zastosował nowatorskie na tamte czasy rozwiązania kamieniarskie, dzięki czemu możliwe było postawienie budowli bez użycia zaprawy murarskiej. Po jego śmierci prace kontynuował jego uczeń Mikołaj Floreńczyk (Niccolo di Giovanni Fiorentino). Wtedy też świątynia uzyskała swój ostateczny gotycko-renesansowy kształt. Jest to trójnawowa bazylika z trzema apsydami oraz kopułą. Sklepienie katedry wykonane jest w formie idealnego łuku, a jej zewnętrze ścian zdobi fryz z 71 głowami szybenickich mieszczan. Na dachu świątyni znajduje się figura archanioła zabijającego smoka, która pełni funkcję wiatrowskazu. Obecnie katedra w Szybeniku stanowi jeden z najwspanialszych przykładów architektury sakralnej w Chorwacji i w 2000 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Twierdza św. Mikołaja
Twierdza św. Mikołaja (Tvrđava Sv. Nikole) wzniesiona została w połowie XVI wieku u ujścia kanalu św. Anny do Morza Adriatyckiego (na wyspie Ljuljevcu). Przy jej budowie pracowali sprowadzeni do Dalmacji wybitni włoscy inżynierowie Michele Sanmicheli oraz jego siostrzeniec Giangirolamo Sanmicheli. Fort powstała na planie trójkąta co było rzadkością w tamtym czasie. Na przestrzeni wieków warownia była kilkukrotnie przebudowywana i modernizowana. Twierdza wykorzystywana była aż do XX wieku, kiedy to została ostatecznie opuszczona. Dziś twierdza stanowi jeden z najlepiej zachowanych przykładów architektury obronnej w Dalmacji. Z jej murów rozpościera się przepiękna panorama miasta, zatoki oraz okolicznych wysepek. W 2017 roku Twierdza św. Mikołaja w Szybeniku (jako element większego systemu fortyfikacji weneckich pochodzących z XV-XVII wieku) wpisana została na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Pozostałe Zabytki Szybenika
- Ratusz (Gradska vijećnica) - wzniesiony został w latach 1533-1546 w stylu włoskiego renesansu. Budowla znajduje się na głównym placu miejskim (Trg Republike Hrvatske) a jej charakterystycznym elementem są ocienione arkady oraz loggia. Niegdyś na parterze znajdowały się biura administracji miejskiej, a na piętrze w sali reprezentacyjnej odbywały się posiedzenia rady miejskiej. Dziś w budynku funkcjonuje restauracja. Budowla dotkliwie ucierpiała w czasie II wojny światowej, kiedy to w wyniku jednego z bombardowań została zniszczona. Po wojnie Ratusz został odbudowany w swojej pierwotnej formie.
- Twierdza św. Michała (Tvrđava sv. Ivana) - nazywana dawniej Twierdzą św. Anny wybudowana została na przełomie od XIII do XV wieku. Forteca usytuowana została w strategicznym miejscu na wysokim wzgórzu a swoją nazwę zawdzięcza kościołowi św. Michała, który niegdyś znajdował się wewnątrz jej murów. Warownia zniszcozna została w 1663 roku w wyniku pożaru i wybuchu magazynu prochu jaki wzniecony został po uderzenia pioruna.
- Twierdza św. Jana (Tvrđava sv. Ivana) - wzniesiona została (wraz z Twierdzą Šubićevac) na okoliczym wzgórzu (115 metrów n.p.m.) w XVII wieku na wieść o planowanym tureckim ataku. Forteca powstała w ekspresowym wręcz tempie. Jej budowa trwała zaledwie dwa miesiące. Nazwa fortecy pochodzi od niewielkiej kapliczki św Jana, która niegdyś znajdowała się na wzgórzu. Twierdza powstała na planie gwiazdy a jej głównym architektem był Antonio Leni z Genui. W 1647 roku forteca była oblegana przez 20-tysięczą turecką armię.
- Twierdza Šubićevac - wzniesiona została (wraz z Twierdzą św. Jana) w XVII wieku na wieść o planowanym tureckim ataku. Podobnie jak Twierdza św. Jana powstała ona w zaledwie dwa miesiące. Forteca wybudowana została na wzgórzu w miejscu niewielkiego kościółka (crkva sv. Vida). Niegdyś twierdza nosiła imię barona Christopha Martina von Degenfelda, niemieckiego generała służącego dla Republiki Weneckiej. Był on dowódcą obrony Szybenika w latach 1646-1647. Obecna nazwa nadana została w 1912 roku na cześć chorwackiej arystokratycznej rodziny Šubić. Z murów warowni rozpościera się przepiękny widok na stare miasto oraz kanał św. Anny.
- Pałac Rektorów (Kneževa palača) - wzniesiony został na przełomie XIII i XIV wieku jako część systemu obronnego Szybenika. Z tej niegdyś imponującej budowli zachowały się jedynie dwa skrzydła w których przebywał wenecki namiestnik. Obecnie w murach pałacu swoją siedzibę ma Muzeum Miejskie (Muzej grada Šibenika).
- Kościół św. Jana (sv. Ivana) - wzniesiony został pod koniec XV wieku i reprezentuje połączenie stylu gotyckiego i renesansowego. Niegdyś nosił on wezwanie świętej Trójcy o czym przypomina transkrypcja nad jednym z wejść.
- Pałac Biskupi (Biskupska palača) - wzniesiony został w latach 1439-1441 i przylega do południowej ściany katedry. W kolejnych wiekach budowla była kilkukrotnie przebudowywana przez co zatraciła swój pierwotny wygląd. Pałac reprezentuje połączenie stylu gotyckiego i renesansowego.
- Kościół św. Barbary (Crkva sv. Barbare) - wzniesiony został w połowie XV wieku w pobliżu katedry. Pierwotnie należał on do Opactwa Benedyktynów, które istniało tu do XVI wieku (w miejscu klasztoru powstała Twierdza św. Mikołaja). Obecnie w murach świątyni swoją siedzibę ma Muzeum Sztuki Sakralnej.
- Kościół św. Franciszka (Crkva Sveti Frane) - wzniesiony został w drugiej połowie XIV wieku jako część większego kompleksu klasztornego należącego do zakonu franciszkanów. Obecnie w murach świątyni znajduje się Sanktuarium poświęcone urodzonemu Szybeniku znanemu chorwackiemu franciszkaninowi i świętemu Kościoła katolickiego Mikołajowi Tavelićowi (1340-1391).
Muzea w Szybeniku
- Muzeum Miejskie (Muzej grada Šibenika) - mieści się w Pałacu Rektorów przy ulicy Gradska vrata 3 i prezentuje ekspozycje obrazujące historię regionu oraz miasta. Placówka podzielona jest na kilka części: archeologiczną, kulturalno-historyczną oraz ekspozycję związaną z historią najnowszą. Obejrzeć można tu m.in. dawną broń, stare fotografie, numizmatykę, meble, ceramikę, archiwalia i starodruki czy dawne instrumenty muzyczne.
- Muzeum Sztuki Sakralnej (Muzej crkvene umjetnosti) - mieści się w Kościele św. Barbary przy ulicy Kralja Tomislava 19 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki sakralnej. Obejrzeć można tu m.in. ikony, naczynia liturgiczne czy stare manuskrypty z okresu od XIV do XVIII wieku. Najcenniejszym eksponatem jest XV-wieczny poliptyk Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Ciekawostki
- Każdego roku pod koniec czerwca w dniu św. Michała (patron miasta) w Szybeniku organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Dzieci (Međunarodni Dječji Festival);
- Szybenik wielokrotnie był wykorzystywany jako plan filmowy, kręcono tu m.in. sceny do serialu "Gra o Tron";
- W czasie II wojny światowej w latach 1944-1945 Szybenik pełnił funkcje stolicy Chorwacji;
- W XIV wieku w Szybeniku urodził się Mikołaj Tavelić - chorwacki franciszkanin, męczennik, misjonarz i święty Kościoła katolickiego. Jest to pierwszy święty pochodzący z z Chorwacji.
