Cuzco (Cusco) to miasto w południowej części Peru, położone na rozległej wyżynie nad rzeką Río Huatanay. Podobnie jak większość peruwiańskich miast, Cuzco wybudowane zostało na planie reprezentującym sylwetkę jednego z andyjskich zwierząt (w tym przypadku Pumy) i usytuowane na dużej wysokości - około 3300 metrów n.p.m. Jego założycielem był żyjący na przełomie XII i XIII wieku legendarny protoplasta królewskiej dynastii Inków Manco Capac. Wbił on złotą laskę w świętą skałę pod miastem, ogłaszając, że miejsce to stanie się centrum "andyjskiej ojczyzny" Inków. Swój złoty wiek Cuzco przeżywało w połowie XV wieku w okresie panowania dziewiątego władcy Inków Pachacutiego. Wtedy to Inkowie osiągnęli szczytowy moment swojego rozwoju. Miasto zostało gruntownie przebudowane i zmodernizowane, zyskując m.in. nowoczesny na owe czasy system wodno-kanalizacyjny. Wzniesiono wówczas także pałac zwany Ccsana, Dom Wybranych Kobiet (Acllahuasi) oraz imponującą Świątynię Słońca (El Templo del Coricancha), która poświęcona była najwyższym bogom inkaskiego panteonu. W skład całego kompleksu wchodziły m.in. świątynia stwórcy człowieka, boga Wirakoczy, świątynia bogini księżyca Mamy Quilli, świątynia Plejad, świątynia planety Wenus, świątynia Tęczy, świątynia Błyskawic (poświęcona bogu Illapie), sanktuarium Inti oraz złożony ze szczerozłotych wyobrażeń roślin i zwierząt Złoty Dziedziniec. Na terenie sanktuarium znajdował się będący przedmiotem kultu ogromny złoty dysk wyobrażający boga oraz dziesięć szczerozłotych tronów na których spoczywały zmumifikowane ciała królów inkaskich (Sapa Inca): Sinchi Rocy, Lloque Yupanqui, Mayty Capaca, Capaca Yupanqui, Inci Rocy, Yahuara Huacaca, Viracoczy, Pachacuteca, Tupaca Yupanqui i zmarłego w 1527 Huayny Capaca. W 1534 roku Cuzco zostało najechane i zdobyte przez wojska konkwistadorów pod wodzą Francisca Pizarra. Wkrótce potem splądrowali oni świątynię, a zrabowane złoto wywieźli do Hiszpanii. Wraz z Hiszpanami do Cuzco przybyła także kultura i sztuka europejska. Efektem tego było przekształcenie Świątyni Słońca w klasztor dominikanów na terenie którego wybudowano kościół św. Dominika. Podobnie zrobiono później także z innymi budynkami zastępując je chrześcijańskimi świątyniami by wzmocnić swoją obecność na nowo zdobytych terenach. Hiszpanie pozbawili miasto rangi stolicy, którą przenieśli do wybudowanej przez siebie Limy. Tym samym Cuzco stało się zwykłym miastem kolonialnym. W 1559 roku została rozpoczęta budowa katedry która trwała blisko 120 lat. Na przestrzeni wieków Cuzco było kilkukrotnie nawiedzane przez trzęsienia ziemi. Mimo to zachował się tu do czasów obecnych średniowieczny układ miejski oraz wiele zabytkowych budowli. W 1983 roku Cuzco zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zwiedzanie
Serce najstarszej części Cuzco stanowi plac Plaza de Armas. W czasach świetności Inków był on znacznie większy a w jego centralnym punkcie stał ich monumentalny pałac Ccsana z którego niepodzielnie rządzili całym imperium. Dziś główną budowlą placu jest usytuowana w jego północno-wschodniej części okazała katedra, która swoim wyglądem nawiązuje do hiszpańskich kościołów wznoszonych w XVI-wiecznej Europie. Po bokach katedra łączy się z dwoma innymi mniejszymi katolickimi kościołami. Od zachodu z XVIII-wiecznym kościołem Świętej Rodziny, a od wschodu z kościołem Tryumfu (który został tak nazwany, by upamiętnić tryumf hiszpańskich konkwistadorów nad Inkami oraz tryumf religii katolickiej nad miejscowymi wierzeniami). W kościele pochowany jest słynny kronikarz dziejów inkaskich Inca Garcilaso de la Vega (El Inca). Jego ojcem był hiszpański konkwistador Sebastian Garcilaso de la Vega y Vargas, a matką inkaska księżniczka Isabel Chimpu Ocllo (córka Inki Tupac Huallpa). Kierują się od Plaza de Armas na południe dojdziemy do jednego z najważniejszych miejsc kultu imperium Inków. Niegdyś znajdowała się tu Świątynia Słońca (Coricancha) na której fundamentach hiszpańscy konkwistadorzy wznieśli klasztor dominikanów. Dziś bogactwach inkaskiego sanktuarium krążą liczne legendy. Mówią one, że jego ściany pokryte były 700 taflami złota wysadzanami szmaragdami i turkusami, a okna wstawiono tak był przenikające przez nie promienie słońca odbijały się od szlachetnego kruszcu i robiły piorunujące wrażenie na gościach. Na terenie świątyni znajdowały się także wykonane ze srebra i złota naturalnej wielkości posągi lam, rzeźby drzew, kwiatów a także ręcznie wykonanych motyli. Pozostałości świątyni budzą podziw po dziś dzień. Doskonale spasowane kamienie tworzące zakrzywione ściany, przetrwały co najmniej dwa trzęsienia ziemi (czego nie można powiedzieć o późniejszych kolonialnych budowlach).
Katedra w Cuzco
Katedra a właściwie Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Catedral Basílica de la Virgen de la Asunción) to katolicki kościół w Cuzco, który znajduje się przy głównym placu miejskim Plaza de Armas. Świątynia wzniesiona została na przełomie XVI i XVII na fundamentach dawnego inkaskiego pałacu. Do jej budowy użyto materiałów pochodzących z rozbiórki inkaskiej twierdzy Sacsayhuamán. Była to pierwsza renesansowa budowla w Ameryce Południowej, która stała się wzorem dla innych budowli na nowym kontynencie. Z surowym wyglądem katedry wspaniale kontrastuje, trójkondygnacyjny barokowy portal prowadzący do wnętrza świątyni. Wnętrze katedry jest pełne kontrastów. Duch chrześcijaństwa miesza się tu bowiem z tradycyjnymi motywami sztuki Indian Ameryki Południowej. Warto zwrócić uwagę na pokryty w 1803 roku srebrem ołtarz główny gdzie znajduje się krucyfiks z "Panem Jezusem od trzęsień ziemi (El Señor de los Temblores), który ma chronić mieszkańców miasta przed trzęsieniami ziemi. Uwagę przykuwa także obraz Ostatniej Wieczerzy autorstwa peruwiańskiego malarza Marcosa Zapaty na którym widać Chrystusa i apostołów spożywających andyjski ser, ostrą papryczkę i pieczoną świnkę morską (należącą do lokalnych dań spożywanych przy szczególnych okazjach). W północnej wieży katedry zawieszony jest największy w Ameryce Południowej dzwon - Maria Angola. Według jednej z miejscowych legend jego nazwa związana jest z niewolnikiem pochodzącym z Angoli, który wrzucił złoto do tygla, w którym wytapiano dzwon. Jego dźwięk słychać nawet z odległości 20 km.
Ciekawostki
- W języku keczua Cuzco oznacza "Pępek Świata";
- Cuzco jest najstarszym nieprzerwanie zamieszkanym miastem Peru.