Tartu

Tartu to miasto we wschodniej Estonii, położone nad rzeką Emajõgi. Jest to drugi co do wielkości (po Tallinie) ośrodek miejski w kraju i zarazem nieformalna intelektualna i kulturalna stolica Estonii. Badania archeologiczne prowadzone na terenie miasta wykazały, że tereny te zamieszkiwane były przez plemię Estów już V wieku n.e. W 1030 roku miejscowy gród został zdobyty i zajęty przez wojska księcia kijowskiego Jarosława Mądrego (978-1054). Niespełna dwa stulecia później osada dostała się we władanie członków Zakonu Kawalerów Mieczowych. W 1224 roku Tartu ustanowione zostało siedzibą biskupstwa, a wiek później stało się członkiem Hanzy (związek miast handlowych Europy Północnej z czasów Średniowiecza i początku ery nowożytnej). W 1558 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały cara Iwana IV Groźnego, a niespełna rok rok później na mocy traktatu pokojowego zawartego w Jamie Zapolskim przekazane zostało wraz z Inflantami Rzeczypospolitej. W 1625 roku Tartu zostało opanowane przez Szwedów. Wtedy też z inicjatywy szwedzkiego króla Gustawa II Adolfa (1594-1632) założony został w mieście uniwersytet (była to druga w Europie Północnej uczelnia wyższa po założonym w 1477 roku uniwersytecie w Uppsali w Szwecji). Na uczelni tej studiowali bądź nauczali najwybitniejsi Estończycy, a także najznamienitsi patrioci - przeciwnicy caratu. Na początku XVIII wieku miasto dostało się ponownie pod panowanie Rosyjskie. Wtedy też Tartu nawiedzone zostało przez trzy wielkie pożary (1708, 1763 i 1775) w czasie których spłonęła niemal cała średniowieczna zabudowa. Miasto odbudowano w stylu późnego baroku i klasycyzmu. Mimo zakrojonej na szeroką skalę rusyfikacji miasto przez cały czas posiadało typowo niemiecki charakter. Praktycznie aż do wybuchu I wojny światowej językiem wykładowym na miejscowej uczelni był niemiecki. Ciężki okres Tartu przeżywało w czasie II wojny światowej, kiedy to blisko 50% jego zabudowy uległo zniszczeniu. Po wojnie miasto zostało odbudowane. Liczne wojny oraz utarczki pomiędzy mocarstwami walczącymi o wpływy w północno-wschodniej Europie powodowały, że bardzo często zmieniała się władza nad miastem, a co za tym idzie również i jego nazwa. W czasach sprzed podbojów Duńczyków, Kawalerów Mieczowych i Rusinów, gród nazywał się Tarbatu, a w średniowieczu i XIX wieku zwano go Juriewem. W międzyczasie pojawiła się także nazwa Dorpat, ostatecznie jednak przyjęto nazwę Tartu.

Zwiedzanie

Mimo wielu zniszczeń wojennych do czasów obecnych w Tartu zachowało się kilka zabytkowych budowli. Najciekawsze z nich to m.in. m.in. XIII wieczny kościół św. Jana, barokowy gmach ratusza miejskiego, kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, pomnik króla Szwecji i fundatora uniwersytetu - Gustawa II Adolfa, trzy zabytkowe mosty oraz znajdujące się na terenie parku i jego obrzeżach Toomemägi liczne zabudowania uniwersyteckie (większość z nich pochodzi z XIX wieku i reprezentuje styl klasycystyczny).

Muzea w Tartu

• Estońskie Muzeum Narodowe - mieści się w nowoczesnym budynku zaprojektowanym przez paryską grupę DGT (Dorell.Ghotmeh) na terenie dawnej radzieckiej bazy wojskowej przy ulicy Muuseumi tee nr 2 i poświęcone jest kulturze, historii i etnografii Estonii i Estończyków oraz ludów ugrofińskich oraz innych mniejszości zamieszkujących dawniej i dziś Estonię. Jest dedykowane postaci Jakoba Hurta, estońskiego folklorysty oraz etnografa i jest największym muzeum w Estonii. Wśród eksponatów znajdują się m.in.: imponująca kolekcja tkanin i strojów ludowych z całego kraju, zbiór drewnianych kufli z różnych regionów, pierwsza flaga Estonii z 1884 roku, odtworzone stanowisko pogrzebowe z 800-letnimi szczątkami Damy z Kukruse oraz relacje multimedialne i eksponaty związane z okupacją radziecką i technologicznymi osiągnięciami Estończyków (można m.in. obejrzeć krzesło Jaana Tallinna - programisty, który tworzył Skype'a).
• Muzeum Zabawek (Tartu Mänguasjamuuseum) - znajduje się przy ulicy Lutsu 8 Lutsu 4 i Lutsu 2 i zajmuje się gromadzeniem, badaniem i prezentowaniem zabawek oraz ludycznych zjawisk kulturowych z Estonii oraz innych państw. Trzon kolekcji stanowią głównie estońskie zabawki z XX wieku. Poza zabawkami placówka prezentuje także literaturę dziecięcą, stare dziecięce pocztówki oraz zdjęcia.
• Estońskie Muzeum Literackie (Eesti Kirjandusmuuseum) - znajduje się przy ulicy Vanemuise 42 i prezentuje estońską literaturę oraz folklor.
• Centrum Nauki AHHAA (Teaduskeskus AHHAA) - mieści się w nowoczesnym kompleksie przy ulicy Sadama 1 i zajmuje się promocją nauki oraz techniki przy użyciu interaktywnych wystaw. Jest to największa tego typu placówka w krajach bałtyckich. W skład całego kompleksu wchodzi także Kino 4D oraz Planetarium.

Ciekawostki

• Jednym z nieoficjalnych symboli Tartu jest znajdująca się na placu ratuszowym fontanna z figurą całujących się studentów;
• W Tartu znajduje się siedziba najstarszego estońskiego browaru A. Le Coq;
• Tartu jest najbardziej polskim z estońskich miast. Na przełomie XVI i XVII wieku południowa część kraju przez blisko 50 lat znajdowała się pod polskim panowaniem, w czasie którego zaszły tutaj istotne zmiany. Utworzono wówczas w mieście kolegium jezuickie, które położyło fundamenty pod edukację wyższą. Z Tartu, wraz z wracającymi do ojczyzny studentami, przywędrowała tradycja korporacji akademickich.

Multimedia