Opactwo Cystersów w Sulejowie

Sulejów to niewielka miejscowość w centralnej Polsce, położona nad rzeką Pilicą i Radońką. Jednym z ciekawszych zabytków jest tu usytuowany w północnej części miasteczka (dzielnica Podklasztorze) zespół klasztorny opactwa cysterskiego. Jest to jeden z najlepiej zachowanych zespołów cysterskich w Polsce, będący zabytkiem architektury romańskiej. Opactwo założone zostało w drugiej połowie XII wieku z inicjatywy księcia Kazimierza II Sprawiedliwego (1138-1194), który polecił sprowadzić zakonników z opactwa Morimond w Burgundii (obecnie w Szampanii) i przeznaczając im ziemie położone nieopodal przeprawy przez Pilicę w Sulejowie. Inicjatywę księcia wsparli, także finansowo, biskup krakowski Fulko oraz arcybiskup gnieźnieński Piotr Łabędź, szczególnie zasłużony opiekun konwentów cysterskich. We wsi była komora celna, przy której funkcjonował spory targ, zatem posiadłość ta przynosiła niemały dochód. Cystersi dostali od księcia także kilka innych wsi, a leżące nad Nerem wsie Kępa, Mianów, Puczniew, Piotrów i Stefanów przekazał niezidentyfikowany komes, którego imię jest zapisane jako "Raslaus". Konsekracja pierwszego kościoła klasztornego według miejscowej tradycji odbyła się 8 sierpnia 1178 roku. W kolejnych latach opactwo było sukcesywnie przebudowywane i powiększane. W XIII wieku wybudowany został nowy kościół oraz kapitularz. Wtedy też klasztor przeżywał swój największy okres rozkwitu. Pod koniec XIII wieku nastąpiła też lokacja Sulejowa, który tym samym stał się miastem, co także wpłynęło na dochody klasztoru. Prosperity skończyło się jednak bardzo szybko czego przyczyną były najazdy Mongołów a także rywalizacja z osadzonymi w pobliskim Witowie norbertanami. W wieku XV wieku w klasztorze czterokrotnie gościł sam Władysław Jagiełło, m.in. także w 1410 roku. Jedna z miejscowych legend głosi, że zdążające wówczas pod Grunwald rycerstwo ostrzyło miecze na kolumnach portalu miejscowego kościoła. Na przestrzeni XIV i XVII opactwo było dalej rozbudowywane. Wtedy też zabudowania klasztorne zostały otoczone obwodem warownym, a w pod koniec XVI wieku zbudowano pałac opacki. Choć w XVIII wieku klasztor i jego dobra podniesiono z upadku spowodowanego wojną ze Szwedami, następne zniszczenia spowodował pożar jaki nawiedził Sulejów w roku 1731 roku. Obecnie w skład całego kompleksu wchodzą m.in. trójnawowy kościół św. Tomasza Kantuaryjskiego oraz wschodnie skrzyło klasztoru w którym znajduje się XIII wieczny późnoromański kapitularz oraz XV wieczne gotyckie krużganki. Tutaj też znajduje się niewielkie muzeum przybliżające historię opactwa. Najcenniejszym eksponatem jest niewielki ołtarz Trójcy Świętej w typie Tronu Łaski z pochodzącymi z I połowy XVI wieku gotyckimi postaciami Boga Ojca i klęczącego biskupa.