Szydłów

Szydłów to niewielka miejscowość w południowo-wschodniej Polsce (województwo świętokrzyskie), położona pomiędzy Górami Świętokrzyskimi, a nizinną Niecką Połaniecką. Pierwsze wzmianki s Szydłowie pochodzą z dokumentów datowanych na 1191 rok. Wtedy to przy odgałęzieniu nadwiślańskiego szlaku handlowego znajdowała się niewielka osada stanowiąca własność królewską. W 1329 roku Władysław Łokietek (1260-1333) naał jej prawa miejskie, a co za tym idzie także liczne przywileje oraz ulgi. W drugiej połowie XIV wieku ówczesny król Polski, Kazimierz Wielki (1310-1370) polecił wznieść w Szydłowie zamek oraz kościół. Wkrótce potem miasto otoczone zostało murami obronnymi z trzema bramami miejskimi (Krakowską, Sandomierską i Opatowską). Na przełomie XV i XVI wieku dzięki rozwoju rzemieślnictwa oraz produkcji sukna Szydłów stał się jednym z ważniejszych ośrodków handlowych regionu. Działały tu cechy krawców, piekarzy, szewców i garncarzy, a także zbiorowy cech grupujący kowali, ślusarzy, siodlarzy, bednarzy, kotlarzy, mieczników oraz czapników. Miasto czerpało także dochody z tranzytu wina, chmielu oraz stad bydła. W 1528 roku w mieście wybudowano wodociągi oraz miejskie łaźnie. W okresie największej prosperity działało tu przeszło sto warsztatów rzemieślniczych oraz siedem przekupni. Kres świetności Szydłowa nastąpił w drugiej połowie XVII wieku, kiedy to w czasie potopu zostało ono praktycznie doszczętnie zdewastowane przesz Szwedów. Zniszczeniu uległ zamek a z 1300 mieszkańców Szydłowa ocalało zaledwie około 350. Na początku XVIII wieku w mieście wybuchła zaraza, która doprowadziła do zdziesiątkowania miejscowej ludności. W 1869 roku Szydłów utracił prawa miejskie. Kolejne zniszczenia przyniosła II wojna światowa podczas której Szydłów został dotkliwie zniszczony. Po wojnie miasto zostało odbudowane. W 2019 roku Szydłów odzyskał także prawa miejskie.

Zwiedzanie

Z uwagi na w pełni zachowany średniowieczny układ urbanistyczny oraz mury miejskie, Szydłów bardzo często określany jest mianem "polskiego Carcassonne". Niegdyś miejscowe mury miały przeszło kilometr długości a w niektórych miejscach nawet do 1,8 metra szerokości. Do czasów obecnych przetrwały cztery ich odcinki o długości około 700 metrów oraz jedna z trzech prowadzących do miasta bram. W skład miejskiego systemu obronnego wchodził także zamek, wzniesiony na polecenie Kazimierza Wielkiego.

Zamek

Zamek w Szydłowie wzniesiony został w drugiej połowie XIV wieku z inicjatywy ówczesnego króla Polski, Kazimierza Wielkiego (1310-1370). Początkowo składa się on z dwóch wież i budynku mieszkalnego. Jeszcze w tym samym wieku został on powiększony przez Władysława Jagiełłę (1352-1434) o reprezentacyjny gotycki pałac królewski w którym król gościł aż 17 razy. Obecnie jest to jedyna tak dobrze zachowana w niezmienionej formie, średniowieczna siedziba królewska w granicach dawnego Królestwa Polskiego. To właśnie tutaj król sprawował sądy, przyjmował gości na audiencjach a także ucztował i wypoczywał. Ponieważ wizyty królewskie miały miejsce zazwyczaj późną jesienią i zimą, pałac musiał być odpowiednio ogrzewany. W związku z tym zainstalowano tu unikalny na ziemiach polskich zabytek techniki - piece hypokaustyczne, będące rodzajem ogrzewania podłogowego. Na początku XVI wieku twierdza zaczęła tracić na znaczeniu, rozebrano wtedy dwie wierze a w ich miejscu wzniesiono tzw. "sarbczyk". W czasie potopu zamek został dotkliwie zniszczony przez wojska szwedzkie. jego renowacja przeprowadzona została w 1723 roku z inicjatywy starosty Józefa Załuskiego. Niestety jeszcze w tym samym wieku warownia została ostatecznie opuszczona i od tego czasu zaczęła popadać w ruinę. W 1927 roku ruiny zastały zabezpieczone a po II wojnie światowej w budynku "skarbczyka" urządzone zostało Muzeum Regionalne.

Kościół Wszystkich Świętych

Jest to najstarszy zabytek Szydłowa, który wzniesiony został na przełomie XIV i XV wieku a swój obecny kształt uzyskał w czasie przebudowy jaka przeprowadzona została wiek później. Świątynia znajduje się poza murami miejskimi. Kościół reprezentuje styl gotycki a w jego wnętrzu znajdują się odkryte po II wojnie światowej pozostałości gotyckiej polichromii z drugiej połowy XIV stulecia. Przedstawiają one sceny z Nowego Testamentu m.in. Siedem radości Maryi oraz sceny pasyjne i przeznaczone były dla niepiśmiennego ludu. W czasie prac renowacyjnych pod posadzką odkryto także dawne krypty z pochówkami średniowiecznymi. Kościół znajduje się na trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba wiodącej z Sandomierza do Tyńca, która jest odzwierciedleniem dawnej średniowiecznej drogi do Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Pozostałe Zabytki Szydłowa

• Brama Krakowska - wzniesiona została w drugiej połowie XIV wieku z inicjatywy ówczesnego króla Polski, Kazimierza Wielkiego (1310-1370) jako część obwarowań miejskich. W owym czasie była ona jedną z trzech bram prowadzących do miasta. W XVI wieku jej górne kondygnacje zostały przebudowane w stylu renesansowym. Obecnie Brama Krakowska stanowi jeden z symboli i najbardziej rozpoznawalnych zabytków Szydłowa.
• Synagoga - znajduje się w północnej części średniowiecznego miasta, w obrębie murów obronnych i wzniesiona została w latach 1534-1564, co czyni ją najstarszą w województwie świętokrzyskim i jedną z najstarszych świątyń żydowskich w Polsce. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na Aron ha Kodesz (rodzaj ołtarza w którym przechowywano Torę), świeczniki, odblaśnice oraz bogatą kolekcję judaików (koronę Tory, stare księgi oraz przedmioty wykorzystywane podczas obrzędów religijnych). Obecnie w bożnicy ma swoją siedzibę ma Miejsko-Gminne Centrum Kultury. Na skwerze przed synagogą znajdują się posągi słynnych Polaków. Są tu m.in. Mikołaj Kopernik, Tadeusz Kościuszko, Maria Skłodowska-Curie, Józef Piłsudski, Czesław Miłosz, Władysław Reymont, Wisława Szymborska czy Henryk Sienkiewicz.
• Kościół św. Władysława - ufundowany został w XIV wieku na przez króla Kazimierza Wielkiego jako jeden z siedmiu kościołów pokutnych za spowodowanie śmierci kanonika i wikariusza katedry krakowskiej Marcina Baryczki. Jest to jedyny zabytek Szydłowa wzniesiony nie z wapienia, a z cegły. W 1630 rok świątynia została strawiona przez pożar. Kościół został odbudowany, ale pierwotny kształt przywrócono jedynie prezbiterium.
• Ruiny Kościoła i Szpitala Świętego Ducha - świątynia wzniesiona została w XVI wieku poza murami miejskimi na dawnym Przedmieściu Opatowskim. Jako pierwszy powstał murowany jednonawowy kościół z zakrystią, a w późniejszym czasie został on powiększony (m.in. o chór muzyczny) a także dobudowano dwa skrzydła szpitalne. Kompleks funkcjonował do XVIII wieku, kiedy to zniszczony został przez pożar wzniecony w wyniku uderzeniu pioruna.

Ciekawostki

• Jedna z miejscowych legend głosi, że założycielem miasta był zbójnik Szydło - stąd też nazwa miasta i pobliskiej jaskini;
• W Szydłowie urodził się amerykański aktor i leksykograf Leib Lensky (1903-1991);
• Ze względu na powszechne w okolicach Szydłowa sady śliwkowe miasteczko często nazywane jest śliwkową stolicą Polski. Co roku w Szydłowie odbywa się Święto Śliwki, czyli ,Dni Szydłowa,, podczas których prezentowane są owoce z miejscowych sadów.