Zagrzeb (Zagreb)

Zagrzeb to stolica i zarazem największe miasto Chorwacji, położone w północnej części kraju na północnym brzegu rzeki Sawy, u podnóża pasma górskiego Medvednica. Mimo, że nie ma tu tak wiele zabytków jak np. w Splicie czy Dubrowniku to warto je odwiedzić i spędzić tu jakiś czas. Początki Zagrzebia sięgają końca XI wieku, kiedy to na miejscowym wzgórzu (Kaptol) założone zostało biskupstwo i rozpoczęta została budowa katedry wokół której zawiązała się osada. Około XIII wieku świątynia została najechana i zniszczona przez Tatarów. Wkrótce potem odbudowana, otoczona została fortyfikacjami. W średniowieczu Zagrzeb podzielony był na dwie odrębne części. Pierwszą z nich był stanowiący ośrodek życia duchowego Kapitol, drugą zaś, zamieszkały przez bogatych kupców i rzemieślników Gradec. Z początku ośrodki te rywalizowały zacięcie ze sobą o prymat, jednak wraz z rosnącym zagrożeniem ze strony Imperium osmańskiego połączyły się w jedno większe miasto, które bardzo szybko stało się stolicą Chorwacji (a dokładnie Trójjedynego Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji). Liczne epidemie oraz najazdy sprawiły, że w drugiej połowie XVIII wieku stolice przeniesiono na jakiś czas do Varaždina. W XIX wieku Zagrzeb dostał się pod panowanie monarchii habsburskiej, a po rozpadzie Austro-Węgier jego rola spada do funkcji głównego miasta chorwackiego. Stan ten trwał, aż do 1991 roku, kiedy to po rozpadzie Jugosławii Zagrzeb stał się stolicą niepodległej Chorwacji.

Zwiedzanie

Z uwagi za swoją historię obecne centrum Zagrzebia podzielone jest na dwie części: Górne Miasto (Gornji Grad - dawny Kapitol i Gradec) oraz Dolne Miasto (Donji Grad). Najstarszą częścią miasta stanowi usytuowane na malowniczym wzgórzu Górne Miasto. Dostać się tu można m.in. kolejką linową gdzie znajduje się sieć zabytkowych, krętych i brukowanych uliczek.Jednym z ważniejszych elementów tej części miasta jest Kamienna Brama (Kamenita vrata) z cudownym obrazem Matki Boskiej. Każdego dnia spotkać tu możemy tłumy wiernych. Miejsce to przypomina swoja atmosferą słynną Ostrą Bramę w Wilnie. Warto także wspiąć się na stanowiącą jeden z symboli Zagrzebia XIII wieczną Wieżę Lotrščak (Kula Lotrščak) skąd rozpościera się przepiękna panorama całego miasta. Pomiędzy Górnym a Dolnym Miastem, znajduje się konny pomnik bojownika o wolność Chorwacji bana Josipa Jelacicia (1801-1859). Zwiedzając Zagrzeb warto także zobaczyć m.in. monumentalną neogotycką katedrę Wniebowzięcia NMP, znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie katedry Pałac Arcybiskupi, gotycki kościół św. Marka, barokowy Pałac Bana oraz znajdujący się na terenie Dolnego Miasta XIX wieczny budynek Teatru Narodowego. Do Zagrzebia warto także przyjechać z uwagi na sporą liczbę muzeów, w których zgromadzono imponującą kolekcję chorwackich dzieł sztuki. W samym sercu Górnego Miasta tuż przy katedrze znajduje się najstarszy w Chorwacji targ. Oprócz pamiątek turyści zakupić mogą tu świeże figi, ośmiornice, sardynki czy wyborne wino jeżynowe.

Muzea w Zagrzebiu

• Muzeum Miasta Zagrzebia (Muzej grada Zagreba) - mieści się w XVII-wiecznych zabudowaniach dawnego klasztoru klarysek przy ulicy Opatička 20 i prezentuje zbiory z dziedziny kulturalnej, gospodarczej i politycznej historii Zagrzebia począwszy od starożytności aż po czasy obecne. Placówka założona została w 1907 roku przez Towarzystwo "Braci Chorwackiego Smoka" (Družba "Braća hrvatskoga zmaja").
• Muzeum Archeologiczne (Arheološki muzej) - mieści się w zabytkowym pałacu (Palači Vranyczany-Hafner) przy ulicy Trg Nikole Šubića Zrinskog 19 i prezentuje różnego rodzaju artefakty i znaleziska archeologiczne oraz zbiory związane z antyczną i średniowieczną historią Zagrzebia i okolic. Obejrzeć można tu m.in. tzw. zagrzebską mumię, zawiniętą w tkaninę, jedyną zachowaną księgę w języku etruskim (Liber Linteus Zagrabiensis) czy pochodzącą z IV wieku p.n.e. inskrypcję dotycząca założenia greckiej kolonii na wyspie Korčula.
• Muzeum Sztuki i Rzemiosła (Muzej za umjetnost i obrt) - mieści się XIX wiecznym neorenesansowym gmachu przy ulicy Trg Republike Hrvatske 10 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki użytkowej z przełomu od XIV do XX wieku. Placówka założona została w 1880 roku. Obejrzeć tu można m.in. dawne meble, rzeźbę, obrazy, ceramikę oraz wyroby rzemieślnicze.
• Galeria Starych Mistrzów Strossmayera (Strossmayerova galerija starih majstora) - mieści się w neorenesansowym gmachu Chorwackiej Akademii Nauki i Sztuki (Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti) przy ulicy Trg Nikole Šubića Zrinskog 11 i prezentuje malarstwo oraz rzeźbę od XIV do XIX wieku. Podsawę zbiorów stanowi kolekcja obrazów zgromadzona przez znanego chorwackiego polityka, duchownego i mecenasa sztuki biskupa Josipa Juraja Strossmayera (1815-1905). Był on także jednym z założycieli i twórców Jugosłowiańskiej Akademii Nauk i Sztuk Pięknych. W galerii obejrzeć można dzieła m.in. Vittore Carpaccia, Andrija Medulića, Federica Benkovića, Joachima Pateniera czy El Greco.
• Muzeum Mimara (Muzej Mimara) - mieści się w zabytkowym gmachu (dawne gimnazjum) przy ulicy Rooseveltov trg 5 i prezentuje bogate zbiory dzieł sztuki z różnych kultur i cywilizacji. Za podstawę ekspozycji muzealne posłużyła kolekcja znanego chorwackiego malarza i mecenasa sztuki Antego Topića Mimara. Obejrzeć tu można m.in. obrazy malarstwa hiszpańskiego, włoskiego i holenderskiego oraz ceramikę i sztukę orientalną.
• Galeria Nowoczesna (Moderna galerija) - znajduje się przy ulicy Andrije Hebranga 1 i prezentuje dzieła chorwackich malarzy i rzeźbiarzy z przełomu XIX i XX wieku. Obejrzeć można tu prace m.in. wybitnego grafika Ljubomira Tito Stjepana Babića, prekursora chorwackiego malarstwa współczesnego Vjekoslava Karasa, rzeźbiarza Ivana Meštrovića czy malarza impresjonisty Josipa Račića.
• Chorwackie Muzeum Sztuki Prymitywnej (Hrvatski muzej naivne umjetnosti) - znajduje się przy ulicy Sv. Ćirila i Metoda 3 i prezentuje zbiory artystów, którzy nie są związani z żadnymi kierunkami sztuki współczesnej ani tradycjami sztuki ludowej. Obejrzeć można tu m.in. kolekcję około 80 obrazów, rzeźb i rysunków autorstwa piętnastu twórców chorwackiej sztuki naiwnej powstałych w okresie od lat 30. do 80. XX wieku. W muzeum znajdują się także prace artystów zagranicznych, m.in. polskiego malarza Nikifora Krynickiego (1895–1968), holenderskiego Willema van Genka (1927–2005), rosyjskiego Pavla Leonova (1920–2011) czy japońskiego Taiziego Harady.
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Muzej suvremene umjetnosti) - znajduje się przy ulicy Avenija Dubrovnik 17 i prezentuje dzieła najwybitniejszych współczesnych artystów. Obejrzeć można tu prace m.in. Dalibora Martinisa, Victora Vasarelyego, Julio Le Parca czy Katarzyna Kozyra.
• Muzeum Historyczne Chorwacji (Hrvatski povijesni muzej) - mieści się pałacu Vojkovicia przy ulicy Antuna Gustava Matoša 9 i gromadzi przedmioty związane z historią Chorwacji począwszy od średniowiecza aż po czasy współczesne. Obejrzeć tu można m.in. kolekcje XVI-wiecznych map, mundury z czasów monarchii Habsburskiej, stare chorwackie monety, zdjęcia z wojny domowej na Bałkanach oraz zbiór pokaźny XX-wiecznych dzieł sztuki.
• Muzeum Przyrodnicze (Hrvatski prirodoslovni muzej) - znajduje się przy ulicy Demetrova 1 i prezentuje bogate zbiory z takich nauk jak m.in. geologia, mineralogia czy paleontologia. Obejrzeć tu można m.in. fragment czaszki wymarłego 10 tysięcy lat temu lwa jaskiniowego, kolekcję skamieniałości czy szczątki neandertalczyka z Krapiny.
• Muzeum Techniki (Tehnički muzej) - znajduje się przy ulicy Savska cesta 18 i prezentuje eksponaty i wystawy związane z rozwojem technologii i nauki na przestrzeni lat. Jednym z najważniejszych działów muzeum jest ten poświęcony wynalazkom i badaniom Tesli, twórcy m.in. prądnicy prądu przemiennego, dynama rowerowego czy transformatora elektrycznego.
• Muzeum Etnograficzne (Etnografski muzej) - znajduje się przy ulicy Trg Mažuranića 14 i prezentuje bogate zbiory kultury ludowej oraz rękodzieła nie tylko z Chorwacji, ale także Etiopii, Ameryki Południowej, Chin czy wysp Pacyfiku. Założone zostało w 1919 roku z inicjatywy pochodzącego ze Słowacji kupca i producenta tekstyliów Salamona Bergera. W muzeum obejrzeć można m.in. bogatą kolekcję chorwackich strojów ludowych (z różnych regionów kraju), tradycyjną biżuterię, ceramikę czy stare instrumenty muzyczne.
• Chorwackie Muzeum Szkolnictwa (Hrvatski školski muzej) - znajduje się przy ulicy Trg Republike Hrvatske 4 i prezentuje historię chorwackiej edukacji i pedagogiki. Placówka założona została na początku XX wieku przez chorwackiego pedagoga Antuna Cuvaja (1854-1927 ).
• Muzeum Zerwanych Związków (Muzej prekinutih veza) - mieści się barokowym pałacu Kulmer na Górnym Mieście przy ulicy Sv. Ćirila i Metoda 2 i prezentuje różnego rodzaju pamiątki jak listy miłosne, zdjęcia ze wspólnych podróży czy pierścionki zaręczynowe po zerwanych związkach. Placówka założona została w 2010 roku przez producentkę filmową, Olinkę Višticę i projektanta wnętrz Dražena Grubišicia. Część ekspozycji w formie wystawy czasowej jest pokazywana w różnych miejscach na całym świecie. Wystawa jest zmieniana co dwa lata, aby pokazać jak najwięcej ciekawych historii, bo kolekcja wciąż się powiększa. W 2011 roku muzeum otrzymało nagrodę Kennetha Hudsona przyznawaną przez Europejskie Forum Muzeów.
• Muzeum Iluzji (Muzej iluzija) - znajduje się przy ulicy Ilica 72 i prezentuje ekspozycje wykorzystujące zjawiska iluzji optycznej do wprowadzenia zwiedzających w konsternację. Atrakcje przeznaczone są zarówno dla dzieci, jak i osób dorosłych. Obejrzeć tu można m.in. lustrzany gabinet, zbiór 40 abstrakcyjnych obrazów czy największą w Europie kolekcję hologramów.
• Muzeum Motoryzacji Ferdinanda Budickiego (Muzej Automobila Ferdinand Budicki) - znajduje się przy ulicy Zaprešićka 2 i prezentuje kolekcję zabytkowych pojazdów. Obejrzeć tu można m.in. Forda Model T z 1922 roku, Citroëna 2CV, tramwaj ZET czy zabytkową ciężarówkę z 1916 roku.
• Chorwackie Muzeum Telekomunikacji (Hrvatski Telekom Muzej) - znajduje się przy ulicy Jurišićeva ulica 13 i prezentuje hitorię Chorwackiej poczty oraz telekomunikacji. Obejrzeć tu można m.in. kolekcję starych znaczków pocztowych, ekspozycję z centralą telefoniczną czy zabytkowe urządzenia telekomunikacyjne jak telegraf czy dalekopis.

Ciekawostki

• Zagrzeb jest głównym ośrodkiem działalności chorwackiej Polonii. W latach międzywojennych prężnie funkcjonowało tutaj "Ognisko Polskie", a obecnie w mieście znajduje się siedziba Polskiego Towarzystwa Kulturalnego "Mikołaj Kopernik".