Kruszyniany to niewielka wioska we wschodniej Polsce, położona na Podlasiu w pobliżu rzeki Nietupy (lewy dopływ Świsłoczy dorzecza Niemna). Jest to wieś wielu wyznań, wielu kultur. Przez wieki było miejscem, gdzie obok siebie mieszkali Polacy, Białorusini i żydzi, którzy wyznawali islam, katolicyzm, prawosławie, judaizm. W dniu 1679 roku Jan III Sobieski w zamian zapłaty za służbę wojskową nadał Kruszyniany (wraz z kilkoma okolicznymi wioskami) Tatarom. Dziś o tym wydarzeniu przypomina ustawiony w 1979 roku (w 300-lecie tego wydarzenia) pamiątkowy kamień. Wkrótce po osiedleniu Tatarzy wznieśli tu drewniany meczet, który po raz pierwszy wspomniany jest już w dokumentach pochodzących z 1717 roku. Niestety został on zniszczony a obecna świątynia pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku. Budowla zbudowana została z drewna na planie prostokąta o wymiarach 10 na 13 metrów. W pobliżu meczetu znajduje się znajduje się mizar, czyli muzułmański cmentarz na którym obejrzeć można bogato zdobione XIX-wieczne kamienne nagrobkimające formy ostrosłupów, kolumn czy szlifowanych płyt. Najstarszy zachowany nagrobek o czytelnej inskrypcji pochodzi z 1699 roku.
Zwiedzając meczet należy pamiętać o:
- jest to obiekt sakralny, a więc należy zachować należytą powagę,
- przed wejściem do meczetu należy zdjąć obuwie – nakaz religijny,
- osobom pod wpływem alkoholu wstęp do meczetu jest zabroniony – nakaz religijny,
- wewnątrz meczetu zabrania się robienia zdjęć, słuchania muzyki i spożywania alkoholu,
- przebywając wewnątrz meczetu proszę stosować się do poleceń przewodnika.
Ciekawostki
- Obecnie w granicach rzeczpospolitej znajdują się tylko dwa drewniane meczety (drugi znajduje się w Bohonikach);
- W nocy z 28 na 29 czerwca 2014 roku meczet w Kruszynianach padł ofiarą aktu wandalizmu i profanacji (nieznani sprawcy, używając farby w spreju, namalowali na zabytkowych ścianach świątyni symbole Polski Walczącej oraz rysunki świni, czyli zwierzęcia uważanego w islamie za nieczyste);
- W 2010 roku meczet w Kruszynianach odwiedził obecny król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej a ówczesny książę Karol III;
- Dawniej Kruszyniany były znacznie większa i stanowiły lokalne centrum dla okolicznych wiosek.
- w pozostałych miesiącach zwiedzanie możliwe jest po wcześniejszym umówieniu się z przewodnikiem
- ulgowy: 5 zł
