Lizbona (Lisboa)

Lizbona to stolica i zarazem największe miasto w zachodniej Portugalii, położone pośród malowniczych wzgórz przy ujściu rzeki Tag do Oceanu Atlantyckiego. Jest to najbardziej na zachód wysunięta stolica w kontynentalnej Europy. Nazwa miasta pochodzi prawdopodobnie od fenickiego zwrotu Alis Ubbo, który w dosłownym tłumaczeniu oznacza "miła zatoka". Jej pochodzenie może świadczyć o tym, że założycielami Lizbony byli żyjący tu przeszło tysiąc lat p.n.e. temu Fenicjanie, choć według jednej z miejscowych legend pierwszy osiedlił się tu mityczny Odyseusz (Ulisses), że obszar dzisiejszej Lizbony zamieszkany był co najmniej od czasów rzymskich. Wtedy to istniała tu osada, która włączona została do iberyjskiej prowincji Luzytania. Po upadku cesarstwa miasto dostało się we władanie Wizygotów, którzy to nazwali je Ulixippona. W VIII wieku Lizbona została zdobyta i zajęta przez Maurów. Za ich rządów dzięki wzmożonym kontaktom handlowym z północną Afryką miasto przeżywało swój pierwszy większy okres świetności. Pod panowaniem arabskim Lizbona pozostawała do do 1147 roku, kiedy to podbita została przez wojska ówczesnego króla Portugalii - Alfonsa I Zdobywcę (1109-1185). Niespełna wiek później, po ostatecznym wyparciu Maurów z tej części półwyspu Iberyjskiego Alfons III przeniósł tu z Coimbry stolicę Portugalii. Spowodowało to kolejny rozkwit miasta, które bardzo szybko zaczęło się bogacić i rozrastać. To właśnie z Lizbony (obecnie dzielnica portowa Belém) w drugiej połowie XV i na początku XVI wieku wielcy żeglarze rozpoczynali swoje wyprawy w erze wielkich odkryć geograficznych. Dzięki przywożonym na statkach skarbom kolejni królowie nie musieli martwić się o finanse, pozwalając sobie na rozliczne ekstrawagancje, takie jak wznoszenie kolejnych pełnych przepychu pałaców czy coraz bogatszych klasztorów. Okres świetności Lizbony zakończył się dokładnie 1 listopada 1755 roku, kiedy miasto nawiedzone zostało przez potężne trzęsienie ziemi. Choć trwało ono zaledwie kilka minut to zniszczona została większa część zabudowy miejskiej. Całości zniszczenia dopełniły liczne pożary oraz wody Tagu, które na skutek ruchów ziemi wystąpiły z brzegów i zalały nadbrzeżne dzielnice.

Zwiedzanie

Lizbona podobnie jak Rzym i Jerozolima położona jest na siedmiu wzgórzach. Co ciekawe, na jedno z nich wjechać można zabytkową żelazną windą (Elevador de Santa Justa), która zaprojektowana została przez Gustawa Eiffla (tego samego który wybudował słynna wieżę w Paryżu). Łączy on dzielnice Baixa (Dolne Miasto) z leżącą wyżej dzielnicą Chiado. Większość ówczesnej zabudowy Lizbony pochodzi z okresu po wielkim trzęsieniu ziemi (1755 rok). Najstarszą i najbardziej urokliwą dzielnicą miasta jest zbudowana na skale Alfama. W czasach panowania Maurów to właśnie tutaj znajdowało się centrum miasta. Do czasów obecnych zachowało się tu wiele budowli z czasów ich panowania. Obecne jednak centrum Lizbony skupia się wokół dzielnicy Baixa. To właśnie ona najbardziej ucierpiała podczas trzęsienia ziemi z 1755 roku. Po tym tragicznym wydarzeniu zdecydowano się wybudować ją od nowa tworząc nowe centrum turystyczne Lizbony z licznymi reprezentacyjnymi placami i deptakami. Jednym z ciekawszych sposobów na zwiedzenie stolicy Portugalii jest przejażdżka zabytkowym tramwajem linii 28. Kuruje on od Largo Martim Moniz do Cemitério dos Prazeres mijając po drodze wile najważniejszych zabytków i atrakcji miasta. Czas przejazdu całej trasy to około 50 minut (w zależności od natężenia ruchu ulicznego).

Katedra Sé

Katedra Sé (Sé de Lisboa) to jeden z najcenniejszych i najważniejszych zabytków Lizbony. Świątynia wybudowana została w 1150 roku w miejscu starego meczetu jako symbol wyzwolenia miasta spod panowania Maurów. Budowla wzniesiona została na planie krzyża łacińskiego z trzema nawami i reprezentuje styl romański. W XVIII stuleciu na polecenie króla Jana V Wielkodusznego (1689-1750) wnętrze świątyni urządzone zostało w stylu rokokowym. Zwiedzając katedrę warto zajrzeć do kaplicy Franciszkanow gdzie znajduje się stara kamienna chrzcielnica w której w 1195 roku ochrzczono Antoniego, późniejszego świętego. W świątyni przechowywane są także religie św. Wincentego, patrona miasta.

Klasztor Hieronimitów

Klasztor Hieronimitów (Mosteiro dos Jerónimos) to rozległy kompleks klasztorny usytuowany w dzielnicy Belém. Jego budowa rozpoczęta została na początku XVI wieku z polecenia króla Manuela I Szczęśliwego (1469-1521) jako wyraz dziękczynienia za szczęśliwą wyprawę Vasco da Gamy do Indii. Klasztor powstał w miejscu starej kaplicy Ermida do Restelo (Capela de Săo Jerónimo), założonej Henryka Żeglarza (1394-1460 ). Budowla reprezentuje styl manueliński stanowiący specyficzne dla Portugalii połączenie stylu gotyckiego z renesansowym. W 2007 roku w czasie szczytu Unii Europejskiej, na terenie klasztoru podpisano formalnie tzw. Traktat Reformujący Unię Europejską, nazywany potocznie Traktatem Lizbońskim.

Wieża Strażnicza Belém

Wieża Strażnicza Belém (Torre de Belém) znajduje się na zachodnich przedmieściach Lizbony (dzielnica Belém) u ujścia rzeki Tag. Wybudowana została w latach 1515-1520 na polecenie króla Manuela I Szczęśliwego (1469-1521) wg projektu znanego portugalskiego architekta i rzeźbiarza Fernando de Arruda. Jej głównym zadaniem była ochrona lizbońskiego portu. Pełniła ona także funkcję punktu orientacyjnego dla wracających do ojczyzny żeglarzy. Strażnica ma 35 metrów wysokości a jej najniższe piętra znajdują się pod powierzchnią wody. Budowla składa się z dwóch części: bastionu oraz wieży. Obecnie Torre de Belém stanowi jednym z symboli Lizbony i uchodzi za jedyną w pełni zachowaną budowlę wzniesioną całkowicie w stylu manuelińskim. W roku 2007 wieża została wybrana jednym z Siedmiu Cudów Portugalii.

Pozostałe Zabytki Lizbony

• Zamek św. Jerzego (Castelo de São Jorge) - górująca nad miastem twierdza wzniesiona została na początku XII stulecia przez Maurów. W 1147 roku w czasie rekonkwisty został podbity i zajęty przez chrześcijańskie wojska Alfonsa I Zdobywcy (1109-1185 ). W kolejnych wiekach twierdza była kilkukrotnie przebudowywana i powiększana. Niestety zamek mocno ucierpiał w czasie trzęsień ziemi jakie nawiedzały Lizbonę, co w znacznej mierze przyczyniło się do jego upadku i utraty znaczenia strategicznego. Obecnie odrestaurowana warownia stanowi atrakcję turystyczną. Z murów twierdzy rozpościera się przepiękna panorama miasta.
• Arco da Rua Augusta - jest to monumentalny kamienny łuk triumfalny jaki został wzniesiony w XIX wieku w celu upamiętnienia odbudowy miasta po wielkim trzęsieniu ziemi jakie nawiedziło Lizbonę w 1755 roku. Znajduje się na Praça do Comércio ma sześć kolumn (około 11 metrów wysokości każda) i zdobią go liczne rzeźby postaci historycznych. Pierwotnie budowla miała pełnić funkcję dzwonnicy jednak ostatecznie z tego zrezygnowano.
• Pomnik Odkrywców (Padrão dos Descobrimentos) - ten mierzący 52 metry monument wzniesiony został w połowie XX wieku i upamiętnia najważniejsze postacie z okresu wielkich odkryć geograficznych. Jego uroczyste odsłonięcie miało miejsce w 1960 roku w 500 rocznicę śmierci księcia Henryka Żeglarza. Na szczycie monumentu znajduje się taras widokowy z którego rozpościera się widok na dzielnice Belém.
• Kościół Santa Engrácia - jest to stary kościół który w 1836 roku przekształcony został w Panteon Narodowy (Panteão Nacional). Dzis jest to miejsce uhonorowania i upamiętnienia najbardziej znamienitych obywatelach Portugalii, którzy zasłużyli się dla swojego kraju. Znajdują się tu nagrobki takich znamienitości jak m.in. twórca portugalskiego imperium kolonialnego Henryk Żeglarz, słynny portugalski rycerz Święty Noniusz (Nuno Álvares Pereira), wicekról Indii Afonso de Albuquerque czy prezydent Teófilo Braga.
• Bazylika Estrela (Basílica da Estrela) - świątynia wzniesiona została w połowie XVIII wieku na polecenie królowej Marii I (1734-1816), jako wotum wdzięczności za urodzenie syna Józefa, przyszłego księcia Brazylii. W 1910 roku bazylika wraz z przylegającym do niej Klasztorem Najświętszego Serca Jezusowego zostały uznane za Pomnik Narodowy.
• Kościół św. Rocha (Igreja de São Roque) - ta niepozorna z zewnątrz świątynia skrywa w swoim wnętrzu wiele skarbów. Najcenniejszym z nich jest kaplica św. Jana Chrzciciela (Capela de São João Baptista), która w momencie powstania była najdroższą kaplicą na świecie (z uwagi na koszt materiałów, które posłużyły do jej wykonania). Została wykonana w latach 1742-1750 a jej głównymi projektantami byli architekci Luigi Vanvitelli i Niccolo Salvi. Przy jej budowie wykorzystano m.in. kość słoniową, alabaster, agat, lazuryt (lapis lazuli), ametyst, kararyjski oraz czy złoto i brąz.
• Pawilon Carlosa Lopesa (Pavilhão Carlos Lopes) - jest to imponujący budynek znajdujący się w Parku Edwarda VII. Wzniesiony został w latach dwudziestych ubiegłego stulecia w Brazylii na Wielkiej Międzynarodowej Wystawie w Rio de Janeiro. Wkrótce po prezentacji pawilon został w całości przewieziony do Lizbony i przebudowany.
• A Brasileira - to jedna z najbardziej znanych i renomowanych kawiarni w Lizbonie. Założona została w 1905 roku i znajduje się w dzielnicy Chiado przy Rua Garrett. Lokal jest niewielki a stoliki są zawsze tłumnie oblegane zarówno przez mieszkańców miasta jak i turystów. Na zewnątrz, przy jednym ze stolików zasiada odlana z brązu postać najsłynniejszego portugalskiego poety Fernando Pessoa (1888-1935), który niegdyś był stałym bywalcem lokalu. Oprócz wybornej brazylijskiej kawy można tu także skosztować słynnych pastéis de nata - portugalskich ciasteczek z waniliowym kremem budyniowym.

Punkt Widokowy Portas do Sol

Punkt Widokowy Portas do Sol (Miradouro das Portas do Sol) znajduje się w dzielnicy Alfama i jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w Lizbonie. To właśnie stąd rozpościera się przepiękna panorama miasta, którą podziwiać możemy na licznych widokówkach czy zdjęciach stolicy Portugalii. Oprócz czerwonych dachów i wąskich uliczek widać stąd także Klasztor i kościół św. Wincentego oraz kopułę Panteonu Narodowego. W pobliżu Portas do Sol znajduje się przystanek tramwajowy gdzie kursują linie 12 i 28.

Muzea w Lizbonie

• Narodowe Muzeum Archeologiczne (Museu Nacional de Arqueologia) - znajduje się w dzielnicy Belém i zajmuje zachodnie skrzydło Klasztoru Hieronimitów. Jest to jedno z najważniejszych portugalskich muzeów i zarazem największy ośrodek badań archeologicznych w kraju. Obejrzeć można tu m.in. liczne znaleziska archeologiczne z całej Portugalii, najważniejszy w kraju zbiór rzymskich mozaik. Jest tu także wystawa poświęcona starożytnemu Egiptowi oraz bogaty zbiór bliskowschodniej i islamskiej sztuki.
• Muzeum Morskie (Museu de Marinha) - znajduje się w dzielnicy Belém i zajmuje kraniec zachodniego skrzydła Klasztoru Hieronimitów. Historia muzeum jest ściśle związana z królem Ludwikiem I (1838-1889), który był miłośnikiem badań oceanograficznych i znakomitym nawigatorem. Obejrzeć można tu m.in. modele statków, dzięki którym Portugalia w XVI wieku stała się potęgą morską. Placówka skupią się także na Erze Wielkich Odkryć Geograficznych i dominacji Portugalii na morzach i oceanach świata.
• Muzeum Wzornictwa (Museu do Design) - znajduje się w dzielnicy Belém i zajmuje jeden z gmachów Centrum Kultury Belém. Placówka szczyci się imponującą kolekcją XX wiecznych mebli zaprojektowanych przez najznamienitszych designerów świata.
• Muzeum Calouste Gulbenkiana (Museu Calouste Gulbenkian) - znajduje się przy Av. de Berna 45A i prezentuje bogatą kolekcję sztuki ormiańskiego przedsiębiorcy i filantropa Galusta Sarkisa Gulbenkiana (1869-1955). Ekspozycja stanowi przekrój przez światową sztukę niemal od zarania dziejów. Obejrzeć można tu m.in. bogate zbiory malarstwa, rzeźby, sztuki zdobniczej, meble czy stare manuskrypty.
• Centrum Sztuki Nowoczesnej (Centro de Arte Moderna José de Azeredo Perdigao) - placówka stanowi dopełnienie klasycznego Muzeum Calouste Gulbenkiana o sztukę nowoczesną. Muzeum skupia się na sztuce XX i XXI wieku i szczyci się kolekcją stanowiącą blisko 9 tysięcy dzieł wybitnych artystów z niemal całego świata.
• Muzeum Sztuki Antycznej (Museu Nacional de Arte Antiga) - znajduje się w okazałym pałacu przy Rua das Janelas Verdes i prezentuje dzieła z okresu od średniowiecza do początku XXI wieku, od malarstwa po rzeźbę, przedmioty ze złota i srebra, wyroby rzemiosła artystycznego z Europy, Afryki i Dalekiego Wschodu.
• Narodowe Muzeum Powozów (Museu Nacional dos Coches) - znajduje się w dzielnicy Belém i mieści się na terenie starej areny jazdy konnej Pałacu Belém. Placówka szczyci się jedną z największych i najbardziej znamienitych kolekcji starych powozów i karoc na świecie. Obejrzeć można tu m.in. XVI wieczny powóz króla Filipa, XVII wieczną karocę królowej Maria Francisca of Savoy, powóz papieża Klemensa XI czy XIX wieczną dorożkę stanowiącą prototyp lizbońskich taksówek. Uzupełnieniem kolekcji są różnego rodzaju stroje, uprzęże i portrety.
• Muzeum Płytek Azulejos (Museu Nacional do Azulejo) - mieści się w dawnym Klasztorze Madre Deu i prezentuję imponującą kolekcję płytek azulejos. Ponadto zapoznać się można tu także z historią płytek począwszy od XV stulecia, aż po czasy obecne. Jedną z ciekawszych ekspozycji jest kompozycja azulejos, przedstawiająca panoramę Lizbony przed tragicznym w skutkach trzęsieniem ziemi z 1755 roku.
• Muzeum Fado (Museu do Fado) - znajduje się w dzielnicy Alfama i poświęcone jest muzyce fado oraz gitarze portugalskiej. Oprócz ekspozycji jest tu także szkoła, w której uczy się gry fado na gitarze portugalskiej i klasycznej (viola).
• Muzeum Elektryczności (Museu da Electricidade) - znajduje się przy Av. de Brasíli w dawnej elektrociepłowni i prezentuje różnego rodzaju maszyny elektryczne, generatory, elementy oświetlenia miejskiego czy zwykłe artykuły gospodarstwa domowego.
• Muzeum Muzyki (Museu da Música) - znajduje się w pobliżu stacji metra Alto dos Moinhos i prezentuje różnego rodzaju zabytkowe instrumenty muzyczne. Obejrzeć tu można m.in. XVIII wieczną wiolonczelę Stradivarius używaną przez króla Portugalii Ludwika I Bragança.
• Muzeum Wody (Museu da Água) - mieści się na terenie wybudowanej w 1880 roku dawnej stacji pomp Barbadinhos i poświęcone jest wodzie oraz temu jak ją wykorzystywać w służbie człowieka. W placówce znajduje się również część lizbońskiego akweduktu z 1746 roku.

Ciekawostki

• O Lizbonie mówi się, że wystarczy tu wykopać głębszą dziurę w ziemi i już ma się szansę na znalezienie wartościowego przedmiotu, np. rzymskiej monety.;
• W 1833 roku w Lizbonie w słynnej wieży Torre de Belem więziony był polski generał, strateg, pisarz i inżynier wojskowy Józef Bem (1794-1850);
• Największy piknik na świecie zorganizowany został w Lizbonie w parku Bela Vista 20 czerwca 2009 roku na który przyszły 22 232 osoby;
• Najwyższym budynkiem Lizbony jest wybudowany w 2001 roku wieżowiec Torre de Monsanto, który ma 120 metrów wysokości;
• W 2020 roku Lizbona została wybrana Zieloną Stolica Europy;
• W Lizbonie działa najstarsza księgarnia świata, którą otwarto w 1732 roku;
• Jedną z alternatywnych metod przemieszczania po Lizbonie jest Hippobus. Pojazd jest w stanie poruszać się zarówno po lądzie, jak i wodzie.

Multimedia