Berno (Bern)

Berno to zabytkowe miasto miasto w centralnej Szwajcarii, położone w malowniczym zakolu rzeki Aare (lewy i najdłuższy dopływ Renu). Jest to de facto stolica i zarazem czwarte co do wielkości miasto kraju które zamieszkuje blisko 135 tysięcy ludzi. Mimo, że Berno nie przypomina wielkiej międzynarodowej metropolii to swoje siedziby mają tu najważniejsze instytucje kraju, takie jak m.in. Bundesstadt (siedziba rządu) czy administracja kantonu Berno. Historia miasta sięga końca XII wieku kiedy to wywodzący się ze szwabskiej arystokratycznej rodziny z Zähringen książę Bertold V (1160-1218) założył w zakolu rzeki Aare osadę którą nazwał Bern. Według miejscowych legend nazwa ta pochodzi od słowa Bär, które po niemiecku oznacza niedźwiedzia, którego to ów książę tu upolował. Obecnie miś urósł do rangi najważniejszego symbolu miasta i jego wizerunek umieszczony jest w herbie Berna. Niedźwiedzie brunatne są w mieście przetrzymywane po dziś dzień. Obejrzeć je można nad brzegiem rzeki Aare (przy moście Nydeggbrücke) w specjalnie zaaranżowanym wybiegu (w formie fosy) z jamą. Po bezpotomnej śmierci Bertolda Berno zyskało status wolnego miasta Rzeszy, a co za tym idzie także i liczne przywileje oraz ulgi. Wkrótce potem, niewielka osada rozrosła się w znaczący ośrodek administracyjny i handlowy i już w 1353 roku przystąpiło do Konfederacji Szwajcarskiej tworząc nowy kanton. Na początku XV stulecia Berno zostało nawiedzone przez wielki pożar. Zniszczona została wówczas większość drewnianej zabudowy miasta. Odbudowano je głównie przy użyciu charakterystycznego piaskowca. W latach 1798-1834 Berno pozostawało pod rządami Francji. W tym czasie kanton stracił część swojego terytorium. Po uchwaleniu konstytucji federacyjnej w 1848 roku Berno stało się stolicą Szwajcarii. W tym samym okresie w mieście założony został także pierwszy uniwersytet.

Zwiedzanie

Wielowiekowa historia Berna pozostawiła po sobie niezwykle urokliwe i pełne zabytków stare miasto, które w znacznej części zamknięte jest dla samochodów (oprócz komunikacji miejskiej). Jego najstarsza część znajduje się w malowniczym zakolu rzeki Aare. Na jego całej długości ciągną się (rozdzielone Placem Teatralnym) dwie reprezentacyjne ulice miejskie Marktgasse i Kramgasse. Ich charakterystycznym elementem są zabytkowe arkady (zwane Lauben) w których znajdują się liczne butki, luksusowe sklepy, kawiarnie czy kioski z pamiątkami. Arkady ciągną się na długości 6 km i określane są mianem "najdłuższej zadaszonej promenady handlowej Europy". Dodatkową ozdobą jest tu jedenaście XVI wiecznych bogato zdobionych fontann z których najbardziej znana przedstawia olbrzyma pożerającego małe dzieci. Najpiękniejszy widok berneńskiego starego miasta roztacza się z położonego na wzniesieniu (nad jaskinią z niedźwiedziami) Ogrodu Różanego lub z platformy widokowej usytuowanej na wieży katedry. Na jej szczyt prowadzą 344 stopnie. W 1983 roku zabytkowe średniowieczne stare miasto w Bernie zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Katedra

Budowę berneńskiej Katedry (Berner Münster) rozpoczęto w 1421 roku z inicjatywy władz miasta oraz zakonu krzyżackiego. Jej budowę finansowały bogate rodziny berneńskie jak i cechy rzemieślnicze. Świątynię poświęcono żyjącemu w drugiej połowie III stulecia n.e. św. Wincentemu z Saragossy. Budowa katedry ciągnęła się przez kilka stuleci i ukończona została dopiero w XIX wieku. Charakterystycznym elementem budowli jest przeszło 100 metrowa wieża, która jest najwyższa w całej Szwajcarii. Wisi w niej też największy dzwon w kraju, ważący około 10 ton. Po reformacji, która zapoczątkowana została przez Marcina Lutra w XVI wieku kościół stał się świątynią parafii protestanckiej. Do wnętrza katedry prowadzi piękny gotycki portal ozdobiony 234 figurami przedstawiającymi scenę Sądu Ostatecznego. Warto także zajrzeć do prezbiterium gdzie znajdują się pochodzące z XV wieku witraże przedstawiające sceny ze Starego Testamentu.

Zytglogge

Zytglogge czyli Wieża Zegarowa jest jednym z symboli oraz najbardziej rozpoznawalnych zabytków Berna. Wzniesiona została na początku XIII wieku i początkowo pełniła funkcję bramy w zachodniej części dawnych fortyfikacji Berna. Wiek później, kiedy budowla utraciła znaczenie strategiczne zaadoptowana została na więzienie dla kobiet skazanych za stosunki seksualne z duchownymi. Po pożarze jaki nawiedził Berno w 1405 roku wieża została odbudowana zgodnie z obowiązującym w tamtym czasie stylem. Wtedy też na jej szczycie zainstalowano zegar astronomiczny z mechanizmem grającym. Swój obecny kształt budowla uzyskała w czasie przebudowy oraz renowacji jaka przeprowadzona została w 1770 roku. Wieża ma przeszło 54 metry wysokości a jej główny dwukondygnacyjny korpus, nadbudowany jest trzypiętrowym szybem pokrytym piaskowcem. Całość przykrywa spadzisty dach pokryty czerwoną dachówką zwieńczony późnogotycką iglicą, której szczyt ozdobiony jest pozłacaną gałką i wiatrowskazem z wyciętym herbem Berna. Obecnie Zytglogge stanowi centrum życia miejskiego.

Pozostałe Zabytki Berna

• Bundeshaus - jest to monumentalny gmach, który obecnie stanowi siedzibę dwuizbowego parlamentu Szwajcarii (Rady Narodu i Rady Kantonów), a także Rady Związkowej. Budowla składa składa się z trzech połączonych ze sobą części. Centralna część wybudowana została w latach 1894-1902 w stylu neoklasycystycznym i połączyła ze sobą dwa rozległe boczne budynki (obecnie stanowiące boczne skrzydła) wybudowane kolejno w 1857 i 1892 roku. Cały kompleks rozciąga się na długości przeszło 300 metrów. Budynek jest pełen kunsztownych detali i dzieł sztuki, m.in. w westybule w centralnej części znajduje się rzeźba Die drei Eidgenossen autorstwa Jamesa Viberta, salę obrad Rady Narodu zdobi obraz Die Wiege der Eidgenossenschaft namalowany przez Charlesa Girona, a w sali Rady Kantonów mieści się fresk Die Landsgemeinde wykonany przez Alberta Welti i Wilhelma Balmera.
• Ratusz - wzniesiony został w latach 1406-1415 w stylu późnogotyckim a swój obecny kształt uzyskał w czasie ostatniej większej przebudowy jaka przeprowadzona została w połowie XIX stulecia. Charakterystycznym elementem budowli są ozdobne dwubiegowe schody nakryte baldachimem nad głównym wejściem. Budynek po dziś dzień stanowi miejsce gdzie znajduje się siedziba władz miasta oraz kantonu.
• Dom Alberta Einsteina (Einstein-Haus) - jest to kamienica przy Kramgasse 49 w której Einstein w latach 1902-1909 mieszkał wraz żoną i dzieckiem na drugim piętrze. Obecnie znajduje się tu muzeum w którym obejrzeć można liczne przedmioty oraz pamiątki po wielkim fizyku.
• Wieża Więzienna (Käfigturm) - w swoim obecnym kształcie wzniesiona została w latach 1641-1644 w miejscu starej XIII wiecznej bramy miejskiej stanowiącej część dawnych fortyfikacji Berna. Niegdyś wykorzystywana była jako więzienie a obecnie służy jako miejsce wystaw. Często w jej murach organizowane są także różnego rodzaju wydarzenia kulturalne o tematyce politycznej.
• Kościół Świętego Ducha (Heiliggeistkirche) - wzniesiony został w latach 1726-1729 według projektu szwajcarskiego architekta Niklausa Schiltknechta (1687-1735). Świątynia powstała w miejscu starej kaplicy, której początki sięgają pierwszej połowy XIII wieku. Jest to pierwszy kościół ewangelicko-reformowany jaki wzniesiony został po wielkim pożarze miasta. Świątynia reprezentuje styl barokowy a w jej wnętrzu warto zwrócić uwagę na bogato zdobioną ambonę. Jest to jeden z największych kościołów protestanckich w Szwajcarii.
• Synagoga - wzniesiona została w 1905 roku, według projektu architekta Eduarda Rybiego. Bożnica znajduje się przy ulicy Kapellenstrasse 2 i reprezentuje styl mauretański.
• Kościół św. Piotra i Pawła (St. Peter und Paul) - wzniesiony został w 1858-1864 jako pierwsza katolicka świątynia w Bernie. Budowla reprezentuje styl historyzmu i posiada elementy romańskie oraz wczesnogotyckie.
• Kasyno - wzniesione zostało w latach 1905-1908 w stylu barokowym. Obecnie w gmachu ma swoją siedzibę Berneńska Orkiestra Symfoniczna.
• Kościół Nydeggkirche - wzniesiony został w latach 1341-1346 w miejscu dawnego zamku księcia Bertolda V. Budowla reprezentuje styl gotycki a swój obecny kształt uzyskała w czasie przebudowy jaka przeprowadzona została na przełomie XV i XVI wieku. Początkowo był to kościół katolicki, ale w czasach reformacji został przejęty przez protestantów, w których rękach pozostaje do dziś.

Muzea w Bernie

• Muzeum Historyczne (Bernisches Historisches Museum) - znajduje się przy ulicy Helvetiaplatz 5 i prezentuje eksponaty związane z historią Berna od czasów starożytnych, aż do współczesności. Za bazę ekspozycji posłużyły zbiory szwajcarskiego archeologa Gustava von Bonstettena (1816-1892). Obecnie jest jedno z największych i najwspanialszych muzeów w Szwajcarii. Cała kolekcja obejmuje blisko pół miliona różnego rodzaju przedmiotów i artefaktów. Obejrzeć tu można m.in. fragmenty odnalezionej w czasie wykopalisk na terenie katedry XV-wiecznej rzeźby breneńskiej czy słynne burgundzkie gobeliny, jakie zdobyte zostały podczas wojny szwajcarsko-burgundzkiej, która toczona była w latach 1474–1477. Placówka organizuje także wystawy czasowe.
• Muzeum Sztuki (Kunstmuseum Ber) - znajduje się przy ulicy Hodlerstrasse 8–12 i prezentuje niezwykle bogatą kolekcję blisko 4 tysięcy obrazów i rzeźb oraz około 48 tysięcy rysunków, grafik, fotografii, wideo i filmów. Obejrzeć można tu m.in. prace Pabla Picassa, Paula Klee, Ferdynanda Hodlera, Mereta Oppenheima, Niklausa Manuela czy Alberta Ankera. Jest to jedno z najstarszych szwajcarskich muzeów, którego początki sięgają 1879 roku.
• Muzeum Historii Naturalnej (Naturhistorisches Museum Bern) - znajduje się przy ulicy Bernastrasse 15 i prezentuje ekspozycje z takich dziedzin nauki jak m.in. botanika, entomologia, mineralogia, paleontologia czy zoologia. Obejrzeć można tu m.in. gigantyczne kryształy z Planggenstock, imponującą kolekcję afrykańskich zwierząt, bogaty zbiór meteorytów znalezionych na pustyniach Omanu oraz historyczne dioramy. Dużą popularnością cieszy się także ekspozycja poświęcona Barry'emu, psu ratowniczemu z Berna, który niegdyś ratował zagubionych turystów w Aplach.
• Szwajcarskie Muzeum Alpejskie (Alpines Museum der Schweiz) - znajduje się przy ulicy Helvetiaplatz 4 i poświęcone jest naturze oraz kulturze Alp Szwajcarskich. Obejrzeć tu można liczne ekspozycje poświęcone geologii, tektonice, faunie, florze oraz turystyce alpejskiej. Cała kolekcja liczy przeszło 20 tysięcy obiektów oraz 160 tysięcy fotografii i grafik. Placówka szczyci się także największą na świecie kolekcją map plastycznych (są to mapy przedstawiające trójwymiarowy model powierzchni Ziemi).
• Muzeum Komunikacji (Museum für Kommunikation) - znajduje się przy ulicy Helvetiastrasse 16 i prezentuje historię komunikacji zarówno pocztowej, telefonicznej jak i elektronicznej. Muzeum założone zostało w 1893 roku na bazie pokaźnej kolekcji ówczesnych dokumentów pocztowych i transportowych. Obejrzeć tu można m.in. zbiór starych telefonów (z których można skorzystać), ekspozycję starych szwajcarskich skrzynek pocztowych czy jedną z największych na świecie kolekcji znaczków pocztowych. Placówka organizuje także wystawy czasowe.
• Centrum Paula Klee (Zentrum Paul Klee) - mieści się w nowoczesnym budynku (przypominającym latający dywan) zaprojektowanym przez włoskiego architekta Renza Piana przy ulicy Monument im Fruchtland 3 i prezentuje kolekcję obrazów niemiecko-szwajcarskiego artysty Paula Klee (1879-1940).
• Muzeum Armii Zbawienia (Heilsarmee-Museum) - znajduje się przy ulicy Laupenstrasse 5 i prezentuje historię działalności międzynarodowego ruchu zwanego Armią Zbawienia od momentu jego powstania w 1882 roku w Genewie po czasy obecne.
• Muzeum Einsteina (Einsteinhaus) - znajduje się przy ulicy Kramgasse 49 w domu w którym w latach 1903-1905 mieszkał wraz żoną Albert Einstein i prezentuje różnego rodzaju pamiątki oraz przedmioty należące do słynnego naukowca. To właśnie tutaj Einsteina stworzył swoje największe dzieło - teorię względności.
• Muzeum Antyczne (Antikensammlung) - znajduje się przy ulicy Hallerstrasse 12 i prezentuje bogatą kolekcję etruskich, greckich i rzymskich rzeźb. Kolekcja obejmuje łącznie 230 rzeźb, które stanowią wierne odlewy gipsowe starożytnych oryginałów Zobaczyć tu można m.in. Afrodytę, Laokoona czy Kleopatrę
• Muzeum Psychiatrii (Psychiatrie-Museum) - znajduje się przy ulicy Bolligenstrasse 111 i przybliża historię psychiatrii w Bernie. Placówka założona została w 1914 roku przez doktora Waltera Morgenthalera. Obejrzeć tu można m.in. liczne przedmioty i pomoce naukowe wykorzystywane w leczeniu oraz rysunki i obrazy stworzone przez pacjentów.

Ciekawostki

• Oficjalny tytuł Berna to Bundesstadt, czyli miasto federalne, a nie Hauptstadt, czyli stolica;
• Berneńczycy posiadają swój własny dialekt, który brzmi, jak spokojnie i wesoło nucona piosenka;
• Obok Zurychu i Genewy, Berno uchodzi za jedno z miast o najwyższych kosztach życia na świecie;
• W Bernie przez jakiś czas mieszkał i pracował w Szwajcarskim Urzędzie Patentowym słynny fizyk teoretyczny i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki Albert Einstein (1879-1955).

Multimedia