Graz

Graz to zabytkowe miasto w południowo-wschodniej Austrii, położone nad rzeką Murą, u podnóża Alp Styryjskich. Jest to drugie co do wielkości (po Wiedniu) miasto w Austrii, które zamieszkuje przeszło 250 tysięcy ludzi. Nazwa miasta pochodzi od słoweńskiego słowa Gradec, które w wolnym tłumaczeniu oznacza gród lub mały zamek. Związane jest to z tym, że Graz założony został w miejscu dawnej słowiańskiej osady. Najstarsze pisemne wzmianki o mieście pochodzą z drugiej połowy XI wieku. Wtedy to stanowiło ono siedzibę władców Styrii. W 1281 roku ówczesny król niemiecki, Rudolf I Habsburg (1218-1291) nadał Graz prawa miejskie, a co za tym idzie także i liczne przywileje oraz ulgi. Wkrótce potem na okolicznym wzgórzu (Schlossberg) rozpoczęto rozbudowę miejscowej warowni. Jej głównym zadaniem miała być ochrona miasta przed atakami tureckimi. W średniowieczu Graz stanowił jedno z ważniejszych centrów politycznych Europy. To właśnie tutaj znajdowała się siedziba członków styryjskiej gałęzi dynastii Habsburgów, a potem samego cesarza Fryderyka III (1415-1493). Pamiątką po tamtych czasach są miejsca w których umieszczone zostało słynne motto AEIOU: Austria Est Imperare Orbi Universo (Austria rządzi światem). w 1564 roku Graz uzyskał status stolicy administracyjnej Austrii Środkowej (obszaru obejmującego dzisiejsze tereny Styrii i Karyntii). Pod koniec XVI wieku w mieście założony został pierwszy uniwersytet. W 1809 roku twierdzę w Grazu bez powodzenia próbowały zdobyć wojska napoleońskie. Obecnie Graz to znaczący ośrodek przemysłowy, kulturalny i turystyczny w regionie. Latem bardzo często organizowane są tu różnego rodzaju festiwale czy imprezy kulturalne (m.in. słynne Styriarte). Miasto może się także pochwalić znakomitą operą i teatrem.

Zwiedzanie

Graz uchodzi za jedno ładniejszych miast Austrii. Do czasów obecnych zachowało się tu historyczne na terenie którego spotkać można wiele ciekawych, zabytkowych budowli. Miasto zachwyca mieszanką gotyku, renesansu, baroku i historyzmu oraz nowoczesnej zabudowy jego starej części. Serce miasta stanowi malowniczy Hauptplatz w którego centralnym punkcie znajduje się wykonana w 1878 z brązu fontanna arcyksięcia Johanna (Erzherzog-Johann-Brunnen). W jej narożnikach znajdują się cztery kobiece postacie stanowiące alegoryczne przedstawienie czterech głównych rzek Styrii: Anizy (Enns), Mury (Mur), Drawy (Drau) i Inn. Jedną z pierzei placu zamyka majestatyczny budynek ratusza miejskiego (Rathaus). Tutaj też ma swój początek główna ulica starego miasta Herrengasse, która prowadzi do placu Bauchstich Brunnen, gdzie stoi barokowa kolumna maryjna (Mariensäule). Ulicę otacza kilka godnych uwagi bogato zdobionych kamienic z których na uwagę zasługuje Lanfhaus (Parlament) oraz Landeszeughaus (Arsenał). W murach tego drugiego ma swoją siedzibę muzeum szczycące się jedną z największych na świecie kolekcji zabytkowej broni. Wracając na Hauptplatz i kierując się w przeciwną stronę dojedziemy do placu Schlossbergsteig nad którym góruje Zamek Schlossberg (a właściwie jego pozostałości) ze słynną wieżą zegarową Uhrturm. W Grazu zachowało się także wiele zabytkowych gotyckich i barokowych kościołów. Najciekawsze z nich to m.in. kościół Najświętszej Krwi (Hl. Blut), kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy (Mariahilfkirche) czy kościół pielgrzymkowy Mariatrost. W 2000 roku zabytkowe stare miasto w Grazu zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Zamek Schlossberg

Pierwsza umocnienia na skalistej górze Schlossberg wzniesione zostały prawdopodobnie już w XII wieku. W kolejnych wiekach były one sukcesywnie powiększane i rozbudowywane. W okresie średniowiecza zamek był wielokrotnie najeżdżany i atakowany przez wojska tureckie. Ostatecznie twierdza została zdobyta i zniszczona na początku XIX w czasie wojen napoleońskich. Wtedy też mieszkańcy miasta zapłacili Francuzom okup w wysokości 2987 florenów i 11 groszy za odstąpienie od zburzenia stanowiącej integralną część zamku wieży zegarowej Grazer Uhrturm. Dziś jest ona charakterystycznym elementem zamku i stanowi jeden z symboli Grazu (m.in. widnieje w herbie miasta). Wskazówki zegara wieżowego zamontowane są odwrotnie niż jest to robione w normalnych zegarach. Większa wskazuje godziny, a mniejsza (którą dodano wiele lat później) minuty. Chodziło zapewne o lepszą widoczność aktualnej godziny z dalszej odległości, co umożliwiała duża wskazówka. Na górę zamkową można dostać się znajdująca się wewnątrz góry szklaną windą lub kursująca co 15 min kolejką zębatą Schlossbergbahn.

Katedra św. Idziego

Późnogotycka świątynia wzniesiona została w latach 1438-1462 według projektu znanego austriackiego architekta Hansa Niesenbergera (1415-1493). W latach 1577-1773 budowla pełniła funkcję kościoła zakonnego Jezuitów. Do rangi katedry (Domkirche) świątynia podniesiona została dopiero w 1786 roku, kiedy to stała się siedzibą biskupa. Ta niepozorna z zewnątrz budowla stanowi dziś jeden z cenniejszych zabytków miasta. Wnętrze katedry łączy ze sobą w ciekawy sposób elementy gotyku i baroku. Warto zwrócić uwagę na boczne ołtarze i sklepienie sieciowe. W sąsiedztwie katedry znajduje się utrzymane w stylu manierystycznego baroku Mauzoleum Ferdynanda II. Za jego budowę odpowiadają dwaj włoscy architekci: Pietro de Pomis i Pietro Valnegro.

Ratusz

Obecny budynek ratusza miejskiego (Grazer Rathaus) w Grazu wybudowany został w latach 1889-1895 według projektu dwóch znanych austriackich architektów Aleksandra Wielemansa i Theodora Reutera. Powstał on w miejscu starszej budowli której początki sięgają połowy XV stulecia. Wtedy to wzniesiono tu niewielki gotycki ratusz, który wiek później zastąpiony został dużo większą renesansową budowlą. Obecny gmach reprezentuje styl neoklasyczny. Jego główna fasada zwrócona jest w kierunku Hauptplatz. W ratuszu swoją siedzibę ma burmistrz oraz część administracji miejskiej.

Pozostałe Zabytki Grazu

• Landeszeughaus - arsenał w Grazu wybudowany został w latach 1642–1645 według projektu włoskiego architekta Antonio Solariego. Niegdyś znajdowała się tu składnica broni, zbroi i amunicji. Dziś, zaś swoją siedzibę ma muzeum z jedną z największych na świecie kolekcji zabytkowej broni.
• Café Sacher - jest to jedna z najbardziej renomowanych kawiarni w Grazu. W jej eleganckich wnętrzach ze starymi obrazami i zdjęciami na stylowo wytapetowanych ścianach, goście ucztują niemal po królewsku. Oprócz wybornej kawy czy herbaty menu oferuje także tradycyjne austriackie dania - od wymyślnych zestawów śniadaniowych, przez wiedeńskie desery po klasyki z kuchni Sachera (m.in słynny tort Sachera).
• Murinsel - jest to nowoczesna sztucznie usypana wyspa na rzece, która powstała w 2003 roku w ramach projektu Graz Europejską Stolicą Kultury. Dziś znajduje się na niej kino oraz kawiarnia. Nocą wyspa zyskuje niezwykle efektowne podświetlenie.

Muzea w Grazu

• Kunsthaus Graz - mieści się w nowoczesnym, futurystycznym budynku przy ulicy Lendkai 1 i skupia się głównie na sztuce współczesnej (z ostatniego półwiecza). Galeria nie posiada stałej kolekcji sztuki koncentrując się jedynie na ekspozycjach czasowych. Placówka otwarta została w 2003 roku i jak do tej pory prezentowane były w niej prace takich artystów jak m.in. Salvador Dalí, Arnold Böcklin, Albert Oehlen, Maria Lassnig, Liz Larner, Sol LeWitt, John Baldessari czy Karel Teige. Budynek w którym mieści się galeria zaprojektowany został przez londyńskich architektów, Petera Cooka i Colina Fourniera i reprezentuje nurt w architekturze przełomu XIX i XX wieku zwany blobizmem. Według różnych interpretacji gmach przypomina serce wyjęte z ciała lub krowie wymię. Dziś budowla uważana jest za jeden z symboli Grazu.
• Muzeum-Zbrojownia (Landeszeughaus) - mieści się w zabytkowym budynku przy ulicy Herrengasse 16 i prezentuje bogatą kolekcję dawnego uzbrojeni jakie wykorzystywane było na terenie Styrii od XV do XVIII wieku. Obejrzeć można tu m.in. armaty z pełnym osprzętem, moździerze, broń palną, dawną amunicję, broń białą, liczne zbroje rycerskie czy stroje paradne. Do najcenniejszych eksponatów należą: pistolet z blokadą kołową Ferlach z 1640 roku, wykorzystywany do niszczenia murów miejskich XVI-wieczny moździerz Conrad Seiser, wykonaną w Innsbrucku w warsztacie Konrada Seusenhofera w XVI wieku kompletną zbroję konną oraz XVI-wieczne halabardy. Jest to obecnie jedna z największych zabytkowych zbrojowni na świecie w której zgromadzono przeszło 32 tysiące eksponatów.
• Muzeum Historii Naturalnej (Naturkundemuseum) - znajduje się przy ulicy Raubergasse 10 i prezentuje ekspozycje z takich dziedzin nauki jak m.in. botanika, entomologia, mineralogia, paleontologia czy zoologia. Obejrzeć tu można m.in. liczne skamieniałości, minerały czy pozostałości po dawnych roślinach i zwierzętach.
• Muzeum Miejskie (Stadtmuseum Graz) - mieści się w barokowym Pałacu Khuenburg przy ulicy Sackstraße 18 i prezentuje ekspozycje obrazujące historię polityczną, gospodarczą i społeczną miasta Graz. Placówka założona została w 1928 roku z okazji 800-lecia miasta. Oprócz licznych przedmiotów i pamiątek czy pocztówek przedstawiających miasto obejrzeć można tu także liczne portrety osób związanych z miastem Graz.
• Muzeum Ludowe (Steirisches Volkskundemuseum) - znajduje się przy ulicy Paulustorgasse 11 i prezentuje kulturę ludową regionu Styrii.
• Muzeum Tramwajów (Tramway Museum Graz) - mieści się na terenie dawnej zajezdni kolejki wąskotorowej i prezentuje kolekcję dawnego taboru tramwajowego jaki jeździł niegdyś po ulicach Grazu czy Wiednia. Zgromadzono tu przeszło 30 różnych wagonów kolejowych czy roboczych . Obejrzeć można tu m.in. wyprodukowany w 1954 roku w zakładach DUEWAG AG wagon przegubowy Triebwagen 566 czy pochodzący z końca XIX wieku wagon TW 22. Przed wejściem do muzeum znajduje się pomnik poświęcony założycielowi Erwinowi Franzowi (1915-2010).
• Nowa Galeria (Neue Galerie) - mieści się w Pałacu Herberstein przy ulicy Sackstraße i prezentuje głównie sztukę z przełomu XIX i XX wieku.
• Muzeum Diecezjalne (Diözesanmuseum Graz) - mieści się na terenie dawnego kolegium jezuickiego przy ulicy Bürgergasse 2 i prezentuje sztukę sakralną z diecezji Graz-Seckau. Placówka założona została w 1932 roku przez ówczesnego biskupa Seckau, Ferdinanda Stanislausa Pawlikowskiego (1877-1956).
• Muzeum Precepcji (Museum der Wahrnehmung) - znajduje się przy ulicy Friedrichgasse 41 i prezentuje niezwykłą kolekcję eksponatów związanych z iluzjami optycznymi. Placówka otwarta została w 1996 roku.
• Camera Austria - znajduje się przy ulicy i prezentuje wystawy oraz eksponaty związane z fotografią. Placówka poświęcona jest debacie o miejscu fotografii w sztuce nowoczesnej. W muzeum obejrzeć można bogatą kolekcję fotografii a także liczne monografie, katalogi, czasopisma czy leksykony poświęcone fotografii.
• Muzeum Johanna Pucha w Grazu (Johann Puch Museum Graz) - znajduje na terenie dawnej hali fabrycznej Johanna Pucha przy ulicy Puchstraße 85 i prezentuje kolekcję dawnych pojazdów (głównie tych produkowanych w Austrii w zakładach Puch). Placówka poświęcona jest słoweńskiemu mechanikowi i wynalazcy Johannowi Puchowi (1862-1914), który zyskał sławę jako jeden z najbardziej znanych producentów pojazdów samochodowych w Europie. W muzeum obejrzeć można m.in. zaprojektowany w 1959 roku mały lekki samochód z napędem na cztery koła Steyr Puch Haflinger, klasyczny motorower Puch M 50 czy stworzony w zakładach Puch na bazie włoskiego Fiata 500, samochód Puch 500 (Kleinwagen).
• Muzeum Robera Stolza (>Robert-Stolz Museum) - znajduje się przy Färberplatz 1 Friedhöfe i poświęcone jest urodzonemu w Grazu austriackiemu kompozytorowi i dyrygentowi Robertowi Stolzowi (1880-1975).

Ciekawostki

• Graz był jednym z pierwszych miast europejskich gdzie rozebrano mury miejskie. Miało to miejsce w 1784 roku;
• W kwietniu 2008 roku na zamku w Grazu spotkało się ośmiu prezydentów państw Unii Europejskiej (w tym Polski - Lech Kaczyński);
• W 2003 roku Graz uzyskał tytuł Europejskiej Stolicy Kultury.

Multimedia