Skansen w Sidzinie

Sidzina to niewielka miejscowość w południowej Polsce (województwo małopolskie), położona na terenie Beskidu Żywieckiego nad potokiem Sidzinka. Jedną z ciekawszych atrakcji jest tu usytuowany na terenie miasteczka skansen (Muzeum Kultury Ludowej). Jego początki sięgają 1963 roku, kiedy to dwoje ludzi, którym leżała na sercu dbałość o kulturę i lokalne obyczaje, zauważyło że równocześnie z wybudowaniem we wsi trakcji elektrycznej i dostarczeniem energii idą w zapomnienie (są masowo niszczone i wyrzucane) urządzenia oraz proste, niewymagające zasilania sprzęty codziennego użytku, które służyły przez długie lata kolejnym pokoleniom ludzi zamieszkujących podbabiogórskie wsie. Tymi osobami byli: pan Adam Leśniak - sidzinianin z urodzenia, nauczyciel, regionalista, miłośnik rodzimej kultury i tradycji oraz miejscowy proboszcz - ksiądz Józef Świstek, urodzony w Makowie Podhalańskim, rozmiłowany w terenach Spisza, Orawy i okolic Babiej Góry, krasomówca i gawędziarz, niosący światełko oświecenia wiernym, propagujący język polski we wszystkich nabożeństwach. Ksiądz Świstek miał duży szacunek dla zabytków, dawnej tradycji i spuścizny wieków, którą nie tylko sam pieczołowicie pielęgnował, ale i zachęcał do tego samego innych. Kapłan z zamiłowaniem zbierał i kolekcjonował ludowe świątki, malowidła na szkle oraz inne zabytkowe przedmioty, które jako pierwsze eksponaty zaczął gromadzić w latach 50-tych XX wieku. Wtedy w Domu Wczasów Dziecięcych w Sidzinie, którego kierownikiem był Pan Adam Leśniak, utworzona została pierwsza izba regionalna, w której swoje miejsce znalazły wychodzące z użycia sprzęty oraz pamiątki z okresu II wojny światowej. W Sidzinie na roli Binkówka, znajdował się malowniczo położy nad potokiem Kamycko teren, zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego przeznaczony pod budownictwo. Sobie tylko znanym sposobem pan Adam Leśniak pozyskał część tego terenu na potrzeby utworzenia muzeum, dzięki czemu w 1963 roku z okazji 400-lecia powstania wsi Sidzina w tym niezwykle urokliwym miejscu, ukrytym za zasłoną lasu, otwarto skansen. Postawiono tam wówczas pierwszy budynek - chałupę Banasika, przewiezioną z Małej Sidzinki. Sidziński Skansen został założony jako oddział Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej i tak funkcjonował aż do 2009 roku, kiedy to stał się samodzielną samorządową instytucją kultury, której organizatorem jest gmina Bystra-Sidzina. Obecnie ekspozycję skansenu stanowi 8 obiektów:

• Chałupa Banasika - drewniana chałupa z 1807 roku, która przeniesiona została do skansenu z przysiółka Mała Sidzinka. Jest to konstrukcja Zrębowa z wysoką kamienną podmurówką, podpiwniczona, nakryta dachem gontowym przyczółkowo-naczółkowym. W jej wnętrzu zgromadzono sprzęt domowy i elementy wystroju ludowego typowego dla pierwszej połowy XIX wieku m.in. garnki, miski, odcedzarki, żarna, narzędzia do obróbki lnu i wełny, meble oraz zbiór obrazów. W wozowni znajduje się pompa strażacka z XIX wieku.
• Chałupa Anny Kozioł (Trutego) - drewniany budynek z 1901 roku, który przeniesiony został na teren skansenu ze Spytkowic. Jest to typ chałupy zrębowej, zwanej wieńcowej. Chałupa posiada bogatą snycerkę wykończeniową. W jej wnętrzu organizowane są różnego rodzaju wystawy czasowe czy spotkania.
• Lamus, spichlerz - piętrowy, drewniany spichlerz tzw. "górka" z 1897 roku. W jego wnętrzach urządzona została Izba Pamięci Narodowej dla dokumentacji kampanii wrześniowej 1939 roku z uwzględnieniem obrony wsi Wysoka i działań wojennych 1945 roku.
• Kuźnia (Trzopa, Gawrona) - drewniany budynek o konstrukcji zrębowej z końca XIX wieku. Wystawa prostych narzędzi kowalskich - z piecem kowalskim, kowadłem, młotami.
• Chałupa Wójta Maja (Kostkowioka) - drewniana chałupa z drugiej połowy XVIII wieku. Ekspozycja ukazuje wszelkiego rodzaju przedmioty, narzędzia średniozamożnej rodziny z II połowy XVIII wieku. Chałupa wyposażona również w warsztat tkacki, czyli cały sprzęt pomocniczy.
• Dzwonnica loretańska - budynek z 1937 roku, który przeniesiony został do skansenu z przysiółka Wielka Polana w Sidzinie. Jet to konstrukcja zrębowo-słupowa na planie kwadratu, zwieńczona kutym krzyżem. W jej wnętrzu umieszczono wystawę o tematyce sakralnej, oraz kolekcję palm wielkanocnych.
• Młyn wodny - obity deskami, postawiony na kamiennej podmurówce budynek z początku XX wieku, który został przeniesiony do skansenu z Sidziny Kamycko. Niegdyś służył do przemiału ziarna na mąkę i poruszany za pomocą koła wodnego. W jego wnętrzu znajduje się przeniesiony z Jordanowa zakład stolarski z XIX wieku.
• Zagrodowa chałupa Gałki z Bystrej - drewniana zagroda z końca XIX wieku. Jest to typ chałupy zrębowej, zwanej wieńcową. Budynek posiada dach o konstrukcji krokwiowej, dwuspadowy, przyczółkowo-naczółkowy, z dużym nadwieszonym okapem. W części mieszkalnej znajduje się obecnie biuro administracji oraz wystawa czasowa, natomiast w części dawnej obory znajdują się toalety, a w części stodoły odtworzono dawne boisko.

Dodatkową atrakcją skansenu jest ekspozycja rzeźb plenerowych, które przedstawiają postacie z lokalnych legend i baśni. Można tu zobaczyć m.in. diabła, który ukazywał się wędrownym kupcom w lesie zwanym "gojka", topielca wciągającego do studni zbyt ciekawskie panny, płanetnika - który włada chmurami i deszczem czy czarownicę - która żyła tu przed wiekami.

Multimedia