Pałac Sobańskich w Guzowie

Guzów to niewielka miejscowość w centralnej Polsce, położona około 15 km w kierunku północnym od Żyrardowa. Jednym z ciekawszych zabytków jest tu usytuowany w samym sercu miasteczka w otoczeniu malowniczego parku neorenesansowy pałac. Jego początki sięgają drugiej połowy XVIII wieku, kiedy to na polecenie marszałka sejmu skonfederowanego Andrzeja Ignacego Ogińskiego wzniesiony został tu późnobarokowy dwór. W drugiej połowie XIX stulecia został on przebudowany w okazałą neorenesansową rezydencję. Głównym inicjatorem przebudowy był znany polski ziemianin i działacz społeczny Feliks Sobański (1833-1913), za projekt zaś, odpowiadał architekt Władysław Hirszel (1831-1889). Powstała wówczas okazała budowla przypominająca swoim wyglądem renesansowe zamki znad Loary. Całość otoczona została malowniczym parkiem krajobrazowym zaprojektowanym przez Waleriana Kronenberga i Franciszka Szaniora. W 1895 roku na terenie parku wybudowana została niewielka, jednonawowa kaplica na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. W czasie I wojny światowej w pałacu został utworzony szpital przyfrontowy co spowodowało jego dewastację. Po wojnie rezydencja została odrestaurowana, jednak ponownie została splądrowana w czasie kolejnej wojny. Według wspomnień rodziny to właśnie w tym pałacu, w tak zwanym dużym salonie, sam Adolf Hitler podpisał rozkaz o ostatecznym zdobyciu Warszawy i wyprawił z tego powodu wielki bankiet. Wyjeżdżając, Hitler zostawił ponoć list do właściciela posiadłości, w którym wyrażał ubolewanie, że armia niemiecka poczyniła w nim tyle zniszczeń. Podobno przez cały okres wojny przyjeżdżali tu Niemcy, by podziwiać miejsce, w którym zapadła tak ważna wojskowa decyzja. Po wojnie pałac został znacjonalizowany, po czym urządzono w nim biura i mieszkania dla pracowników pobliskiej cukrowni. Lata zaniedbań spowodowały, że budynek popadł w ruinę. W ręce rodziny Sobańskich posiadłość wróciła dopiero w 1996 roku. Wkrótce potem przeprowadzone były pierwsze prace konserwatorskie. Obecnie pałac w Guzowie uznawany za jedną z najciekawszych neorenesansowych rezydencji zbudowanych na Mazowszu w XIX wieku.