Tbilisi (თბილისი)

Tbilisi to stolica i zarazem największe miasto Gruzji, położone nad rzeką Kurą na pograniczu Europy i Azji. Miasto ze wszystkich stron otaczają malownicze wierzchołki gór Kaukazu Małego. Z powstaniem Tbilisi związana jest jedna z miejscowych legend opowiadająca historię jaka przydarzyła się gruzińskiemu królowi Wachtango Gorgasali (452–502). Pewnego dnia władca wybrał się wraz ze świtą na polowanie. Podczas połowów królewski sokół pochwycił bażanta, po czym oba ptaki zniknęły z oczu polujących. Po długich poszukiwaniach myśliwi odnaleźli źródło przy którym obok siebie leżały martwe oba ptaki. Okazało się, że ze źródła tryska gorąca woda która poparzyła śmiertelnie zarówno sokoła jak i bażanta. Zadziwiony tym, co się stało, król Gorgasali przyjrzał się bliżej okolicy - malowniczym stokom górskim pokrytym lasami i żyznej dolinie rzeki. Stwierdził też, że miejsce to obfituje w źródła, z których większość była gorąca. Oczarowany pięknem okolicy nakazał założyć tu miasto, któremu z powodu licznych ciepłych źródeł nadano nazwę Tbilisi, pochodzącą od gruzińskiego słowa "tbili" (თბილი) - ciepły. W początkach swoje istnienia miasto znajdowało się pod zwierzchnictwem perskiego namiestnika, a po 523 roku n.e. Tbilisi dostało się pod panowanie arabskie. Wkrótce potem miasto dostało się we władanie emira, któremu faktycznie podlegał cały kraj. Pod rządami arabów Tbilisi pozostawała aż do drugiej połowy XII wieku, kiedy to zastało przejęte przez Seldżuków pod dowództwem sułtana Alp Arslana bin Chaghri, co zapoczątkowało krótki, lecz niezwykle dotkliwy okres panowania Turków seldżuckich. Opuścili oni miasto w 1122 roku, pokonani uprzednio w bitwie pod Didgori przez Dawida IV Budowniczego (1089-1125). Król ten przywrócił dawne polityczne i gospodarcze znaczenie Tbilisi, czyniąc go stolicą zjednoczonego państwa gruzińskiego, jednego z najpotężniejszych państw Azji Zachodniej. Zapoczątkowało to dynamiczny rozwój miasta jak i całego kraju. Wkrótce potem rozciągająca się od Morza Czarnego do Kaspijskiego zjednoczona Gruzja kontrolowała ważne szlaki handlowe prowadzące do Indii, Iranu, Bizancjum i na Ruś. Okres prosperity miasta trwał do połowy XIII stulecia, kiedy to Tbilisi zostało najechane i zniszczone przez Tatarów. Wtedy też królowa Rudusan rozkazała podpalić Tbilisi, przenosząc swoją siedzibę do Kutaisi. W kolejnych wiekach Tbilisi było wielokrotnie nękane i niszczone. Ponowny okres rozwoju nastąpił dopiero w połowie XVII wieku. Wtedy to w mieście założona przez króla Wachtanga IV (1675-1737), pierwsza gruzińska drukarnia w której wydano drukiem słynny gruziński epos narodowy "Witeź w tygrysiej skórze" autorstwa Szoty Rustawelego. W 1723 roku Tbilisi zostało najechane i zajęte przez Turków, a dekadę później przejęli je Persowie. Jakiś czas później miasto dostało się pod panowanie Imperium Rosyjskiego a potem Związku Radzieckiego pod którego zwierzchnictwem pozostawało aż do 1991 roku, kiedy to nastąpił rozpad ZSRR.

Zwiedzanie

Jednym z najcenniejszych zabytków miasta jest usytuowana na starym mieście okazała Katedra Sioni. Jej historia sięga V wieku n.e. (czy li początków miasta), kiedy to król Wachtang I Gorgasali polecił wznieść tu pierwszą świątynię. W kolejnych wiekach była ona wielokrotnie niszczona i odbudowywana. Obecna konstrukcja pochodzi z przełomu XI i XII wieku i uznawana jest za archetyp tradycyjnej gruzińskiej świątyni. Nazwa katedry wywodzi się od góry Syjon w Jerozolimie. Dziś budowla stanowi jedną z najważniejszych świątyń Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. W katedrze przechowywany jest krzyż świętej Nino, uznawany za najcenniejszą relikwię Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, dzięki której król Mirian III wprowadził w Gruzji chrześcijaństwo. Kolejnym ważnym zabytkiem Tbilisi jest górująca nad miastem majestatyczna Twierdza Narikala. Jej początki sięgają IV wieku, kiedy to powstały tu pierwsze umocnienia. W kolejnych wiekach forteca była wielokrotnie powiększana i przebudowywana. Na niższym dziedzińcu warowni znajduje się odrestaurowany kościół św. Mikołaja. Do twierdzy można dostać się pieszo, lub korzystając z kolejki linowej ze stacją początkową w Parku Europejskim. Główną arterię Tbilisi stanowi ciągnąca się między Placem Wolności, a Placem Rewolucji Róż Aleja Szoty Rustawelego. Przy niej znajdują się m.in. budynek parlamentu, Gruzińskie Muzeum Narodowe, teatr im. Szoty Rustawelego, opera im. Paliaszwiliego, Galeria Malarstwa oraz Filharmonia. Pozostałe ważne zabytki Tbilisi to m.in. bazylika Anczischati (najstarsza świątynia na terenie miasta), usytuowany na zboczu góry Mtacmindy kościół ojca Dawida, Cerkiew Matki Bożej Metechskiej, wybudowany pod koniec XX wieku monumentalny Sobór Trójcy Świętej (Cminda Sameba), budynek Wielkiej Synagogi, świątynia Kaszweti (św. Jerzego), stary budynek parlamentu, pomnik króla Wachtanga Gorgosalego oraz usytuowany przy Placu Wolności budynek ratusza miejskiego. Odwiedzając Tbilisi warto także wjechać kolejką górską na wzgórze Sololaki, w zachodniej, najstarszej części miasta gdzie znajduje się pomnik Matki Gruzji. Ze szczytu rozpościera się przepiękna panorama całego miasta i otaczających go gór.

Muzea w Tbilisi

• Muzeum Państwowe im. S. Dżanaszia - znajduje się przy Alei Rustaweli 3 i prezentuje historię Gruzji od dziejów najdawniejszych po czasy współczesne. Obejrzeć można tu m.in. antyczne ikony, biżuterię znalezioną w starożytnych grobowcach czy kolekcję dywanów z Kaukazu.
• Narodowe Muzeum Sztuk Pięknych im. Szalwy Amiranaszwilego - mieści się w budynku dawnego seminarium teologicznego przy ulicy Lado Gudiaszwilego 1 i prezentuje sztukę gruzińską, ormiańską, rosyjską i europejską. Placówka założona została w 1920 roku jako Galeria Narodowa. Po II wojnie światowej rozwój muzem związany był z działalnością jej kolejnego dyrektora – Szalwy Amiranaszwilego. Po jego śmierci muzeum zostało nazwane jego imieniem. W zbiorach muzeum znajdują się między innymi dzieła współczesnych gruzińskich malarzy, takich jak Lado Gudiaszwili i Dawit Kakabadze[4]. Ponadto kolekcja zawiera obrazy artystów rosyjskich, między innymi Piotra Konczałowskiego, Iwana Szyszkina, Konstantina Korowina, Zinaidy Serebriakowej oraz Walentina Sierowa, a także zachodnioeuropejskich, w tym Jorisa van Sona, Honoré Daumiera, Pietera Snyersa, Jacoba van Ruisdaela, Jana Steena oraz Guido Reniego.
• Muzeum Etnograficzne - znajduje się przy ulicy Kus Tba i prezentuje głównie wiejską architekturę. W skonsenie obejrzeć można m.in. antyczne domy ze wschodniej Gruzji zwane "baniani sachli" i "darbazi", kachecką winiarnię, dawne wieże strażnicze sprowadzone tu z północnej Gruzji, wiatraki z regionu Kartli oraz domy swaneckie, adżarskie i abchaskie.
• Gruzińskie Muzeum Sztuk Pięknych - znajduje się przy Alei Rustaweli 11 i prezentuje głównie sztukę gruzińską. Zgromadzono tu przeszło 3500 dzieł znanych gruzińskich artystów. Kolejne ekspozycje prowadzą nas przez różne okresy gruzińskiej twórczości, począwszy od IV wieku aż do czasów współczesnych. Obejrzeć można tu m.in. rzeźby, fragmenty malowideł skalnych, a także oryginalne i skopiowane freski. Chlubą muzeum jest największa w świecie kolekcja dzieł słynnego gruzińskiego prymitywisty-samouka Niko Pirosmaniszwili.
• Muzeum Pieniądza - znajduje się przy ulicy Leonidze 3/5 i prezentuje historię pieniądza od czasów prehistorycznych po XX wiek. W placówce obejrzeć można jedne z najstarszych monet świata, bite w antycznej Kolchidzie (VI-III wiek p.n.e.). Ponadto są tu także monety jakie używane były w starożytnym Rzymie czy Persji. Osobna wystawa poświęcona jest także rosyjskiemu rublowi. Ciekawostką są pieniądze bite przez królów i książęta poszczególnych regionów Gruzji z okresu rozbicia dzielnicowego.
• Muzeum Jedwabiu - znajduje się przy ulicy Giorgi Tsabadze 6 i prezentuje. Obejrzeć tu można m.in. kolekcję jedwabników i ich kokonów, różnego rodzaju odmiany morwy czy używane niegdyś barwniki naturalne oraz sztuczne.
• Muzeum Sztuki Współczesnej - znajduje się przy Alei Rustaweli 7 i prezentuje dzieła sztuki stworzone przez współczesnych gruzińskich artystów.

Ciekawostki

• Latem 2015 roku, Tbilisi zostało nawiedzone przez wielką powódź w czasie której zniszczone zostały liczne budynki, ulice oraz ogród zoologiczny z którego uciekło wiele niebezpiecznych zwierząt w tym hipopotam, niedźwiedzie, wilki oraz krokodyle.