Tallin (Tallinn)

Tallin to miasto w północnej Estonii, położone na południowym brzegu Zatoki Fińskiej. Jest to stolica i zarazem największe miasto w Estonii, które zamieszkuje blisko 440 tysięcy ludzi. Jak głoszą źródła pisane Tallin założony został w X wieku jako osada targowo-portowa estońskiego grodu Kalewanlinna. Wiadomo jednak, że prawdopodobnie już dużo wcześniej znajdował się tu niewielki gród obronny. W 1219 roku ówczesny król duński Waldemar II Zwycięski podbił i przejął osadę, po czym rozbudował umocnienia i uczynił gród swoją siedzibą. Wkrótce potem osiedlili się tu pierwsi niemieccy kupcy. Po klęsce Duńczyków pod Bornhöved w 1227 roku, Tallin przeszedł w ręce Kawalerów Mieczowych. W 1285 roku Tallin stał się miastem członkowskim Hanzy, związku miast handlowych Europy Północnej z czasów Średniowiecza. W 1346 roku wraz z Estonią został sprzedany przez Danię zakonowi krzyżackiemu. Po upadku państwa zakonnego miasto opanowane zostało przez Szwedów. W połowie XIX wieku Tallin stał się głównym ośrodkiem estońskiego ruchu narodowego. Przez stulecia miasto znane było pod nazwą Rewel. Dopiero w 1918 roku, kiedy zostało stolicą nowo utworzonej republiki Estonii, przemianowano je na Tallin. W 1870 roku miasto zyskało linię kolejową łączącą je z Petersburgiem co znacznie podniosło jego rangę. Wtedy też znacznie rozbudowano miejscowy port. Ciężki okres w historii miasta nastał na okres II wojny światowej, kiedy to w skutek działań wojennych zostało dotkliwie zniszczone. Po wojnie większość zabytkowych domów została pieczołowicie odbudowana wraz ze średniowiecznymi obwarowaniami miejskimi, basztami oraz bramami. Obecnie na cały system obwarowań składa się 2 km murów, 25 wież i kilka bram.

Zwiedzanie

O dawnej świetności Tallina przypominają liczne okazałe kupieckie kamienice oraz bogato zdobione kościoły. Serce otoczonej murami (z licznymi bramami i basztami) najstarszej części miasta stanowi niewielki Plac Ratuszowy (Raekoja plats) na którym w sezonie letnim bardzo często organizowane są różnego rodzaju festyny i wydarzenia kulturalne. W jednym z jego narożników znajduje się budynek ratusza miejskiego, który obecnie stanowi jeden z symboli Tallina. Zwiedzając Tallina koniecznie trzeba udać się na platformę widokową Patkuli, skąd rozpościera się przepiękna panorama całego miasta. Na terenie starego miasta zachowało się także wiele zabytkowych willi i kamienic czynszowych. W 1997 roku zabytkowe tallińskie stare miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Ratusz w Tallinnie

Ratusz w Tallinnie (Tallinna raekoda) wzniesiony został na początku XV stulecia w miejscu starszego budynku w którym rezydowała rada miejska. Praktycznie aż do 1970 roku pełnił funkcję siedziby władz miejskich, kiedy to została ona przeniesiona w inne miejsce. Sam budynek to masywna, dwukondygnacyjna budowla, której charakterystycznym elementem jest wysoka, smukła 64 metrowa ośmioboczna wieża. W 1628 roku została ona nakryta późnorenesansowym hełmem. W wieży znajduje się także jeden z najstarszych dzwonów w krajach bałtyckich, który dawniej służył jako alarm w razie pożaru. Budowla reprezentuje styl późnego gotyku (jest to jedyny w pełni zachowany gotycki ratusz w północnej Europie). Na parterze ratusza znajduje się m.in. restauracja III Draakon, w której można zjeść słynną estońską zupę z renifera (Elk Soup).

Zamek Toompea

Ta imponująca twierdza znajduje się na wzgórzu Toompea, które wedle miejscowej legendy jest prehistorycznym kurhanem usypanym w miejscu pochówku praocja finów Kaleva przez jego żonę Lindę. W zapiskach historycznych pierwsze informacje o grodzie warownym znajdującym się w miejscu obecnego zamku pochodzą z dokumentów datowanych na 1219 rok. W kolejnych wiekach twierdza była sukcesywnie powiększana i rozbudowywana. Swój obecny kształt budowla uzyskała w czasie ostatniej większej przebudowy jaka przeprowadzona została na początku XVIII stulecia, kiedy to zamek przekształcony został w reprezentacyjną rezydencję. Wtedy to powstały m.in. dwa nowe okazałe skrzydła (barokowe i neoklasycystyczne) w których urządzone zostały urzędy i kwatery mieszkalne gubernatora (w owym czasie miasto znajdowało się pod rządami cesarstwa rosyjskiego). Obecnie na zamku znajduje się główna siedziba Parlamentu Estońskiego, rządu i najwyższych władz republiki.

Katedra Najświętszej Maryi Panny

Jest to kościół ewangelicko-luterański, który znajduje się u stóp wzgórza Toompea przy ulicy Niguliste 13. Obecna katedra (Toomkirik) wybudowana została w latach pięćdziesiątych XX wieku w miejscu świątyni, która niemal doszczętnie została zniszczona w czasie II wojny światowej. Jej historia jednak sięga pierwszej połowy XIII wieku, kiedy to wybudowano tu pierwszy kościół, który konsekrował sam król Waldemar II (1170-1241). W kolejnych wiekach katedra była sukcesywnie rozbudowywana. Niegdyś świątynia była ośrodkiem życia duchownego najważniejszych tallińskich rodów niemieckich. Ich godła widnieją na ścianach, a kamienie nagrobne - w posadzkach.

Pozostałe Zabytki Tallinna

• Kościół św. Mikołaja (Niguliste kirik) - wybudowany został w połowie przez przybyłych do Tallina z Gotlandii kupców westfalskich. W kolejnych wiekach świątynia była kilkukrotnie przebudowywana. Obecnie jest to trójnawowa, pięcioprzęsłowa bazylika z prezbiterium zakończonym poligonalnym obejściem. Charakterystycznym elementem kościoła jest 105 metrowa wieża zwieńczona barokowym hełmem ze ślepymi lukarnami i piętrową latarnią. W jego wnętrzu znajduje się wiele niezwykle cennych dzieł sztuki z których na szczególną uwagę zasługuje znajdujące się w kaplicy św. Antoniego XV wieczne malowidło zwane Taniec śmierci mistrza Bernta Notke z Lubeki. Przedstawia popularny w tamtych czasach motyw śmierci jako upomnienie przed nieuchronnym śmiertelnym losem, ale także jako wyraz rozczarowania marnością świata i skargi na jego przemijanie. Zachowany obraz jest fragmentem większej, 30-metrowej całości. Patronem świątyni jest św. Mikołaj z Miry, który jest także patronem kupców i żeglarzy.
• Sobór Aleksandra Newskiego (Aleksander Nevski katedraal) - prawosławny sobór wzniesiony w latach 1893-1900 z inicjatywy gubernatora estońskiego Siergieja Szachowskiego i proboszcza prawosławnej parafii Przemienienia Pańskiego w Tallinnie Konstantina Tizika. Świątynia miała być symbolem panowania rosyjskiego w Estonii, a także przyczynić się do upowszechniania prawosławia. Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości nowe władze rozważały rozbiórkę świątyni, ostatecznie jednak, po protestach prawosławnych mieszkańców kraju, zgodziły się na jego dalsze funkcjonowanie. Sobór reprezentuje styl bizantyjsko-rosyjski, posiada trzy absydy i pięć cebulastych kopuł. We jego wnętrzu znajdują się trzy ołtarze oraz dwurzędowy ikonostas.
• Dom Wielkiej Gildii (Suurgildi hoone) - jest to imponująca gotycka kamienica która wzniesiona została w 1410 roku na polecenie hanzeatyckich kupców. Obecnie mieści się w niej Muzeum Historyczne;
• Kościół św. Olafa (Oleviste) - jest to świątynia należąca do kościoła Estońskiej Unii Zborów Ewangelicznych Chrześcijan i Baptystów. Jego początki sięgają drugiej połowy XIII wieku, kiedy to w miejscu które było prawdopodobnie placem targowym osadników skandynawskich wzniesiono pierwszą świątynię. Swój obecny kształt kościół uzyskał w 1840 roku kiedy to odbudowano go po zniszczeniach jakie wyrządził wielki pożar. Do świątyni przylega XVI wieczna kaplica Mariacka, ufundowana przez miejscowego kupca, Hansa Pawelsa. Na początku XVI stulecia wieża kościoła została zwieńczona wysokim, szpiczastym hełmem i osiągnęła blisko 160 metrów wysokości co uczyniło świątynię najwyższą budowlą w Europie. Patronem kościoła jest św. Olaf II Haraldsson, patron Norwegii.
• Pałac Kadriorg (Kadrioru loss) - jest to reprezentacyjna barokowa rezydencja (znajdująca się w dzielnicy o takiej samej nazwie) wybudowana w latach 1718-1723 na polecenie cara Piotra I Wielkiego (1672-1725). Głównym projektantem założenia został znany włoski architekt Niccolo Michetti. Całość otoczona została rozległym parkiem krajobrazowym utrzymanym w stylu angielskim i francuskim. Obecnie w murach pałacu mieści się muzeum sztuki. Zwiedzając rezydencję warto obejrzeć do przepięknej Białej Sali wyłożonej marmurowymi płytkami z plafonem z malowidłem nawiązującym do Przemian Owidiusza. W sąsiedztwie pałacu, nad brzegiem zatoki znajduje się pomnik upamiętniający 177 rosyjskich marynarzy, którzy zatonęli w 1893 wraz ze swoim okrętem wojennym "Rusałka".
• Dom Bractwa Czarnogłowych (Mustpeade maja) - renesansowa kamienica usytuowana przy ul. Pikk 26. Wybudowana została w XIV wieku z inicjatywy Bractwa (Gildii) Czarnogłowych, organizacji kupieckiej istniejącej w Tallinnie od XIV wieku do 1895 roku.
• Kościół Karola (Karli Kirk) - jest to luterański kościół zbudowany na wzgórzu Tõnismägi (św. Antoniego) w latach 1862-1870 według projektu Otto Piusa Hippiusa. Świątynia powstała w miejscu starej XIV wiecznej kaplicy. Kościół został zaprojektowany na wzór zachodnioeuropejskich katedr, na planie krzyża łacińskiego z dwiema zachodnimi wieżami po bokach i neoromańską rozetą.
• Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła (Peeter-Pauli katedraal) - jest to jedna z dwóch świątyń rzymskokatolickich w Tallinnie. Neogotycka katedra wzniesiona została w latach 1841-1844 w miejscu starego refektarza należącego do klasztoru dominikanów.

Muzea w Tallinie

• Muzeum Historii Estonii (Eesti Ajaloomuuseum) - mieści się w dawnym budynku gildii przy ulicy Pikk 17 i prezentuje ekspozycje związane z historią Estonii oraz ludności jej zamieszkującej. Jego początki sięgają 1842 roku, kiedy to założone zostało Estońskie Towarzystwo Literackie, którego jednym z celów było utorzenie placówki dokumentującej oraz archiwizującej wszelkie znaleziska, sztukę, dokumenty oraz pamiątki związane historią kraju. W muzuem obejrzeć można m.in. blisko 300 różnego rodzaju rzeźb (w tym liczne popiersia znanych osób), pamiątkową biżuterię, kolekcję monet czy liczne znaleziska oraz artefakty jakie udało się odnaleźć podczas wykopalisk na terenie Estonii.
• Estońskie Muzeum Teatru i Muzyki (Eesti Teatri- ja Muusikamuuseum) - znajduje się przy ulicy Müürivahe Tänav 12 i od 2019 roku stanowi część Muzeum Historii Estonii. Placówka założona została w 1924 roku przez estońskiego kompozytora Peetera Südę. Pierwotnie siedziba muzuem znajdowała się w Pałacu Kadriorg a do obecnej siedziby w Wieży Assauwe przeniosione zostało w 1934 roku. W placówce zgromadzono imponującą kolekcje instrumentów muzycznych, notatek oraz rekwizytów teatralnych. Obejrzeć można tu m.in. tradycyjne estońskie instrumenty muzyczne jak kannel czy jauram czy zabytkowy kornet należący niegdyś do Hugo Tonissona.
• Muzeum Miejskie (Linnamuuseum) - znajduje się przy ulicy Vene 17 i prezentuje m.in. kolejcę obrazów należących niegdyś do Bractwa Czarnogłowych. Ponadto obejrzeć można tu także wyroby ze srebra, ceramikę oraz stare dywany.
• Muzuem Broni Kiek in de Kök (Kiek in de Köki kindlustustemuuseum) - mieści się w XV-wiecznej baszcie Kiek in de Kök przy ulicy Komandandi 2 i prezentuje głównie ekspozycje ilustrujące militarne dzieje Tallina. Placówka stanowi jeden z oddziałów Muzeum Miejskiego i zajmuje trzy kondygnacje na których obejrzeć można m.in. armaty, działa, kusze strzelnicze, muszkiety, mapy wojenne oraz plany dawnych pól bitewnych. W baszcie znajduje się także wystawa fotograficzna oraz niewielka galeria sztuki współczesnej.
• Muzeum Sztuki Kadriorg (Kadrioru kunstimuuseum) - mieści się we wnętrzach zabytkowego Pałacu Kadriorg przy ulicy Weizenbergi 37 i prezentuje głównie sztukę zagraniczną od XVI do XX wieku. Obejrzeć można tu obrazy artystów holenderskich, włoskich czy rosyjskich.
• Estońskie Muzeum Sztuki Współczesnej (KUMU Kunstimuuseum) - mieści się w nowoczesnym gmachu przy ulicy Weizenbergi 34 / Valge 1 i prezentuje główne prace współczesnych estońskich artystów. Placówka regularnie organizue także wystawy czasowe.
• Muzeum Adamsona-Erica - znajduje się przy ulicy Lühike jalg3 i prezentuje prace wybitnego estońskiego artysty Ericha Carla Hugo Adamsona (1902-1968). Zajmował się on głównie malarstwem w sztuce użytkowej i wraz z dwoma innymi estońskimi artystami, Eduardem Wiiraltem i Kristjanem Tederem, otworzyli własną wystawę sztuki w Tallinie. Muzeum otwarte zostało w 2 grudnia 1983 roku w 15 rocznicę śmierci artysty i obejmuje kolekcję przeszło 1,5 tysiąca eksponatów (malarstwo oraz sztukę użytkową).
• Muzeum Sztuki Estonii (Niguliste muuseum) - mieści się w odbuydowanym po wojnie Kościele św. Mikołaja (Niguliste kirik) i prezenuje sztukę sakralną oraz średniowieczną. Z uwagi na doskonałą akustykę w kościele regularnie organizowane są także różnego rodzaju koncerty.
• Estońskie Muzeum Architektury (Eesti Arhitektuurimuuseum) - mieści się w danym magazynie solnym Rotermann przy ulicy Ahtri 2 i prezentuje wystawy stałe, obrazujące wszystkie style architektoniczne rozpowszechnione w XX wieku w Estonii.
• Muzeum Banku Estonii (Eesti Panga muuseum) - znajduje się przy ulicy Estonia pst 11 i prezentuje pieniądze z pierwszego okresu estońskiej niepodległości (1920-1940), projekty kart kredytowych oraz estońskie monety euro.
• Muzeum Eduarda Vildego (Eduard Vilde muuseum) - mieści się w dawnym zamku kasztelańskim przy ulicy Roheline3 i poświęcone jest życiu i twórczości znanego estońskiego pisarza Eduarda Vilde (1865-1933). Mieszkał on tu wraz z żoną i teściową w latach 1927-1933. W swoich pracach Vilde krytykował ustrój kapitalistyczny, nawoływał do rozwijania realistycznej sztuki, aby "poznać i przekazać wiedzę tym, których dusze szukają prawdy". Podobnie jak wielu innych rewolucyjnych demokratów, Vilde ulegał wpływom idei marksizmu, ale nie został marksistą. W muzeum obejrzeć można m.in. liczne pamiątki rodzinne, notatki oraz zabytkowe meble z epoki.
• Muzeum Energetyki (Energia avastuskeskus) - mieście się na terenie dawnej elektrowni przy ulicy Pohja pst 29 i prezentuje interaktywne eksponaty związane z wszelkimi formami energii oraz tym, jak jest wytwarzana i przesyłana.
• Muzeum Fotograficzne (Fotomuuseum) - mieści się w budynku dawnego więzienia przy ulicy Raekoja tn 4/6 i stanowi jeden z oddziałów Muzeum Miejskiego. Placówka założona została w 1980 roku i prezentuje historię estońskiej fotografii. Oprócz zdjęć obejrzeć można tu także dawne aparaty fotograificzne.
• Estońskie Muzeum Wojny (Eesti Sojamuuseum) - znajduje się w pobliżu Tallina w miasteczku Viimsi przy ulicy Moisa tee 1 i prezentuje ekspozucje związane z historią wojskowości w Estonii. Placówka założona została w 1919 roku na polecenie Naczelnego Wodza Armii Estońskiej generała Johana Laidonera (1884-1953). W czasie wojny estońsko-bolszewickiej przeprowadził udaną kontrofensywę, która wyparła oddziały bolszewików z terytorium Estonii. W muzuem obejrzeć można m.in. dawne mundury, flagi wojskowe oraz bogatą kolekcję broni.
• Muzeum Kalamaja (Kalamaja muuseum) - mieści się w zabytkowej rezydencji przy ulicy Kotzebue 16 i stanowi jeden z oddziałów Muzuem Miejskiego.
• Muzeum Mikkela (Mikkeli muuseum) - mieści się w budynku dawnej kuchni należącej do Pałacu Kadriorg przy ulicy Weizenbergi 28 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki zgromadzoną przez Johannesa Mikkela (1907-2006). Obejrzeć można tu dzieła sztuki z Rosji, Chin, Estonii czy zachodniej Europy, w tym m.in. malarstwo, grafikę, rzeźbę czy porcelanę.
• Estońskie Muzeum Morskie (Eesti Meremuuseum) - mieści się w zabytkowej XVI-wiecznej wieży zwanej Gruba Małgorzata (Paks Margareeta) przy ulicy Pikk 70 i prezentuje liczne eksponaty związane z budową statków, portów, kartografią i hodowlą ryb. Część ekspozycji znajduje się także w zbudowanym w 1917 roku hangarze wodnosamolotów Lennusadam gdzie obejrzeć można byłe okręty Estońskiej Marynarki Wojennej i Estońskiej Straży Granicznej, w tym radziecki okręt podwodny Lembit, lodołamacz Suur Tőll, okręty patrolowe Grif (P 401) i Suurop (P 421) czy kopię pierwszego okrętu podwodnego Ottomara Gerna.
• Muzeum Okupacji (Okupatsioonide ja vabaduse muuseum Vabamu) - znajduje się przy ulicy Toompea 8 i prezentuje liczne ekspozycje związane z czasami kiedy Estonia znajdowała się pod rządami władz nazistowskich a później radzieckich.
• Muzeum Sztuki Stosowanej (Tarbekunstimuuseum) - mieści się w zabytkowym XVII-wiecznym spichlerzu przy ulicy Lai 17 i poświęcone jest sztuce użytkowej oraz wzornictwu. Placówka założona została w 1971 roku a dla szerszej publiczności otwarta 1980 roku. Obejrzeć tu można m.in. ceramikę, makaty, kilimy cz wyroby ze szkła, skóry i metalu.
• Muzeum Tammsaarego (A. H. Tammsaare muuseum) - znajduje się przy ulicy Koidula 12a i poświęcone jest znanemu estońskiemu pisarzowi, przedstawicielowi realizmu Antonowi Hansenowi Tammsaare (1878-1940). W swoich dziełach zawarł m.in. panoramiczny obraz estońskiego społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku. Placówka otwarta została 30 stycznia 1978 roku w setną rocznicę urodzin pisarza i zajmuje mieszkanie na drugim piętrze w którym Tammsaare mieszkał i tworzył w latach 1932-1940.
• Muzeum Czekolady Chocolala (Chocolala Šokolaadimuuseum) - znajduje się przy ulicy Suur-Karja 20 i poświęcone jest historii estońskiego przemysłu cukierniczego. Placówka założona została w 2018 roku przez Kristi Lehtis, właścicielkę znanej marki Chocolala produkującej czekolady.
• Muzuem Konstantina Pätsa (Konstantin Päts Museum) - znajduje się przy ulicy Pirita tee 56 i poświęcone jest jednemu ze współtwórców państwowości estońskiej i pierwszemu estońskiemu prezydentowi Konstantinowi Pätsowi (1874-1956).
• Muzeum Zdrowia (Tervisemuuseum) - mieści się w dwóch zabytkowych budynkach na starym mieście przy ulicy Lai 28-30 i prezentuje ekspozycje związane z anatomią człowieka oraz zdrowiem. Obejrzeć można tu m.in. powiększoną 100 tysięcy razy ludzką komórkę czy modele anatomiczne organów człowieka. W placówce poddać się można także specjalistycznym badaniom.
• Muzeum Historii w Pałacu Maarjamäe (Maarjamäe loss) - mieści się w zabytkowym Pałacu Maarjamäe przy ulicy Pirita 56 i stanowi jeden z oddziałów Muzeum Historii Estonii. W salach pałacowych prezentowane są różnego rodzaju ekspozycje z eksponatami związanymi z najnowszą historią Estonii. Na terenie muzeum działa również plenerowa ekspozycja pomników i monumentalnej rzeźby z okresu Estońskiej SRR.
• Przytułek Świętego Jana - znajduje się przy skrzyżowaniu ulic Tartu mnt i Ravala pst.

Tallinn Card

Planując zwiedzanie Tallina warto zakupić kartę Tallinn Card, która umożliwia wejście do 40 różnych muzeów i atrakcji, a także uprania na darmowe poruszanie się po mieście komunikacją miejską. Kartę można także wykupić on-line (wtedy dostajemy zniżkę 1 €). Karta 1 dniowa kosztuje 28 €, a dwu dniowa 42 € (ceny na rok 2021).

Ciekawostki

• Obecna nazwa miasta Tallin używana jest od 1918 roku (wcześniej miasto nazywane było Rewal, Rewel, Lindanisa, Kolywań czy Kaluri) i oznacza w wolnym tłumaczeniu "Miasto Duńczyków" lub talu-linn - "Miasto Rolnicze";
• W Tallinie znajduje się jedna z najstarszych aptek (Raeapteek) na świecie, która funkcjonuje nieprzerwanie od XV wieku;
• Patronem Tallina jest św Wiktor z Marsylii, który wedle tradycji był oficerem Legii Tebańskiej i po długim procesie oraz ciężkich torturach, miał ponieść śmierć męczeńską za odmowę wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej;
• Największą budowlą Talinna jest usytuowana w dzielnicy Pirita, mająca 314 metrów wysokości wieża telewizyjna (Tallinna teletorn). Wybudowano ją w 1980 roku z okazji rozgrywania konkurencji żeglarskich podczas Igrzysk Olimpijskich w Moskwie. Na wysokości 170 merów znajduje się taras widokowy wraz z restauracją.;
• W 2011 roku Tallin wraz z fińskim miastem Turku wybrany został Europejską Stolicą Kultury.

Multimedia