Salzburg

Salzburg to miasto w północno-zachodniej Austrii, położone w Kotlinie Salzburskiej nad rzeką Salzach (prawy dopływ Innu) w otoczeniu czterech malowniczych wzgórz. Jego historia sięga czasów starożytnych, kiedy to znajdowała się tu celtycka osada. W późniejszym czasie tereny te zostały zajęte przez Rzymian, którzy utworzyli tu jedno ze swoich miast zwane Municipium Claudium Iuvavum ("siedziba boga nieba" - Jupitera). Po upadku Cesarstwa, pod koniec VII wieku przybyły w te rejony z Bawarii św. Rupert założył tu jeden z pierwszych niemieckojęzycznych klasztorów. Został on także pierwszym biskupem Salzburga i dziś uważany jest za założyciela miasta. To właśnie on nadał miastu jego obecną nazwę Salzburg, która oznacza "Zamek Solny". Swój złoty okres Salzburg przeżywał w czasie średniowiecza, kiedy to stał się siedzibą biskupstwa. Wtedy też miasto w znacznym stopniu wzbogaciło się dzięki handlowi solą. Pod koniec XIV wieku Salzburg uzyskał niezależność od Bawarii i stał się siedzibą Arcybiskupstwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Władcy Salzburga, zainspirowani przez Włochów, wznieśli u stóp Alp, "niemiecki Rzym", będącą kwintesencją barokowego miasta fontann, kopuł kościelnych oraz wież. Głównym inicjatorem tego był ówczesny arcybiskup Salzburga został Wolf Dietrich von Raitenau (1559-1617), który wynajął włoskich architektów i powierzył im budowę katedry oraz nowego pałacu. Kolorowo tynkowane domy oraz niezliczone place, kościoły i fontanny nadają Salzburgowi włoską atmosferę. W mieście dominuje barok. Niemal wszystkie dawne romańskie czy gotyckie budowle na przełomie XVII i XVIII wieku zostały przebudowane zgodnie z ówczesnym dominującym nurtem architektury. Podczas Kongresu Wiedeńskiego w 1815 roku Salzburg został ostatecznie zwrócony Austrii. Obecnie Salzburg jest czwartym co do wielkości (po Wiedniu, Grazu i Linzu) miastem w Austrii, które zamieszkuje przeszło 155 tysięcy mieszkańców.

Zwiedzanie

Z uwagi na niezwykle malownicze położenie pośród gór oraz niezliczoną ilość zabytków Salzburg uważany jest za jedno z najpiękniejszych miast Austrii. Serce najstarszej części miasta stanowi Domplatz (Plac Katedralny) z przyległymi do niego Residenzplatz oraz Kapitelplatz. W jego centralnym punkcie znajduje się wybudowana w 1771 roku barokowa kolumna maryjna. Na Residenzplatz, zaś znajduje się Glockenspiel wygrywający kuranty o godz.: 7:00, 11:00 i 18:00. Kierując się w stronę rzeki warto przespacerować się niezwykle malowniczą, wąską uliczką Getreidegasse. Bogato zdobione i kolorowe szyldy oraz urokliwe portale nadają jej niezwykłego uroku. Tutaj też znajduje się Dom Rodzinny Mozarta (Mozarts Geburtshaus). Nieco dalej od centrum znajdują się dwa okazałe barokowe pałace Mirabell oraz Hellbrunn z imponującymi założeniami parkowymi. Miłośnikom kultury i sztuki zapewne przypadnie do gustu odbywający się każdego lata w mieście Festiwal Salzburski, w czasie którego największym wydarzeniem jest wystawiana co roku na placu przed salzburską katedrą sztuka "Jedermann" Hugo von Hoffmannsthala oraz wspaniałe opery Mozarta w pałacu festiwalowym. W 1996 roku zabytkowe stare miasto w Salzburgu zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Twierdza Hohensalzburg

Budowę zamku (Festung Hohensalzburg) w Salzburgu, symbolu doczesnej władzy książąt-arcybiskupów rozpoczął w drugiej połowie XI wieku arcybiskup Gebhard von Helfenstein. Twierdza powstała na malowniczym wzgórzu Festungsberg w miejscu dawnego rzymskiego obozu (castrum). W kolejnych wiekach wraz ze wzrostem znaczenia miasta warownia była sukcesywnie powiększana i przebudowywana. Pod koniec XV wieku rozpoczęta została budowa kolejki Reisszug dzięki której można było łatwo dostarczać zaopatrzenie do fortecy. Połączyła ona warownię z pobliskim klasztorem Nonnberg. Kolejka działa po dziś dzień i jest prawdopodobnie najstarszym tego typu obiektem na świecie. W średniowieczu forteca była praktycznie samowystarczalna. W obrębie jej murów znajdowała się kuźnia, zbrojownia, spichlerz i stajnia. W 1782 roku arcyksiążę Austrii Józef II Habsburg (1741-1790) podarował twierdzę austriackiej rodzinie arystokratycznej Steinhoff w zamian za jej zasługi dla Austrii podczas aneksji Bukowiny w 1775 roku. Na początku XX wieku forteca była wykorzystywana jako więzienie. Podczas I wojny światowej trzymano tu włoskich więźniów a w latach trzydziestych (przed przyłączeniem Austrii do Niemiec w 1938 roku) działaczy ruchu nazistowskiego. W czasie swojej wielowiekowej historii warownia nigdy nie została zdobyta ani zniszczona. Twierdza ma 250 metrów szerokości, 150 metrów długości i jest jednym z największych i najlepiej zachowanych tego tupu obiektów w Europie. W murach warowni ma swoją siedzibę Muzeum Forteczne (Festungsmuseum). Latem zaś, na dziedzińcu organizowane są różnego rodzaju imprezy artystyczne jak m.in. koncerty, spektakle czy festiwale. Z murów twierdzy rozpościera się przepiękna panorama miasta i okolicy.

Katedra św. Ruperta

Początki katedry w Salzburgu (Salzburger Dom) siegają połowy VIII wieku n.e., kiedy to z polecenia św. Wirgiliusza (irlandzkiego misjonarza celtyckiego pochodzenia) wzniesiono tu pierwszą romańską świątynię. Przetrwała ona do 1167 roku, kiedy została dosczętnie strawiona przez pożar. Wkrótce potem powstał kolejny kościół który przetrwał do 1606 roku, kiedy to zaniedbany i zniszczony został ostatecznie rozebrany. Obecna barokowa katedra wzniesiona została w latach 1614-1655 według projektu włoskiego architekta Santino Solariego (1576-1646). Zachodnia fasada świątyni z dwiema symetrycznymi wieżami została wykonana z jasnego marmuru salzburskiego. Fronton pomiędzy wieżami, nad którym góruje figura Chrystusa, zdobią herby arcybiskupów salzburskich. Charakterystycznym elementem budowali jest imponująca wysoka na 71 metrów kopuła, która w czasie II wojny światowej została zniszczona w wyniku jednego z alianckich nalotów bombowych. Po wojnie została pieczołowicie zrekonstruowana. Wnętrze katedry, wraz z marmurami, dekoracjami stiukowymi i malowidłami, urządzone jest niezwykle bogato. Warto zwrócić uwagę na odlaną z brązu chrzcielnicę, ambonę oraz ołtarz główny. W 1756 roku w katedrze ochrzczony został Wolfgang Amadeusz Mozart (1756-1791).

Kościół Franciszkanów

Początki kościoła (Franziskanerkirche) sięgają VIII wieku, kiedy to na jednym z miejscowych miejsc kultu wzniesiona została pierwsza świątynia. Przetrwała ona do 1167 roku, kiedy to została strawiona przez pożar. Obecny kościół wzniesiony został na przełomie XII-XIII wieku, a swój obecny kształt uzyskał w czasie ostatniej większej przebudowy jaka miała miejsce na początku XV stulecia. W 1592 roku arcybiskup Salzburga, Wolf Dietrich von Raitenau przekazał świątynię Franciszkanom. Dziś w architekturze kościoła styl romański miesza się z gotykiem. Ciemna romańska nawa prowadzi do jasno oświetlonego późnogotyckiego chóru. Uwagę przykuwa barokowy ołtarz główny autorstwa Bernharda Fischera von Erlacha z wkomponowaną w niego gotycką figurą Madonny.

Pozostałe Zabytki Salzburga

• Klasztor św. Piotra (Stift Sankt Peter) - założony został przez św. Ruperta w 696 roku podczas jego podróży misyjnej w Alpach Południowych. W średniowieczu miejsce to było znane ze swej wyjątkowej szkoły pisarstwa. Dziś w murach klasztoru znajduje się najstarsza biblioteka w Austrii w której przechowywane są średniowieczne manuskrypty. Najcenniejszym dziełem jest tzw. Verbrüderungsbuch, księga zawierająca spis i informacje na temat zakonów w średniowieczu, którą zdeponował w roku 784 biskup św. Wirgiliusz.
• Alte Residenz (Pałac Biskupi) - jest to okazały pałac, który wzniesiony został pod koniec XVI wieku z polecenia ówczesnego arcybiskupa Salzburga, Wolfa Dietricha von Raitenau. Powstał on w miejscy starego pochodzącego z XII wieku budynku. Skromne mury rezydencji skrywają wspaniałe komnaty, gobeliny i zdobione freskami sufity. Obecnie w jej murach ma swoją siedzibę Muzeum Salzburga (Salzburg Museum).
• Klasztor Nonnberg (Stift Nonnberg) - założony został na przełomie 711 i 712 roku przez św. Ruperta jako żeński klasztor benedyktynek. Dziś jest to jedn z najstarszych istniejących żeńskich klasztorów na Świecie.
• Café Tomaselli - jest to słynna salzburska kawiarnia, która założona została wo 1703 roku co czyni ją jedną z najstarszych w Europie. Początkowo było to miejsce spotkań studenterii. Dopiero pod XVIII wieku kawiarnia przekształcona została w luksusowy lokal. W 1852 cukiernik Carl Tomaselli (syn tenora Giuseppe Tomaselliego z Mediolanu) przejął lokal, będący do dziś w posiadaniu rodziny Tomaselli i nadał mu obecną nazwę. Carl wzbogacił ofertę o kakao i czekoladę oraz zaopatrzył kawiarnię w stół bilardowy i inne atrakcje. W lokalu gościły takie osobistości jak m.in.: Wolfgang Amadeus Mozart, Michael Haydn, Hugo von Hoffmannsthal czy Max Reinhardt.
• Pomnik Mozarta (Mozartdenkmal) - monument (pełna statua na cokole) autorstwa monachijskiego rzeźbiarza Ludwiga von Schwanthalera odsłonięty został na Michaelerplatz (obecnie Plac Mozarta) w 1842 roku. Przedstawia urodzonego w tym mieście i związanego przez wiele lat z Salzburgiem Wolfganga Amadeusza Mozarta.
• Cmentarz św. Piotra (Petersfriedhof) - jest to jedna z najstarszych i najpiękniejszych nekropolii Świata. Jego początki sięgają czasów starożytnych. Najstarsze grobowce i katakumby wykuli w skale pierwsi chrześcijanie.

Muzea w Salzburgu

• Muzeum Salzburga (Salzburg Museum) - mieści się w gmachu Neue Residenz (Nowej Rezydencji) przy Mozartplatz 1 i prezentuje w niezwykle ciekawy sposób historię miasta. Placówka założona została w 1834 roku, kiedy to udostępniona została niewielka kolekcja pamiątek wojskowych dokumentująca wydarzenia z wojen napoleońskich. Dziś placówka zajmuje kilkukondygnacyjny gmach Nowej Rezydencji. Obejrzeć tu można m.in. figury pochodzących z Salzburga ważnych osobistości (m.in.: alchemika Paracelsusa (1493-1541) czy członków rodziny Sattler), zabytkowe meble z Pałacu Anif, kolekcję zabytkowych instrumentów muzycznych oraz liczne obrazy przedstawiające miasto w XIX wieku.
• Muzeum Historii Naturalnej (Haus der Natur) - mieści się w zabytkowym gmachu przy ulicy Museumsplatz 5 i prezentuje ekspozycje z takich dziedzin nauki jak m.in. geologia, zoologia, botanika, mineralogia czy paleontologia. Placówka założona została w 1924 roku przez austriackiego zoologa Eduarda Paula Tratza (1888-1977). Muzeum pozwala zapoznać się bliżej z osobliwościami natury (zarówno ożywionej jak i nieożywionej), fascynującym światem mórz i oceanów czy tajemnicami ludzkiego organizmu. Jest tu także sala ze szkieletami dinozaurów oraz ich replikami, której największą atrakcją jest ruchoma replika Allozaura (rodzaj dużego teropoda żyjącego w późnej jurze). Na terenie placówki znajduje się także niezwykle interesujące Science Center z 80 interaktywnymi stacjami badawczymi i eksperymentalnymi. Ponadto jest tu też oceanarium oraz ogród zoologiczny zamieszkały przez gady. Każdego roku muzeum odwiedzane jest przez przeszło pół miliona osób.
• Dom Rodzinny Mozarta (Mozarts Geburtshaus) - znajduje się w samym sercu starego miasta przy ulicy Getreidegasse 8 i prezentuje liczne pamiątki po kompozytorze. To właśnie tutaj na trzecim piętrze, 27 stycznia 1756 roku przyszedł na świat ten wielki kompozytor i wirtuoz. Spędził tu całe dzieciństwo i swoje młodzieńcze lata. Kamienica była własnością kupca salzburskiego, Johanna Lorenza Hagenauera. W 1773 roku rodzina przeprowadziła się do większego mieszkania przy pl. Makarta (Makartplatz). Dziś w mieszkaniu którym mieszkał (oraz sąsiednich lokalach) znajduje się muzeum w którym obejrzeć możemy rodzinne portrety, oryginalne instrumenty muzyczne czy pamiątki po kompozytorze. Na drugim piętrze znajdują się dekorowane makiety i dokumenty dotyczące oper. Do najcenniejszych eksponatów należą dziecięce skrzypce i klawikord Mozarta.
• Rezydencja Mozarta (Mozart-Wohnhaus) - mieści się w Domu Tancmistrza przy Makartplatz 8 i prezentuje różnego rodzaju wystawy oraz eksponaty związane z wielkim kompozytorem. Mozart przeprowadził się tu po powrocie z trzeciej podróży do Włoch w 1773 roku. W porównaniu z ciasnym rodzinnym mieszkaniem, Dom Tancmistrza był o wiele większy i pozwalał na prowadzenia aktywnego życia towarzyskiego. Amadeusz mieszkał tu z rodzicami i siostrą aż do czasu swojej przeprowadzki do Wiednia w 1781 roku. Dziś obejrzeć można tu m.in. oryginalny fortepian Mozarta, portrety rodzinne, stare rękopisy czy meble z epoki. Placówka prezentuje także niezwykle ciekawe ekspozycje multimedialne przybliżające czasy oraz osoby związane z kompozytorem. Na zwiedzenie Domu Mozarta należy zaplanować około 1,5 godziny.
• Muzeum Zabawek (Spielzeug Museum) - mieści się w zabytkowym budynku XIV wiecznego szpitala przy ulicy Bürgerspitalgasse 2 i prezentuje imponującą kolekcję eksponaty oraz wystawy, które najbardziej zaciekawią najmłodszych gości. Placówka składa się z trzech części, które zachęcają do gier i zabaw, dostarczają przeżyć oraz wprawiają w zdumienie. Wiele miejsca do zabawy oferuje parter, gdzie znajdziemy rozmaite tory kulkowe, zestawy klocków marki Matador czy samochodziki dziecięce. Na pierwszym piętrze odwiedzimy pluszowego misia i jego przyjaciół, znajdziemy skrzynię ze skarbem, domek dla lalek oraz sklepik dziecięcy. Na drugim piętrze zaprezentowano zabytkowe modele pociągów oraz ich nowoczesne wersje, kursujące po 12-metrowej sieci torów kolejowych. Oprócz zabytkowych eksponatów w gablotach, znajdziemy tu także szereg zabawek, których można dotknąć i wypróbować. Dodatkową atrakcja jest tu zjeżdżalnia łącząca drugie piętro z pierwszym.
• Muzeum Panoramy Salzburga (Panorama Museum) - mieści się w gmachu Neue Residenz przy Mozartplatz 1 i stanowi jeden z oddziałów Muzeum Salzburga. W placówce prezentowana jest panorama Salzburga i okolic z 1828 roku wykonana przez austriackiego malarza i pejzażysty Johanna Michaela Sattlera (1786-1847). Obraz jest namalowany z niezwykłą starannością oraz dbałością o szczegóły, ma wymiary 486 na 2553 cm i przedstawia widok miasta z Twierdzy Hohensalzburg.
• Muzeum Forteczne (Festungsmuseum) - mieści się na terenie Twierdzy Hohensalzburg i prezentuje jej historię oraz kulturę mieszkalną w zamkach warownych. Obejrzeć można tu m.in. pozostałości średniowiecznych murów zamkowych, średniowieczny system ogrzewania, romańskie arkady, rzymskie monety, ceramikę, historyczne instrumenty muzyczne oraz broń, zbroje i dawne narzędzia tortur.
• Muzeum Folkloru (Volkskunde Museum) - mieści się w Pałacu Hellbrunn i prezentuje kulturę ludową Ziemi Salzburskiej. W placówce zobaczyć można m.in. ekspozycje przedstawiające tradycje zarówno świeckie jak i religijne lokalnej ludności, ich zwyczaje a także sztukę użytkową. Prezentowane są tu także stroje ludowe (suknie dirndl oraz męskie skórzane spodnie lederhosen) oraz tradycyjne bogato zdobione meble.
• Muzeum Sztuki Współczesnej Rupertinum (Museum der Moderne Salzburg Rupertinum) - mieści się na starym mieście we wczesnobarokowym budynku Rupertinum przy ulicy Wiener-Philharmoniker-Gasse 9 i prezentuje głównie sztukę oraz grafikę współczesną. Z czasem okazało się, że budynek Rupertinum jest zbyt mały na nowo organizowane wystawy, zdecydowano się na wybudowanie kolejnej, dużo większej siedziby na wzgórzu Mönchsberg.
• Muzeum Sztuki Współczesnej Mönchsberg (Museum der Moderne Salzburg Mönchsberg) - znajduje się na wzgórzu Mönchsberg przy ulicy Mönchsberg 32 i prezentuje dzieła wybitnych artystów XX i XXI wieku. Obejrzeć można tu m.in. dzieła Gustawa Klimta, Oskara Kokoschki, Alfreda Kubina, Hansa Frounisa czy Herberta Boeckla. Na uwagę zasługują także instalacje wideo Heima Zoberniga i zdjęcia Cindy Sherman. Placówka organizuje także wystawy czasowe.
• Muzeum Katedralne (Dommuseum Salzburg) - mieści się na terenie katedry (wejście w przedsionku) i prezentuje skarby sztuki sakralnej od VIII do XVIII wieku z archidiecezji salzburskiej. Obejrzeć można tu m.in. naczynia liturgiczne ze skarbca katedralnego, gotyckie i barokowe obrazy o tematyce religijnej oraz rzeźby. Zwiedzając muzuem warto także odwiedzić gabinet osobliwości (Kunst und Wunderkammer) zgromadzonych przez arcybiskupów.
• Muzeum Georga Trakla () - znajduje się przy ulicy Waagplatz 1a i prezentuje liczne pamiątki pochodzące z domu z domu rodzinnego austriackiego poety Georga Trakla (1887-1914). Obejrzeć tu można m.in. oryginalne rękopisy, listy, przedmioty osobiste oraz książki o poecie, jego twórczości i jego epoce. Wstęp możliwy jest wyłącznie w ramach zwiedzania z przewodnikiem.
• Muzeum Wody WasserSpiegel (Wassermuseum) - znajduje się na górze Mönchsberg (w sąsiedztwie platformy widokowej Richterhöhe) i jest częścią górnego zbiornika wodnego o pojemności 25 tysięcy m3, stanowiącego najważniesze miejskie ujęcie wodne. Wystawione tu eksponaty dokumentują historię zasilania Salzburga w wodę pitną i użytkową na przestrzeni wieków. Zwiedzanie obejmuje także wnętrze zbiornika gdzie panuje przez cały rok stała temperatura około 12° stopni C. Należy więc pamiętać o zabraniu ze sobą ciepłej odzieży wierzchniej.
• Muzeum Piwa Stiegl (Stiegl-Museum) - znajduje się na terenie browaru Stiegl-Brauwelt przy ulicy Bräuhausstraße 9 i prezentuje historię browaru Stiegl. Trasa zwiedzania prowadzi przez słodownię, warzelnię i halę rozlewniczą gdzie zapoznać można się z procesem tworzenia bursztynowego trunku. Na Terenie placówki znajduje się także sklep z piwem i pamiątkami oraz restauracja gdzie można skosztować miejscowe wyroby.
• Muzeum Bożonarodzeniowe (Salzburger Weihnachtsmuseum) - znajduje się przy ulicy Mozartplatz 2 i prezentuje ekspozycje związane ze Świętami Bożego Narodzenia. Obejrzeć można tu m.in. bogato udekorowane choinki, szopki bożonarodzeniowe oraz różnego rodzaju świąteczne ozdoby.
• Muzeum Baroku (Salzburger Barockmuseum) - mieści w południowym skrzydle Oranżerii Pałacu Mirabell i prezentuje niewielką, aczkolwiek niezwykle ciekawą kolekcję sztuki europejskiej z XVII i XVIII wieku. Większość dzieł pochodzi z prywatnej kolekcji dzieł sztuki austriackiego historyka i mecenasa sztuki Kurta Rossachera (1918-1988). Obejrzeć można tu liczne obrazy epoki baroku oraz kolekcję grafik.
• Residenzgalerie mieści się w gmachu Alte Residenz (Starej Rezydencji) i prezentuje przekrój malarstwa europejskiego począwszy od XVI aż po XIX wieku. Obejrzeć można tu m.in. kolekcję XVII-wiecznych holenderskierksich obrazów (Rembrandt, Rubens, Brueghel), pochodzących z wiedeńskiej kolekcji hrabiego Czernina. Ponadto znajdują się tu także dzieła mistrzów włoskich, francuskich i austriackich.

Ciekawostki

• W 1756 roku w Salzburgu urodził się słynny austriacki kompozytor Wolfgang Amadeusz Mozart. Obecnie w domu rodzinnym artysty mieści się muzeum, w którym obejrzeć można m.in. dziecięce skrzypki Wolfganga, jego skrzypce koncertowe, klawikord, fortepian młoteczkowy oraz liczne portrety i listy rodzinne;
• W 1890 roku w Salzburgu cukiernik Paul Fürst stworzył znane dziś na całym świecie czekoladki zwane Mozartkugel. Mają one kształt kulisty i nazwane zostały na cześć Wolfganga Amadeusza Mozarta;
• Legendarny niemiecki podróżnik i jeden z twórców nowoczesnej geografii Alexander von Humboldt (1769-1859) określił Salzburg jako jedno z siedmiu najpiękniejszych miejsc na ziemi;
• W Salzburgu urodził się słynny austriacki fizyk i matematyk Christian Andreas Doppler (1803-1853), który jako pierwszy zaobserwował i opisał zjawisko zwiększania się częstotliwości fal ze zbliżającego się źródła (np. pojazdu, czy gwiazdy) i zmniejszenie się dla źródła oddalającego się;
• Każdego roku latem (na przełomie lipca i sierpnia) w Salzburgu organizowany jest jeden z największych festiwali muzyki i teatru na Świecie. Salzburger Festspiele (Festiwal w Salzburgu) tra blisko 5 tygodni przyciąga blisko 250 tysięcy widzów z całego Świata.
• W Salzburgu urodził się znany austriacki dyrygent, animator życia muzycznego Herbert von Karajan.

Multimedia