Kraków

Kraków - panorama

Kraków to zabytkowe miasto w południowej Polsce, położone na styku Kotliny Sandomierskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką Wisłą. Jest to drugie co do wielkości (po Warszawie) miasto kraju, dawna stolica, miejsce koronacji oraz nekropolia królów Polski. Gród na lewym brzegu Wisły, z zamkiem na pagórku zwanym Wawel (228 metrów) założony został przez legendarnego księcia Kraka około 700 roku i nazwany od jego imienia. Inne źródła podają, że nazwa miasta pochodzi najprawdopodobniej od słowa "kruk", które dawniej wymawiane było jako "krak". Historia Krakowa jako zorganizowanego ośrodka miejskiego zaczyna się na przełomie VII i VIII wieku n.e. Wtedy to miasto pełniło rolę jednego z ważniejszych ośrodków państwa Wiślan. W X wieku miasto zostało wcielone przez Mieszka I do państwa polskiego. W 1038 roku po spaleniu Gniezna przez Czechów książę Kazimierz Odnowiciel przeniósł do Krakowa stolicę Polski. Wkrótce potem założono tu także tu także biskupstwo. Jedną z przełomowych dat w historii miasta była jego lokacja na prawie magdeburskim 5 czerwca 1257 roku. Wtedy to ukształtował się układ urbanistyczny miasta, który przetrwał do czasów obecnych. Korzystne położenie na styku ważnych szlaków handlowych (z Rusi do Niemiec i Czech oraz z Pomorza do Węgier, Turcji i na Bałkany) pozwoliło Krakowowi na szybki rozwój gospodarczy. W 1320 roku w katedrze wawelskiej odbyła się pierwsza koronacja Władysława Łokietka (oraz jego żony Jadwigi) na króla Polski. W pierwszej połowie XIII wieku Kraków został najechany i niemal doszczętnie zniszczony przez wojska Tureckie. Bardzo szybko przystąpiono do odbudowy miasta otaczając je potężnymi murami obronnymi z Barbakanem. Swój największy okres rozkwitu Kraków przeżywał w XV i XVI wieku. W owym czasie miasto stanowiło centrum kulturalne i naukowe państwa polskiego. Mieszkało i działało tu wieku wybitnych światowej rangi artystów, których dzieła można podziwiać po dziś. Są to m.in. ołtarz mariacki dłuta Wita Stwosza (1448-1533) czy krużganki na Wawelu projektu włoskiego architekta Bartolomeo Berrecciego (1480-1537). Po unii lubelskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się pod Warszawą, położoną mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Kres świetności miasta zapoczątkował wielki pożar jaki nawiedził miasto w 1596 roku. Wtedy też król Zygmunt III Waza (1566-1632) opuścił wraz z rodziną Wawel i przeniósł się do Warszawy, która uzyskiwała tytuł miasta rezydencjalnego Jego Królewskiej Mości (jednak Kraków do ostatniego rozbioru Polski pozostawał formalną stolicą Rzeczypospolitej). Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się także upadek Krakowa. W 1655 roku podczas potopu szwedzkiego miasto zostało doszczętnie zniszczone. Po III rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy. W XIX wieku nastąpiła gruntowna modernizacja i przebudowa miasta. Wyburzono wtedy m.in. mury miejskie i stworzono w ich miejscu Planty. Kraków, inaczej niż wiele polskich miast, nie został zniszczony w czasie II wojny światowej, dzięki czemu zachowało się tu wiele zabytków oraz średniowieczny układ urbanistyczny.

Zwiedzanie

Serce Starego Miasta w Krakowie stanowi wytyczony jeszcze w połowie XIII wieku rozległy Rynek Główny o wymiarach 200 na 200 metrów. Swego czasu był to największy średniowieczny plac targowy w Europie. W jego centralnym punkcie znajdują się Sukiennice, czyli średniowieczna hala targowa, która do dziś służy celom handlowym. Tuż obok wznosi się wysoka gotycka Wieża Ratuszowa stanowiąca pozostałość po XIX-wiecznym ratuszu miejskim. W południowej części rynku, u wylotu ulicy Grodzkiej, znajduje się niewielki Kościółek św. Wojciecha, w którego miejscu wedle tradycji miał głosić kazania św. Wojciech. Do rynku od strony wschodniej przylega Plac Mariacki na którym wznosi się okazały gotycki Kościół Mariacki naprzeciw którego pod koniec XIX wieku ustawiono okazały Pomnik Adama Mickiewicza (przez krakowian zwany potocznie "Adasiem"). Przy monumencie organizowane są często różnego rodzaju uroczystości, manifestacje czy happeningi. Pomnik jest także ulubionym miejscem spotkań krakowian i turystów. Jedną z najważniejszych zabytkowych arterii Krakowa jest ulica Floriańska. Biegnie od północno-wschodniego narożnika Rynku Głównego do Bramy Floriańskiej mijając m.in. Dom Jana Matejki, hotel "Pod Różą" czy kawiarnię i kabaret "Jama Michalika". Przez Bramę Floriańską, Rynek Główny oraz ulice Grodzką i Kanoniczą do Zamku Królewskiego na Wawelu przebiega dawna Droga Królewska. Niegdyś był to szlak wjazdów koronacyjnych, pogrzebowych pochodów czy procesji. Kierując się na południe od zamku dojdziemy do Kazimierza, dawnej dzielnicy żydowskiej. Począwszy od 1988 roku każdego lata organizowany jest to Festiwal Kultury Żydowskiej. Jest to jeden z największych i najstarszych tego typu festiwali na świecie, podczas którego ma miejsce blisko 200 różnego rodzaju wydarzeń takich jak m.in. koncerty, wykłady, dyskusje, zwiedzanie czy warsztaty. W 1978 roku zabytkowy obszar Starego Miasta Krakowa oraz Kazimierza wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Kraków - plan

Wawel

Wawel to malownicze wzgórze (228 metrów n.p.m.) w Krakowie, położone na lewym brzegu Wisły. Wedle Kroniki wielkopolskiej jego nazwa pochodzi od słowa "wąwel" oznaczającego wąwóz. Inne źródła podają, że owo "wąwel" pochodziło od wyniosłości pośród mokradeł, którymi otoczone było niegdyś wzgórze. Wiadomo, że około VIII i IX wieku na wzgórzu funkcjonował jeden z ośrodków władzy plemienia Wiślan. O ich legendarnych władcach Kraku i Wandzie, wspomniał XIII-wieczny kronikarz Wincenty Kadłubek. W X wieku okoliczne ziemie zajmowane przez Wiślan, wraz ze wzgórzem weszły w skład powstającego państwa polskiego. Wkrótce potem utworzone zostało tu biskupstwo i rozpoczęto budowę pierwszej katedry. W owym czasie na Wawelu oprócz świątyni istniały także inne drewniane oraz kamienne zabudowania (m.in. Rotunda Najświętszej Marii Panny, Kościół św. Jerzego czy Kościół św. Michała). W czasach rządów Kazimierza Odnowiciela (1016-1058) Kraków podniesiony został do rangi stolicy państwa. Wtedy też rozpoczęto budowę kolejnej katedry oraz rozbudowano palatium (pałac książęcy). Na początku XIV wieku wzgórze nawiedzone zostało przez pożar w wyniku którego niemal doszczętnie zniszczona została katedra. Bardzo szybko przystąpiono do jej obudowy, wznosząc tu trzecią, tym razem gotycka świątynię. Jej uroczysta konsekracja miała miejsce w 1364 roku. W czasach rządów Kazimierza Wielkiego (1310-1370) rozbudowano także zamek, który swój obecny renesansowy kształt uzyskał w pierwszej połowie XVI wieku. W tym czasie powstała także renesansowa Kaplica Zygmuntowska, która stała się wzorem dla kolejnych kaplic jakie wznoszono na terenie kraju. Na przestrzeni wieków katedra stanowiła miejsce koronacji oraz pochówku królów polskich. Obecnie w skład całego kompleksu na wzgórzu Wawelskim wchodzi okazały zamek z reprezentacyjnymi komnatami królewskimi, zbrojownia oraz Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława z grobowcami królewskimi. Spoczywają tu m.in. prawie wszyscy królowie od Władysława I Łokietka do Stanisława Leszczyńskiego (łącznie 17 królów wliczając Jadwigę i Annę Jagiellonkę) a także liczni biskupi Krakowscy. Swoje krypty mają tu także m.in. Tadeusz Kościuszko, Józef Piłsudski, Władysław Sikorski czy Prezydent Lech Kaczyński z żoną. W Skarbcu Koronnym oprócz licznych pamiątek po władcach przechowywany jest także słynny miecz koronacyjny królów Polski Szczerbiec. Jest to jedyne zachowane insygnium koronacyjne dynastii Piastów. Dodatkową atrakcją Wawelu jest jaskinia pod wapiennym wzgórzem, zwana Smoczą Jamą, którą według legendy, zamieszkiwał smok. Ze wzgórza roztacza się malowniczy widok na Wisłę oraz zachodnią część miasta.

Kraków - Wawel

Kościół Mariacki

Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zwany potocznie Kościołem Mariackim znajduje się przy północno-wschodnim narożniku Rynku Głównego i od 1962 roku posiada tytuł bazyliki mniejszej. Jego początki sięgają pierwszej połowy XIII wieku, kiedy to z polecenia biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża wzniesiona została tu pierwsza murowana świątynia. Powstała ona w miejscu starej drewnianej kaplicy. Kilka lat później budowla została zniszczona podczas jednego z najazdów tatarskich na ziemie polskie. Jeszcze w tym samym wieku rozpoczęto budowę kolejnego kościoła, którego uroczysta konsekracja miała miejsce około 1320 roku. W pierwszej połowie XV wieku świątynia została powiększona o kaplice boczne, a także powiększona została jedna z wież (pełniąca w owym czasie strażnicy miejskiej). W XVIII wieku świątynia zyskała barokowe wnętrze oraz późnobarokową kruchtę. Kościół reprezentuje styl gotycki i posiada układ bazylikowy. Jego charakterystycznym elementem są dwie wysokie wieże o różnej wysokości. Większa, zwana Hejnalicą, ma 82 metry wysokości i nakryta jest XV-wiecznym gotyckim hełmem, będącym dziełem mistrza Matiasa Heringkana. Niższa wieża ma 69 metrów wysokości i pełni rolę dzwonnicy. Wnętrze kościoła zdobi przepiękny ołtarz główny (Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny), który wykonany został w latach 1477-1489 przez przybyłego z Norymbergi wybitnego rzeźbiarza Wita Stwosza (1448-1533). Ma on formę retabulum o wymiarach 11 na 13 metrów w którego wnętrzu znajduje się przeszło 200 figur wyrzeźbionych z litych kloców lipowych. Cała konstrukcja wykonana jest w drewnie dębowym, natomiast tło w modrzewiu. Od przeszło sześciu stuleci codziennie (przez całą dobę) co godzinę z wieży kościoła odgrywany jest przez trębacza hejnał mariacki. Jego melodia urywa się nagle co stanowi pamiątkę po jednym z najazdów tatarskich jaki miał miejsce w okresie średniowiecza. Wtedy to trąbiący na alarm hejnalista został ugodzony w gardło strzałą przerywając granie.

Kraków - Kościół Mariacki

Sukiennice

To zabytkowa stara hala targowa, która znajduje się pośrodku Rynku Głównego. Początki krakowskich sukiennic sięgają połowy XIII wieku, kiedy to książę Bolesław Wstydliwy (1226-1279) przy lokacji Krakowa zobowiązał się postawić podwójny rząd kamiennych kramów z uliczką pośrodku. Na początku XIV wieku została ona zadaszona co nadało jej wygląd hali targowej. W czasach rządów Kazimierza Wielkiego sukiennice zostały przebudowane w stylu gotyckim. W takiej formie przetrwały do 1555 roku, kiedy to zostały zniszczone przez pożar. Wkrótce potem powstała zwieńczona attyką renesansowa budowla, która swój ostateczny kształt uzyskała w czasie ostatniej przebudowy jaka miała miejsce w drugiej połowie XIX wieku. Obecnie sukiennice nadal pełnią funkcję targowe. W ich wnętrzu ciągną się dwa rzędy kramów z pamiątkami, biżuterią czy rękodziełami. Na piętrze zaś, w dawnym szmatruzie mieści się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku.

Kraków - Sukiennice

Pozostałe Zabytki Krakowa

Kościół św. Wojciecha - jest to niewielka rzymskokatolicka świątynia, która znajduje się na Rynku Głównym. Wedle tradycji powstał on na przełomie X i XI wieku w miejscu gdzie miał głosić kazania św. Wojciech. W 1404 roku kościół stał się prebendą uniwersytecką, a pół wielu później wygłaszał tu swoje kazania niezwykle uznawany wówczas kaznodzieja, św. Jan Kapistran. Swój obecny barokowy kształt świątynia uzyskała podczas ostatniej większej przebudowy jaka miała miejsce na przełomie XVII i XVIII stulecia. Jest to jednonawowa budowla nakryta eliptyczną kopułą z prosto zamkniętym prezbiterium. W barokowym wnętrzu uwagę przykuwa trzykondygnacyjny ołtarz główny z XVII-wieczną kopią obrazu Matki Boskiej Większej.
Brama Floriańska - jest to średniowieczna brama miejska, która stanowi pozostałość po dawnych obwarowaniach miejskich. Wybudowano ją pod koniec XIII lub na początku XIV wieku. Jej nazwa pochodzi od kościoła św. Floriana na Kleparzu, ale nazywano ją także Bramą Chwały, ponieważ to właśnie tutaj swój początek miała Droga Królewska wiodąca na Wawel. Swój obecny kształt budowla uzyskała w XVII stuleciu (w tym m.in. barokowy hełm). Od strony Kleparza na bramie znajduje się płaskorzeźba orła piastowskiego według projektu Jana Matejki, natomiast od strony miasta bramę zdobi XVIII-wieczna rokokowa płaskorzeźba przedstawiająca św. Floriana. Obecnie brama stanowi jeden z symboli Krakowa, który wita przybyłych do miasta turystów. Do bramy przylegają udostępnione dla turystów fragmenty średniowiecznych murów obronnych.
Barbakan - jest to najbardziej na północ wysunięta część dawnych fortyfikacji miejskich. Budowla wybudowana została pod koniec XV wieku z polecenia króla Jana I Olbrachta (1459-1501). Barbakan stanowi wycinek koła obudowany grubymi murami obronnymi. Jest to gotycka budowla z charakterystycznymi siedmioma wieżyczkami. Niegdyś Barbakan połączony był z Bramą Floriańską ik stanowił jej główną osłonę. Obecnie budowla stanowi jeden z oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa i wykorzystywana jest jako miejsce ekspozycji wystaw.
Kościół św. Andrzeja - jest to imponująca romańska świątynia, która ufundowana została pod koniec XI wieku przez palatyna Władysława Hermana-Sieciecha. W połowie XIII wieku w obawie przed najazdami Mongołów świątynia otoczona została fosą oraz wałem. W 1320 roku kościół przekazany został klaryskom, które założyły tu jeden ze swoich klasztorów. W XVIII stuleciu świątynia uzyskała swoje obecne barokowe wnętrze. Mimo licznych pożarów i zniszczeń kościół po dziś dzień zachował swój surowy romański charakter (poza dodaniem barokowych hełmów wież i portalu). Jest to dwuwieżowa bazylika typu saskiego złożona z krótkiego trójnawowego korpusu, transeptu oraz prezbiterium zamkniętego apsydą.
Teatr im. Juliusza Słowackiego - wybudowany został w latach 1891-1893 według projektu krakowskiego architekta Jana Zawiejskiego (1854-1922). Budowla powstała w miejscu wyburzonego w 1892 roku kościoła św. Ducha. Teatr był pierwszy budynek w Krakowie, który posiadał oświetlenie elektryczne. Po otwarciu przez kolejnych pięć tygodni wystawiano wyłącznie polski repertuar. Gmach teatru utrzymany jest w w stylu eklektycznym z przewagą neobaroku. Dekoracja wnętrza zaprojektowana została przez Alfreda Putza. W westybulu znajduje się popiersie i projekt pomnika Stanisława Wyspiańskiego autorstwa Bronisława Chromego, popiersie Karola Kruzera, oraz tablica upamiętniająca Jana Zawiejskiego. Są tu również popiersia twórców polskiego teatru.
Kościół św.św. Piotra i Pawła - jest to rzymskokatolicka świątynia, która znajduje się na Placu św. Marii Magdaleny w sąsiedztwie Kościoła św. Andrzeja. Kościół wzniesiony został w pierwszej połowie XVII wieku z polecenia Zygmunta III Wazy (1566-1632) dla jezuitów. Była to pierwsza budowla w Krakowie reprezentująca styl barokowy. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 roku świątynia znalazła się w gestii Komisji Edukacji Narodowej, która przekazała go uniwersytetowi krakowskiemu, a później cystersom z Mogiły (dawna wieś, obecnie część miasta Krakowa). W latach 1809-1815 świątynia wykorzystywana była jako cerkiew prawosławna a od 1830 roku służy parafii Wszystkich Świętych. Przed kościołem znajduje się ogrodzenie z rzeźbami apostołów, które zaprojektowane zostało przez Kacpra Bażankę, a wykonane przez Dawida Heela. W świątyni zawieszone jest najdłuższe w Polsce wahadło Foucaulta, pozwalające zaobserwować (pośrednio) ruch obrotowy Ziemi wokół własnej osi. Demonstracje odbywają się w każdy czwartek tygodnia.
Synagoga Tempel (Synagoga Postępowa) - jest to reformowana synagoga, która znajduje się na krakowskim Kazimierzu. Bożnica wzniesiona została w latach 1860-1862 według projektu mieszkającego w Krakowie austriackiego architekta Ignacego Hercoka (1806-1864), z inicjatywy Stowarzyszenia Izraelitów Postępowych i Towarzystwa Religijno-Cywilizacyjnego. Synagoga powstała na planie prostokąta i reprezentuje styl mauretańsko-neorenesansowy.
Kościół św. Józefa - jest to rzymskokatolicka świątynia, która znajduje się przy Rynku Podgórskim na północnych stokach Krzemionek Podgórskich. Kościół wybudowany został w latach 1905-1909 według projektu polskiego architekta Jana Sas-Zubrzyckiego (1860-1935), zgodnie z wzorcami architektury neogotyckiej. Jest to trójnawowa bazylika z transeptem i ambitem wokół prezbiterium oraz kaplicami przy nawach bocznych i ambicie. Główna wieża świątyni wzorowana była na wieży Kościoła Mariackiego.

Kraków - Rynek

Legenda

Jedną z najbardziej znanych krakowskich legend jest ta o Smoku Wawelskim zamieszkującym jamę pod wawelskim wzgórzem. Niegdyś terroryzował on mieszkańców grodu, którzy zmuszeni byli dostarczać mu codziennie ofiary z bydła. Według niektórych podań bestia pożerała tylko dziewice. Mimo wielu prób żadnemu z wielkich rycerzy nie udało się pokonać smoka. Dokonał tego dopiero prosty szewc zwany Skuba. Posłużył się fortelem, wypychając sztucznego barana siarką i postawił przed smoczą jamą. Smok zwabiony nową ofiarą zjadł zwierzę bez mrugnięcia okiem, wpadając tym samym w pułapkę. Siarka sprawiła bowiem, że poczuł wielki ból i palenie w gardle. Aby je ugasić , pił wodę z pobliskiej Wisły tak długo, aż w końcu pękł. Dziś o pokonaniu smoka przypomina rzeźba stojąca nad rzeką u podnóża wzgórza wawelskiego przy wejściu do Smoczej Jamy.

Kraków - Smok Wawelski

Muzea w Krakowie

Reprezentacyjne Komnaty Królewskie - jest to ekspozycja muzealna na Zamku Królewskim na Wawelu prezentująca komnaty królewskie oraz kolekcję dzieł sztuki. Dla zwiedzających udostępnione są znajdujące się na II piętrze Sale Reprezentacyjne oraz składające się z trzech komnat parterowych Mieszkanie Wielkorządcy. Komnaty urządzone są w stylu włoskiego renesansu. Salę Poselską zdobi unikatowy strop zdobiony głowami wawelskimi przedstawiającymi osoby różnych stanów np. królów, żołnierzy czy dworzan. Wyposażenie sal reprezentacyjnych stanowią meble holenderskie oraz gdańskie z XVII wieku. Na ścianach zawieszono gobeliny m.in. według projektów Piotra Pawła Rubensa oraz portrety polskich władców. Na szczególną uwagę zasługuje portret królewicza Władysława IV Wazy pędzla Rubensa z 1624 roku, stanowiący depozyt Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.
Muzeum Katedralne im. Jana Pawła II na Wawelu - mieści się w XIV-wiecznym Domu Katedralnym na wzgórzu wawelskim przy ulicy Wawel 2 i stanowi jedną z najcenniejszych pod względem historycznym i artystycznym kolekcji w Polsce. Ekspozycja stała zajmuje cztery sale (królewska, papieska, Skarbca Katedralnego XI–XVI wieku i Skarbca Katedralnego XVII–XX wieku) w których zgromadzono m.in. przedmioty związane z koronacjami i pochówkami królewskimi z różnych epok. Do najciekawszych eksponatów należą m.in. średniowieczna ceremonialna Włócznia Świętego Maurycego (pierwsze historyczne insygnium władzy używane przez władców Polski z dynastii Piastów), medalion oraz jabłko Anny Jagiellonki, insygnia grobowe Kazimierza Jagiellończyka, miecz koronacyjny Augusta III, kielich zw. św. Jadwigi Śląskiej czy szabla, portret oraz ordery księcia Józefa Poniatowskiego.
Muzeum Archeologiczne - mieści się w dawnych zabudowaniach klasztoru św. Michała przy ulicy Senackiej 3 i zajmuje się badaniem, dokumentowaniem oraz prezentacją różnego rodzaju znalezisk archeologicznych. Jest to jedna z największych tego typu placówek specjalistycznych w środkowej Europie i zarazem jedno z najstarszych muzeów w Krakowie. Założone zostało w 1850 roku jako Muzeum Starożytności Krajowych. Obecnie w zbiorach muzealnych znajduje się przeszło 773 tysiące muzealiów. Oprócz wielkiej liczby eksponatów z terenu Polski, znajdują się tu także duże i wartościowe kolekcje z terenów obecnej Litwy, Białorusi i Ukrainy. Bardzo cenne są zbiory egipskie, wśród których wyróżniają się oryginalne mumie ludzkie i zwierzęce. Unikatowy charakter ma zbiór zabytków peruwiańskich. W placówce prezentowana jest także kopia słynnej Wazy z Bronocic. Jest to naczynie ozdobione sceną figuralną, w której przedstawiony jest najstarszy na świecie wizerunek wozu.
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa - znajduje się na Rynku Głównym w Pałac "Pod Krzysztofory" i prezentuje stałą wystawę "Kraków od początku, bez końca". Obejrzeć tu można m.in. dawną broń, dzieła sztuki oraz liczne pamiątki związane z Krakowem. Placówka dba także o kultywowanie lokalnych tradycji, takich jak Lajkonik, bractwo kurkowe czy szopki krakowskie.
Podziemia Rynku Głównego - jest to ekspozycja znajdująca się pod wschodnią częścią płyty Rynku Głównego w Krakowie. Jest to multimedialne widowisko przenoszące nas w czasie do średniowiecza. Zwiedzający wędrują pod ziemią szklanymi pochylniami i kładkami, zawieszonymi ponad zachowanymi średniowiecznymi traktami, z których najstarsze datuje się na XI wiek. Podziemna ekspozycja przedstawia zarówno historię Krakowa, jak i związku tego miasta z Hanzą oraz ośrodkami handlowymi i kulturalnymi średniowiecznej Europy. Obejrzeć tu można m.in. dawne wodociągi, osadę przedlokacyjna, średniowieczne bruki Sukiennic, rekonstrukcję XII-wiecznych warsztatów złotnika i kowala, dawne kramy (Bolesławowe i Bogate) czy XI-wieczne cmentarzysko. Placówka stanowi jeden z oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Muzeum Narodowe Pałac Biskupa Erazma Ciołka - mieści się w XVI-wiecznym zabytkowym pałacu przy ulicy Kanoniczej 17 i prezentuje bogatą kolekcję polskiej sztuki, architektury i rzeźby. Placówka stanowi jeden z oddziałów Muzeum Narodowego w Krakowie. Stała ekspozycja poświęcona jest dawnej sztuce w Polsce i obejmuję Galerię Sztuki Dawnej Polski XII-XVIII wieku oraz Galerię Sztuki Cerkiewnej Dawnej Rzeczypospolitej.
Muzeum Stanisława Wyspiańskiego - mieści się budynku Starego Spichlerza przy Placu Generała Władysława Sikorskiego 6 i poświęcone jest życiu oraz twórczości najwybitniejszego artysty polskiego modernizmu Stanisławowi Wyspiańskiemu (1869-1907). W placówce obejrzeć można dzieła malarskie artysty, szkice, projekty oraz wyroby rzemiosła artystycznego wykonane według jego autorskich projektów. Kolekcję liczącą sobie przeszło 1100 obiektów, dopełniają pamiątki osobiste, księgozbiór prywatny artysty oraz archiwalia - rękopisy i fotografie.
Muzeum Książąt Czartoryskich - placówka stanowi jeden z oddziałów Muzeum Narodowego w Krakowie i składa się z trzech części w skład których wchodzą: Pałac Czartoryskich przy ul. św. Jana 17-19, Klasztorek przy ul. Pijarskiej 6 oraz budynek dawnego Arsenału Miejskiego przy ul. Pijarskiej 8. Muzeum gromadzi m.in. malarstwo europejskie z XIII–XVIII wieku, zabytki europejskiego i islamskiego rzemiosła artystycznego od średniowiecza do XIX wieku, grafikę, sztukę starożytną oraz militaria. Najcenniejszym eksponatem jest obraz słynny obraz wybitnego włoskiego artysty i uczonego Leonarda da Vinci (1452-1519) zatytułowany "Dama z gronostajem" (zwyczajowo "Dama z łasiczką").
Muzeum Nowej Huty - mieści się w budynku dawnego kina Światowid na os. Centrum E 1 w Nowej Hucie i zajmuje się działalnością wystawienniczą, edukacyjną i badawczą łączącą ideę muzeum lokalnego, koncentrującego się na Nowej Hucie oraz muzeum opowiadającego o doświadczeniu zimnej wojny i socjalizmu. Przestrzeń wystawiennicza oddziału obejmuje dawną salę kinową, gdzie prezentowane są wystawy czasowe oraz podziemia budynku wraz z przestrzenią schronu przeciwlotniczego, w których została przygotowana wystawa "Atomowa groza. Schrony w Nowej Hucie". Placówka stanowi jeden z oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK - mieści się zabudowaniach dawnej Fabryki Schindlera przy ulicy Lipowej 4 i prezentuje głównie prace twórców z XX i XXI wieku. Obejrzeć można tu m.in. obrazy takich artystów jak m.in. Marina Abramović, Paweł Althamer, Oskar Dawicki, Edward Dwurnik, Stefan Gierowski, Władysław Hasior, Krištof Kintera, Ragnar Kjartansson, Jerzy Kosałka, Jarosław Kozłowski czy Katarzyna Kozyra. W Galerii prezentowane są także wystawy czasowe.
Muzeum Lotnictwa Polskiego - znajduje się na terenach dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny przy Alei Jana Pawła II i zajmuje się gromadzeniem, restaurują i prezentacją zabytków techniki lotniczej. Obejrzeć można tu przeszło 250 różnego rodzaju statków powietrznych (w tym 25 samolotów pochodzących z prywatnej kolekcji Hermanna Göringa) oraz 140 silników lotniczych. Do naciekawszych eksponatów należą m.in. polski śmigłowiec doświadczalny SP-GIL, szwedzki samolot myśliwsko-szturmowy samolot AJSF 37 Viggen, amerykański samolot Curtiss Export Hawk II, polski śmigłowiec wielozadaniowy BŻ-4 Żuk, samolot szkolno-treningowy PZL TS-11 Iskra, jednomiejscowy szybowiec treningowy IS-B Komar 49 czy niemiecki samolot rekordowy Messerschmitt Me 209 V1.
Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego - znajduje się przy ulicy Jagiellońskiej 15 i prezentuje ekspozycję poświęconą dziejom uniwersytetu. Obejrzeć można tu m.in. bogatą kolekcję instrumentów naukowych, zbiory rzeźby średniowiecznej, pokażną kolekcję rzemiosła artystycznego czy niewielką wystawę malarstwa zachodnioeuropejskiego (21 obrazów i antyczna rzeźba).
Muzeum Inżynierii i Techniki - mieści się w budynku dawnej zajezdni pierwszego wąskotorowego tramwaju elektrycznego przy ulicy Świętego Wawrzyńca 15 i prezentuje eksponaty związane z rozwojem komunikacji miejskiej, elektrowni, gazownictwa, gospodarki komunalnej oraz zabytki historii techniki. Placówka podzielona jest na trzynaście sekcji tematycznych: pojazdy szynowe, pojazdy kołowe, komunikacja miejska, inżynieria miejska, technika odtwarzania dźwięku, technika odtwarzania obrazu, technika biurowa, telekomunikacja, technika gospodarstwa domowego, rzemiosło, przyrządy naukowo-badawcze, maszyny przemysłowe oraz varia.
Ogród Doświadczeń im. Stanisława Lema - jest to rozległy park przy Alei Pokoju 68 na terenie którego znajduje się ponad setka różnego rodzaju stanowisk do wykonywania prostych eksperymentów fizycznych z dziedziny akustyki, mechaniki, hydrostatyki czy optyki. Obejrzeć tu można m.in. monumentalny pryzmat tworzący ze światła słonecznego tęczę, tzw. tarczę Newtona (kolorowy dysk który przy szybkim obracaniu staje się jednolicie biały), sześciometrową rakietę (z dwoma zjeżdżalniami), rower jeżdżący po linie, ogromny kalejdoskop czy naukową siłownię. Placówka stanowi jeden z oddziałów Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Fabryka Emalia Oskara Schindlera - mieści się zabudowaniach dawnej fabryki przy ulicy Lipowej 4 i zajmuje się dokumentowaniem oraz prezentacją pamiątek oraz artefaktów z okresu niemieckiej okupacji miasta w latach 1939-1945. Na stałej wystawie "czas okupacji 1939-1945" obejrzeć można m.in. instalację prezentującą słynną "Listę Schindlera", rekonstrukcję piwnicy, gdzie przechowywano Żydów, fotoplastikon, spalone książki (jeden z symboli zgładzonego getta) czy przedwojenne tablice z nazwami ulic. Na terenie fabryki Schindlera znajduje się także Muzeum Sztuki Współczesnej.
Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa "Nila" - znajduje się przy ulicy Wita Stwosza 12 i zajmuje się dokumentacją oraz prezentowaniem ekspozycji obrazujących historię Polskiego Państwa Podziemnego i jego sił zbrojnych z naciskiem na Armię Krajową. Na ekspozycję złożyły się materiały m.in. ze zbiorów Fundacji Muzeum Historii Armii Krajowej, Klubu Powstańców Warszawskich i Obszaru Lwowskiego Armii Krajowej. Zapoznać się można tu ze struktur oraz obszarami aktywności Armii Krajowej a także losami żołnierzy AK po rozwiązaniu formacji. Ponadto obejrzeć można tu m.in. kadłub brytyjskiego bombowca Handley Page Halifax, rekonstrukcję niemieckiej rakiety V-2, polski Granatnik wz. 36 z okresu międzywojennego czy rekonstrukcję brytyjskiego czołgu Vickers E.
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha" - mieści się w nowoczesnym budynku przy ulicy M. Konopnickiej 26 i łączy podstawowe funkcje muzealne z szeroką aktywnością żywego centrum kultury, propagującego wiedzę na temat Japonii i Dalekiego Wschodu. Placówka zajmuje się badaniem i prezentacją wzajemnych relacji kulturowych pomiędzy Polską i Japonią, Wschodem i Zachodem. Podstawę kolekcji stanowią prace zgromadzone podczas jej działalności przez Fundację Kyoto-Kraków Andrzeja Wajdy i Krystyny Zachwatowicz-Wajdy. Zbióry tworzą przede wszystkim sztuka współczesna - japońska, koreańska i polska: obrazy, grafiki, rzeźby, instalacje, fotografie, rysunki i akwarele, plakaty, książki artystyczne, oraz rzemiosło artystyczne - ceramika, szablony farbiarskie katagami, kimona, maski i kostiumy teatru no. Placówka regularnie organizuje także wystawy czasowe.
Galeria Sztuki Współczesnej "Bunkier Sztuki" - mieści się na Rynku Głównym i prezentuje głównie sztukę współczesną. Placówka powstała w 1965 roku i obecnie zaliczana jest do najważniejszych polskich instytucji prezentujących sztukę współczesną. Obecnie Kolekcja Bunkra Sztuki obejmuje ponad 400 prac artystów polskich i zagranicznych, twórców m.in. z Kanady, Egiptu, Niemiec, Holandii, Japonii, Korei Południowej, Meksyku, Szwecji czy Stanów Zjednoczonych. Trzon Kolekcji stanowią dzieła nabywane przez Galerię po zakończeniu zorganizowanych przez nią wystaw i akcji artystycznych. Obejrzeć można tu prace m.in. Rafała Bujnowskiego, Jadwigi Sawickiej, Wilhelma Sasnala, Bartosza Kokosińskiego, Małgorzaty Markiewicz, Bogusława Bachorczyka czy Anny Zaradny.
Cricoteka - mieści się w budynku dawnej elektrowni podgórskiej przy ulicy Nadwiślańskiej 2-4 i gromadzeniem i prezentacją kolekcji dzieł teatralnych ze spektakli Tadeusza Kantora. Cricoteka to jednocześnie muzeum, archiwum, galeria oraz ośrodek badań. W placówce regularnie organizowane są także koncerty, spektakle, pokazy filmowe oraz zajęcia dla dzieci i dorosłych. Punktem wyjścia do wszystkich działań Cricoteki są idee Tadeusza Kantora, inicjatora nowych trendów w sztuce polskiej i twórcy autorskiego awangardowego teatru o międzynarodowej sławie.
Galeria-Pracownia Tadeusza Kantora - mieści się w dawnym mieszkaniu artysty przy ulicy Siennej 7/5 i prezentuje pamiątki, przedmioty, rysunki, zdjęcia i meble należące do wybitnego polskiego malarza, reżysera, scenografa i teoretyka sztuki Tadeusza Kantora (1915-1990). Przestrzeń galerii wygląda identycznie jak w chwili kiedy artysta na zawsze opuścił swój dom. Placówka stanowi jeden z oddziałów Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka.
Muzeum Fotografii im. Walerego Rzewuskiego MuFo - mieści się w dawnym budynku austriackich koszar przy ulicy Rakowickiej 22a i prezentuje ekspozycje poświęcone zagadnieniom fotografii. Trzon kolekcji placówki stanowi część zbioru Krakowskiego Towarzystwa Fotograficznego, przekazany muzeum w latach 1988-1991, obejmujący kolekcję fotografii dawnej, zawierającą przede wszystkim zdjęcia atelierowe, unikatowy zbiór fotografii artystycznej, w tym prace Wojciecha Buyko, Jana Bułhaka i autochromy Tadeusza Rzący, a także sprzęt fotograficzny i kinematograficzny.
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli - mieści się w murach Ratusza Kazimierskiego przy ulicy Wolnica 1 i prezentuje wystawy stałe oraz czasowe dotyczące historii Polski. Placówka założona została w 1911 roku na bazie wystawy sztuki ludowej ze zbiorów Seweryna Udzieli, którą zorganizowało Towarzystwo Polskiej Sztuki Stosowanej. Kolekcja muzealna liczy około 80 tysięcy różnego rodzaju artefaktów, przedmiotów i zabytków związanych są z polską kulturą (m.in. folklor, sztuka czy życie codzienne) jak i z innymi kulturami Europy i Świata.
Pracownia i Muzeum Witrażu - mieści się w siedzibie historycznego studia witrażowego S.G.Żeleński przy Alei Zygmunta Krasińskiego 23 i prezentuje bogatą kolekcję dawnych i współczesnych witraży oraz pracownię, w której odbywają się pokazy tworzenia tych dzieł. Jest to jedyne miejsce w Polsce, gdzie można podziwiać witrażowe dzieła czterech wybitnych artystów początku XX wieku: Wyspiańskiego, Mehoffera, Jastrzębowskiego i Stefana Matejki (bratanka Jana).
Pałac Sztuki w Krakowie - mieści się w secesyjnym gmachu z przełomu XIX i XX wieku przy placu Szczepańskim 4 i zajmuje się organizowaniem wystaw zarówno polskiej sztuki współczesnej jak i artystów zagranicznych. W gmachu organizowane są również aukcje dzieł sztuki.
Żydowskie Muzeum Galicja - mieści się w dawnej fabryce mebli przy ulicy Dajwór 18 i prezentuje wystawę "Śladami Pamięci", będącą fotograficznym hołdem dla nieistniejącego już świata oraz uznaniem dla dziedzictwa ponad 800-letniej kultury żydowskiej w Polsce. Na wystawę składa się 140 kolorowych fotografii dużego formatu wykonanych przez znanego brytyjskiego fotografa Chrisa Schwarza przedstawiających galicyjskie miasteczka i wioski.
Muzeum Emeryka Hutten-Czapskiego - mieści się w neoklasycystycznym pałacyku przy ulicy Marszałka Józefa Piłsudskiego 12 i prezentuje imponującą kolekcję przedmiotów zgromadzonych przez wybitnego uczonego, kolekcjonera i mecenasa sztuki Emeryka Hutten-Czapskiego (1828-1896). Obejrzeć można tu m.in. unikatowe monety, banknoty, medale, rzadkie książki oraz dzieła sztuki.
Muzeum Iluzji - mieści się w zabytkowym XIX-wiecznym dworku przy ulicy Floriana Straszewskiego 15 i wprowadza gości w niesamowity świat iluzji. Dzięki specyficznemu połączeniu fizyki, światła oraz cienia prezentowane są tu różnego rodzaju optyczne iluzje igrające sobie z naszym zmysłem wzroku. Eksponaty wykorzystujące kontrast lub wzory wykonane z kształtów o różnych rozmiarach sprawią, że pozornie nieznany przedmiot zacznie istnieć w Waszym umyśle. Czasami nawet duży przedmiot zacznie zbliżać się w Waszym kierunku, ale nie musicie uciekać! Stoi on nieruchomo, podczas gdy patrzycie, jak toczy się w Waszą stronę.
Kraków Arcade Museum - znajduje się przy ulicy Centralnej 41 a i prezentuje historię ewolucji oraz rozwoju gier arcade na przestrzeni lat. Placówka szczyci się imponującą kolekcją przeszło 150 klasycznych automatów z grami wideo. W latach 80 czy 90 minionego wieku spotkać je można było w salonach gier podczas wakacyjnych wyjazdów. Były to ogromne maszyny z kineskopowymi ekranami, do których wrzucało się złotówki bądź żetony, by móc zagrać w grę. W tamtych czasach każda szanująca się marka gier miała swoją automatową odsłonę. W muzeum obejrzeć i zagrać można w takie tytuły jak m.in. Galaga, Galaxian, Frogger, Donkey Kong, Dig Dug, Defender, Commando, Centipede, Asteroids, Bomb Jack, Arkanoid, Moon Patrol, Mortal Kombat, Pac Man, R-Type czy Tron. Większość z tych gier zapisało się w historii rozwoju rozrywki jako najbardziej znaczące pozycje, które wywarły ogromny wpływ na współczesną pop kulturę.
Krakow Pinball Museum - mieści się w XV-wiecznej zabytkowej piwnicy przy ulicy Stradomskiej 15 i prezentuje kolekcja flipperów oraz gier wideo sięgająca lat pięćdziesiątych minionego wieku. Najstarsza maszyna pochodzi ze stajni Williamsa i wyprodukowana została w 1953 roku. Bilet wstępu uprawnia nielimitowanej gry na wszystkich maszynach.