Toruń

Toruń to miasto w województwie kujawsko-pomorskim, położone nad rzekami Wisłą i Drwęcą. Miasto założone założone w pierwszej połowie XIII wieku roku przesz Krzyżaków, w miejscy starego, słowiańskiego drewniano-ziemnego grodu obronnego. W zapiskach historycznych pierwsza wzmianka o Toruniu pojawia się w dokumentach pochodzących z 1233 roku. Praktycznie od momentu założenia miasto rozwijało się niezwykle dynamicznie i już w w 1280 roku stało się członkiem Hanzy (związku miast handlowych Europy Północnej z okresu Średniowiecza). Wtedy też rozpoczęto budowę nowych kościołów oraz budynków użyteczności publicznej. W 1454 roku w mieście wybuchło powstanie antykrzyżackie w czasie którego zburzono zamek krzyżacki. Wkrótce potem król Kazimierz IV Jagiellończyk na wniosek poselstwa Związku Pruskiego wydał akt inkorporacji Prus do Królestwa Polskiego i wcielił Toruń do Polski. W 1473 roku w Toruniu urodził się słynny polski astronom i twórca heliocentrycznego modelu układu słonecznego - Mikołaj Kopernik. Jego prace dokonały przełomu i wywołały jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazywaną przewrotem kopernikański. W XVII wieku Toruń był jednym z największych miast i uchodził jedną z najpotężniejszych twierdz w Rzeczypospolitej. Był też miastem królewskim i hanzeatyckim, które uzyskało w 1365 roku prawo składu (przywilej handlowy polegający na nałożeniu na przejeżdżających przez miasto kupców obowiązku wystawienia na sprzedaż przewożonych towarów). Po II rozbiorze Polski miasto znalazło się w rękach Królestwa Prus. Po I wojnie światowej w wyniku postanowień traktatu wersalskiego Toruń został wcielony do Polski. Obecnie Toruń to ważny ośrodek gospodarczy, handlowy i akademicki, który zamieszkuje przeszło 190 tysięcy ludzi. Miastu udało się uniknąć większych zniszczeń podczas II wojny światowej, dzięki czemu zachował się tu w stanie praktycznie nienaruszonym cały średniowieczny układ urbanistyczny. Obok Krakowa, Toruń jest jednym z najlepiej zachowanych i najbogatszych w zabytki miast średniowiecznych Polski

Zwiedzanie

Serce Torunia stanowi wytyczony na planie kwadratu (105 na 109 metrów) pomiędzy rokiem 1252 a 1259 Rynek Staromiejski. Miejsce to przez wieki było komunikacyjnym sercem miasta. To właśnie tu znajdował się główny postój konnych omnibusów, rozwidlenie linii tramwajowych a w późniejszym okresie (początek XX wieku) pierwszy postój taksówek. W centralnym punkcie rynku wznosi się okazały gotycki budynek Ratusza Staromiejskiego, który stanowi jeden z najznakomitszych przykładów średniowiecznej architektury mieszczańskiej w środkowej Europie. W jednym z narożników rynku znajduje się pomnik Mikołaja Kopernika jest jednym z najważniejszych symboli Torunia. Odlano go w 1853 roku w pracowni znanego berlińskiego rzeźbiarza Fryderyka Tiecka. Okolice pomnika są popularnym miejscem spotkań torunian, a sam monument jest najczęściej fotografowanym obiektem Torunia. Do czasów obecnych zachowało się także część murów obronnych z trzema (Klasztorną, Żeglarską i Mostową) z ośmiu niegdyś istniejących bram miejskich. W 1997 roku staromiejski zespół Torunia wraz z ruinami Zamku Krzyżackiego zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Miasto znajduje się także na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. Na starym mieście w Toruniu znajduje się większość najcenniejszych zabytków miasta.

Ratusz Staromiejski

Toruński ratusz wzniesiony został na przełomie XIII i XIV wieku w stylu gotyckim. W czasie budowy w jego mury włączono zbudowaną ponad wiek wcześniej wieżę, którą dodatkowo podwyższono i ozdobiono blaszanym hełmem. Swój obecny wygląd budowla uzyskała w czasie ostatniej większej przebudowy jaka przeprowadzona została w XVII stuleciu. Niegdyś na parterze mieściły się sukiennice, ławy chlebowe, dziesiątki małych kramów oraz sala sądowa, zaś na piętrze sala obrad rady miejskiej i wielka Sala Mieszczańska, w której nierzadko goszczono polskich królów. W 1645 roku ratusz stał się miejscem dyskusji religijnych, znanych jako Colloqium Charitativum, które były próbą pogodzenia zwaśnionych wyznań chrześcijańskich. Obecnie w budynku mieści się główny oddział Muzeum Okręgowego w którym obejrzeć można m.in. zbiory sztuki gotyckiej i późnogotyckiej, głównie z Torunia i z terenu Śląska (Brzeg, Wrocław).

Ruiny Zamku Krzyżackiego

Jest to jeden z najstarszych zamków krzyżackich na ziemi chełmińskiej. Jego budowa rozpoczęta została w latach połowie XIII wieku i ciągnęła się przez całe stulecie. Początkowo warownia służyła Krzyżakom jako baza wypadowa do podboju Prusów a później utworzono tu siedzibę komtura. Zamek został zniszczony w połowie XV wieku przez mieszkańców Torunia w ramach obrony swoich praw przed nadużyciami i bezprawiem Krzyżaków. W późniejszym czasie na zamkowym dziedzińcu urządzono miejskie śmietnisko, które funkcjonowało tu przez kilka kolejnych stuleci. Ruiny zostało zabezpieczone i uporządkowane dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku. Z tej niegdyś imponującej twierdzy do czasów obecnych zachowały się jedynie ruiny. Z całego założenia do najlepiej zachowało się gdanisko (wieża usytuowana na zewnątrz linii murów obronnych i połączona z zamkiem krytym gankiem) wraz z prowadzącym do niej gankiem.

Dwór Artusa

Niezwykle cennym zabytkiem Torunia jest usytuowany przy rynku monumentalny Dwór Artusa. Budowla wzniesiona została w XIX wieku według projektu budowniczego miejskiego Heckerta. Gmach powstał w miejscu starego, średniowiecznego budynku w którym w 1466 roku podpisano II pokój toruński. Styl budynku jest określany jako neorenesans niderlandzki, fasada jest trzykondygnacyjna, licowana cegłą ze znacznym użyciem czerwonego piaskowca (parter, detale dekoracyjne), znacznie przeskalowana w stosunku do sąsiedniej zabudowy Rynku.

Pozostałe Zabytki Torunia

• Katedra św. św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty - jest to ceglany gotycki kościół, który swoją obecną formę uzyskał w wyniku wieloetapowej budowy. W połowie XVI wieku świątynia na krótko przejęta została przez luteran, a później przez kilkanaście lat odbywały się tu jednocześnie nabożeństwa katolickie i protestanckie. W 1992 roku świątynia została podniesiona do rangi katedry. W wieży katedralnej znajduje się ważący przeszło 7 ton dzwon zwany Tuba Dei (Trąba Boża). Jest to drugi co do wielkości (po dzwonie Zygmunta) średniowieczny dzwon w Polsce i jeden z największych średniowiecznych dzwonów kołysanych w Europie Środkowej. We wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na znajdujące się w prezbiterium gotyckie malowidła ukazujące patronów kościoła (św. Jana Chrzciciela i Ewangelistę), barokowy ołtarz Najświętszego Sakramentu, epitafium Mikołaja Kopernika oraz gotycko-barokową chrzcielnicę.
• Krzywa Wieża - jest to średniowieczna gotycka baszta miejska, która swoją nazwę zawdzięcza znacznemu odchyleniu od pionu (1,43 metra). Według jednej z miejscowych legend, jej powstanie wiąże się z postępkiem jednego z toruńskich krzyżaków, który wbrew obowiązującym go zasadom zakochał się i spotykał z piękną córką bogatego kupca. Pokutą za złamanie ślubu czystości miało być wzniesienie pochyłej wieży jako symbolu odejścia od surowej zakonnej reguły. Do baszty z obu stron przylegają średniowieczne mury obronne z fragmentem odtworzonego drewnianego ganku
• Dom Kopernika - jest to średniowieczna kamienica, która w drugiej połowie XV wieku należała do rodziny Koperników. Wielu historyków wskazuję właśnie ją jakie miejsce urodzenia astronoma, jednak nie ma co do tego stu procentowej pewności. Fasada kamienicy ozdobiona jest ostrołukowym portalem, ceglanymi fryzami i pionowymi wnękami, w których namalowano charakterystyczne dla średniowiecznego Torunia dwubarwne wzory. Dziś mieści się tu oddział toruńskiego Muzeum Okręgowego noszący nazwę Dom Mikołaja Kopernika.
• Kościół św. Jakuba - jest to dawna fara Nowego Miasta w Toruniu, usytuowana przy wschodnim narożniku Rynku Nowomiejskiego. Budowa kościoła rozpoczęta została 1309 roku i trwała aż do XV wieku. Z uwagi na charakterystyczną bryłę, bogactwo detalu architektonicznego oraz wysublimowany układ przestrzenny wnętrza kościół ten należy do najważniejszych przykładów ceglanej architektury w basenie Morza Bałtyckiego. W wnętrzu świątyni znajduje się wiele bardzo znakomitych dzieł sztuki. Za jedno z najważniejszych uważa się gotycki krucyfiks przedstawiający Chrystusa wiszącego na drzewie życia, którego gałązki oplatają rzeźby 12 starotestamentowych proroków.
• Kościół Świętego Ducha - jest to późnogotycka budowla, która znajduje się przy Rynku Staromiejskim, w sąsiedztwie Ratusza Staromiejskiego, Dworu Artusa oraz Poczty Głównej. Świątynię wzniesiono w połowie XVIII wieku jako ewangelicki zbór. Jego powstanie wiąże się z toruńskimi zamieszkami religijnymi z 1724 roku, w wyniku których miejscowi luteranie utracili posiadany wcześniej kościół Najświętszej Marii Panny. Do 1945 budynek służył jako kościół ewangelicko-unijny, po czym przeszedł w ręce zakonu jezuitów.
• Kościół Mariacki - jest to jedna z trzech zachowanych gotyckich świątyń w Zespole Staromiejskim Torunia. Kościół wzniesiony został w II połowie XIV wieku przez franciszkanów, którzy przybyli do Torunia zaledwie kilka lat po lokacji miasta. Zgodnie z surową franciszkańską regułą budowla od początku nie posiadała wieży, a jedynie zakończony trzema sygnaturkami szczyt od strony rynku.

Muzea w Toruniu

• Muzeum Okręgowe - mieści się w budynku Ratusza Staromiejskiego przy ulicy Rynek Staromiejski 1 i prezentuje różnego rodzaju eksponaty z takich dziedzin jak m.in. sztuka, archeologia, historia czy kultura. Muzeum założone zostało w 1861 roku i należy do najstarszych i największych instytucji muzealnych działających nieprzerwanie do dziś w obecnych granicach Rzeczypospolitej Polskiej. Dla zwiedzających udostępniono poszczególne sale w których znajdują tematyczne ekspozycje. Obejrzeć można tu m.in. Galerię Sztuki Polskiej z obrazami Artura Grottgera, Piotra Michałowskiego, Juliusza Kossaka, Jana Matejki i Józefa Chełmońskiego, kolekcję zabytkowych militariów, wystawę archeologiczną dot. Kujaw i Ziemi Chełmińskiej czy zbiór kosztowności renesansowych (tzw. Skarb ze Skrwilna).
• Muzeum Toruńskiego Piernika - znajduje się na terenie XIX-wiecznej fabryki pierników (należącej do rodziny Weese) przy ulicy ul. Strumykowej 4 i prezentuje ekspozycję związaną z dziejami toruńskiego piernika. Można tu się zapoznać z procesem technologicznym powstawania korzennych wypieków a także poprzez interaktywne warsztaty samodzielnie wykonać tradycyjny piernik.
• Dom Mikołaja Kopernika - znajduje się przy ulicy Kopernika 15/17 (dawniej św. Anny) w sąsiedztwie kamienicy, którą niegdyś uważano za miejsce urodzin Mikołaja Kopernika i poświęcone jest jest dawnej i współczesnej nauce, życiu codziennym rodziny mieszczańskiej w średniowiecznym Toruniu oraz życiu i działalności najwybitniejszego torunianina Mikołaja Kopernika. Ponadto obejrzeć tu można także makietę średniowiecznego Torunia.
• Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu - znajduje się przy ulicy Rynek Staromiejski 35 i prezentuje głównie sztukę dalekowschodnią. Na najciekawszej i zarazem największej wystawie "Świat Orientu" obejrzeć można m.in. wyroby z brązu, broń i uzbrojenie dalekowschodnie, ceramikę a także wyroby z kamieni i półszlachetnych. Dodatkową atrakcją dla zwiedzających jest udostępniany w sezonie letnim, ulokowany na podwórzu budynku, ogród orientalny.
• Muzeum Podróżników im. Tony'ego Halika - znajduje się przy ulicy Franciszkańska 9/11 i prezentuje pamiątki po znanym podróżniku. Jego początki sięgają 1999 roku, kiedy to polska historyczka sztuki, sinolożka i podróżniczka Elżbieta Dzikowska podarowała miastu najcenniejsze pamiątki z wielu wypraw po świecie, które odbyła wraz ze swym mężem Tonym Halikiem. Obecnie cała ekspozycja składa się z przeszło 500 różnorodnych eksponatów. Obejrzeć tu można m.in. egzotyczne nakrycia głowy, broń, wyprawione skóry zwierzęce oraz pamiątki osobiste Tony'ego Halika. Część eksponatów pochodzi z telewizyjnego programu Pieprz i wanilia.
• Muzeum Historii Torunia w Domu Eskenów - mieści się w zabytkowym XVI-wiecznyn gotyckim pałacu mieszczańskim przy ulicy Łaziennej 16 i prezentuje w nowoczesny i interaktywny sposób dzieje miasta od początków osadnictwa po czasy współczesne oraz życie codzienne jego mieszkańców we wszystkich aspektach.
• Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej Torunia - znajduje się przy ulicy św. Józefa 37-49 i zarządzane jest przez Toruńskie Wodociągi. Na terenie placówki znajduje się wystawa stała poświęcona toruńskim wodociągom pozwalająca prześledzić ewolucję technik komunalnych od początków dziejów Torunia aż po czasy współczesne. Dla zwiedzających dostępna jest XIX wieczna wieża ciśnień, budynek chlorowni oraz hala pomp.
• Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu - znajduje się przy ulicy Wały gen. Sikorskiego 13 i zajmuje się gromadzeniem, dokumentowaniem i wystawianiem polskiej i obcej sztuki współczesnej. Placówka powstała w ramach Narodowego Programu Kultury "Znaki Czasu". Na wystawach czasowych prezentowane były tu dzieła takich artystów jak m.in. Julian Rosefeldt, Allan Sekula, Walerian Borowczyk, Oskar Dawicki, Wojtek Doroszuk, Angelika Markul, Zbigniew Rybczyński czy Grupa Azorro.
• Muzeum Artylerii - znajduje się na terenie Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia im. gen. Józefa Bema przy ulicy Jana Sobieskiego 36 i prezentuje zabytkowy sprzęt wojskowy. Obejrzeć tu można m.in. działo samobieżne ASU-85, wyrzutnię rakietową BM-13, zestaw rakietowy 9P16, samobieżną armatę 2S7 Pion czy rakietę średniego zasięgu SS-1 SCUD. Uzupełnieniem ekspozycji plenerowej jest powiększona Sala Tradycji znajdująca się w historycznym budynku stajni dla koni artyleryjskich stanowiąca ekspozycję główną muzeum poświęcona historii artylerii ze szczególnym uwzględnieniem toruńskich tradycji artyleryjskich.
• Muzeum Uniwersyteckie - znajduje się przy Placu Rapackiego 1 i zajmuje się propagowaniem kultury i sztuki narodowej oraz prowadzi działalność naukową i dydaktyczną. Obejrzeć tu można m.in. kolekcję malarstwa europejskiego od XVI do XVIII wieki, zbiór ikon i rzeźb pochodzących z okresu od XVII do XIX wieku, XIX-wieczne meble oraz zabytkowe togi i insygnia rektorskie.
• Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej - znajduje się w centrum miasta przy ulicy Wały gen. Sikorskiego i prezentuje wystawy stałe i czasowe z kolekcją zabytków liczącą przeszło 65 tysięcy obiektów z całej Polski. Jego główną atrakcją jest jest Park Etnograficzny o powierzchni 1,7 ha (jedyny w Europie usytuowany w centrum miasta) na którego terenie znajduje się 19 obiektów architektury wiejskiej, które powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. Obejrzeć tu można m.in. drewniany wiatrak typu koźlak z Wójtówki, starą kuźnię z Jastrzębia, zagrody (kaszubską, kujawską i tucholską), przydomowe kapliczki czy barkę rybacką.
• Muzeum Twierdzy Toruń - mieści się w dawnych Koszarach Bramy Chełmińskiej przy ulicy Wały gen. Sikorskiego 23/25 i prezentuje rys historyczny toruńskich fortyfikacji.
• Muzeum Rycerzy i Żołnierzyków - znajduje się przy ulicy Małe Garbary 19 i prowadzone jest przez przez Fundację "A to historia". Ekspozycja obejmuje przeszło tysiąc figur (głównie w skali 1:32), prezentujących wygląd i oporządzenie wojska polskiego począwszy od X aż do XVIII wieku.
• Szkolne Muzeum Motoryzacji - mieści się na terenie Zespołu Szkół Samochodowych przy ulicy Grunwaldzkiej 25b i prezentuje kolekcję przeszło setki zabytkowych pojazdów: samochodów, motocykli, motorowerów, motocykli żużlowych, gokartów i rowerów.

Toruńskie Planetarium

Toruńskie Planetarium otwarte zostało dla publiczności w 1994 roku i znajduje się w zachodniej części Zespołu Staromiejskiego, przy ulicy Franciszkańskiej 15-21. Półkolista kopuła oraz rotundowy kształt budynku sprawiają, że należy ono do najbardziej rozpoznawalnych i charakterystycznych obiektów miasta. Główną atrakcją Planetarium jest projektor gwiazd RFP II niemieckiej firmy Zeiss, który służy do wiernego odtwarzania wyglądu nieba z dowolnej chwili i dowolnego miejsca na Ziemi. Projektor jest w stanie wyświetlić jednorazowo 6,5 tysiąca gwiazd, które prezentowane są na kopule o średnicy 15 metrów. W sali pod kopułą znajduje się 189 miejsc. Obecnie Toruńskie Planetarium jest jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych miasta, a także jednym z najliczniej odwiedzanych planetariów w Europie.

Ciekawostki

• Prawobrzeżna część Torunia leży na Pomorzu, zaś lewobrzeżna znajduje się na Kujawach;
• Patronem Torunia jest św. Jan Chrzciciel, a święto miasta obchodzone jest 24 czerwca;
• W Toruniu urodził się słynny polski astronom Mikołaj Kopernik (1473-1543).

Multimedia