Akwileja to miasto w północno-wschodnich Włoszech, położone obecnie (w skutek zamulenia) około 10 km od od brzegu Morza Adriatyckiego. Założone zostało przez Rzymian na przełomie 181 i 180 roku p.n.e. jako forteca strzegąca północno-wschodnich granic Cesarstwa. Bardzo szubko niewielka osada rozrosła się w znaczący port oraz ośrodek handlowy, który bogacił się na handlu złotem wydobywanym niedaleko obecnego Klagenfurtu. W 10 roku p.n.e. w Akwilei cesarz August podejmował tu króla Judei, Heralda Wielkiego. Wtedy to miasto stanowiło czwarty do wielkości (po Rzymie, Mediolanie i Kapui) ośrodek ówczesnej Italii. Po upadku Cesarstwa Akwileja była wielokrotnie najeżdżana i łupiona przez Hunów i Longobardów. Jeden z takich najazdów spowodował, że większość mieszkańców zdecydowała się na ucieczkę na pobliskie laguny zakładając tam m.in. Wenecję czuy Grado. Samo miasto jednak przetrwało i w kolejnych wiekach stanowiło znaczący ośrodek miejski i kulturalny regionu. W połowie XV wieku Akwileja dostała się pod panowanie Wenecji, pod rządami której pozostawała aż do jej upadku w XVI wieku. W późniejszym czasie miasto wielokrotnie przechodziło z rąk do rąk. Władali nim m.in. Austriacy i Francuzi. Ostatecznie po 1919 roku Akwileja wraz z całym regionem znalazła się w granicach Zjednoczonego Królestwa Włoch.
Zwiedzanie
Jednym z najcenniejszych zabytków Akwilei jest usytuowana w zachodniej części miasta okazała Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej (Basilica di Santa Maria Assunta). Pierwotna świątynia wzniesiona została tu już w pierwszej połowie VI wieku n.e. przez biskupa Teodora. Swego czasu była to jedna z pierwszych chrześcijańskich świątyń wybudowanych po zniesieniu prześladowań chrześcijan. Budowla ta jednak nie przetrwała najazdów barbarzyńców i została zniszczona. Kolejny kościół wzniesiony został dopiero po odzyskaniu przez miasto świetności w pierwszej połowie XI wieku. Niestety i ta budowla nie przetrwała bowiem zniszczona została przez trzęsienie ziemi jakie nawiedziło okoliczne tereny w 1348 roku. Świątynię odbudowano w stylu gotyckim, a w czasie rządów Wenecjan ozdobioną ją renesansowymi detalami. Jednak tym co stanowi najcenniejszy element bazyliki jest odkryta na początku XX wieku wczesnośredniowieczna mozaika o powierzchni 760 m². Stanowi ona najstarszy z elementów kościoła i wykonana jest z tysięcy płytek ceramicznych (mniejszych niż paznokieć u kciuka). Mimo, że ma ponad 1600 lat to jest bardzo dobrze zachowana i wypełnia nawę różnorodnością barw, wzorów i obrazów. Zwiedzając Akwileję warto także odwiedzić Muzeum Wczesnego Chrześcijaństwa pod gołym niebem z rzymską kolumnadą i mozaikami posadzkowymi oraz znajdujące się w Villa Cassia Faraone - Muzeum Archeologiczne. W mieście znajdują się także pozostałości dawnego rzymskiego portu rzecznego do których, od bazyliki, prowadzi obsadzona cyprysami Via Sacra. W 1998 oku zabytkowa strefa archeologiczna Akwilei wraz z Bazyliką Patriarchów zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Ciekawostki
- W pobliżu Akwilei (w miasteczku Concordia Sagittaria) urodził się rzymski kapłan, mnich i pisarz chrześcijański Rufin z Akwilei (345-411);
- Okolice Akwilei już od czasów rzymskich słyną z win. Rozkoszowała się niegdyś nimi m.in. druga żona Oktawiana Augusta - Liwia Druzylla.
