Teodozja to miasto na południowo-wschodnim wybrzeżu Krymu, położone nad Morzem Czarnym u podnóża masywu Tepe-Oba. Założone zostało w latach sześćdziesiątych VI w. p.n.e. przez osadników greckich z Miletu. Niespełna wiek później za sprawą handlu zbożem, skórami, rybami i solą rozrosło się w znaczący ośrodek handlowy stając się konkurentem dla sąsiedniego królestwa Bosporańskiego, czego skutkiem była wojna między tymi państwami. W jej wyniku w 380 p.n.e. król bosporański Leukon I przyłączył miasto do swojego królestwa. Pod panowaniem bosporańskim Teodozja wyrosła na największy port handlowy na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. W IX wieku miasto zmieniło nazwę na Kaffa, a w 1266 roku Genueńczycy kupili od Złotej Ordy przywilej na założeniu tutaj faktorii handlowej, która dała początek ponownemu rozkwitowi miasta. Leżąca na końcu Jedwabnego Szlaku Kaffa bardzo szybko stała się ponownie jednym z największych ośrodków nad Morzem Czarnym i jednym z najbardziej zaludnionych miast w Europie. O potędze miasta, świadczy fakt, że zewnętrzna linia murów obronnych liczyła w sumie 5240 m i posiadała 34 wieże, 5 bram oraz 24 barbakany, otaczając teren o powierzchni 84 ha. Pod koniec panowania genueńskiego we wszystkich dzielnicach miasta znajdował się około 40 kościołów łacińskich, blisko 12 cerkwi prawosławnych, co najmniej 3 cerkwie ormiańskie oraz meczet. Kres świetności nastąpił po upadku Konstantynopola i opanowaniu miasta przez Turków, którzy uczynili z niego siedzibę namiestnika sułtana. W 1783 roku miasto wraz z resztą Krymu zostało przyłączone do Rosji. Wtedy też przywrócona została starożytna grecka nazwa. W XIX wieku w mieście tworzył znany rosyjski malarz marynista pochodzenia ormiańskiego Iwan Ajwazowski (1817-1900). Galeria jego obrazów stanowi dziś jedną z największych atrakcji Teodozji.
Zwiedzanie
Cześć śródmiejska Teodozji została rozbudowana głownie w XIX i XX wieku. Wznoszą się tam piękne wille, które przed rewolucją należały do miejscowych kupców. Niedaleko ich stoi prawosławna cerkiew Iwerskiej Ikony Matki Bożej. Świątynia wzniesiona została na przełomie XIII i XIV stulecia jako ormiański kościół św. Jana Chrzciciela. Jest to jedna z najstarszych cerkwi jakie spotkać można na terytorium Krymu. Odwiedzając miasto warto także wybrać się do dzielnicy ormiańskiej, gdzie wznosi się Baszta Konstantyna. Budowla ta stanowi pozostałość północnej części zewnętrznych murów obronnych jakie powstały w czasach rządów Genueńczyków. W pobliskim parku obejrzeć można Fontannę Ajwazowskiego, która zaprojektowana została przez samego malarza. Pozostałe ważne zabytki Teodozji to m.in. wzniesiony w pierwszej połowie XVII wieku meczet Mufti Dżami, XIV wieczna ormiańska cerkiew św. Sergiusza (Surb Sarkis), cerkiew Archaniołów Michała i Gabriela oraz pozostałości twierdzy genueńskiej z przełomu XIV i XV wieku. W Teodozji nie brakuje także interesujących muzeów. Jednym z nich jest słynna Galeria Iwana Ajwazowskiego gdzie obejrzeć można przeszło 400 prac tego artysty. Teodozji to także jedno z dwóch miast na świecie, w którym znajduje się Muzeum Lotniarstwa i Paralotniarstwa (drugie znajduje się w Harris Hill w stanie Nowy Jork w USA).
Ciekawostki
- W czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka Kaffa znajdowała się pod protekcją króla Polski;
- Teodozja to jedyne miasto na Krymie, które obecnie używa starożytnej nazwy, oznaczającej dosłownie "od bogów dana";
- Podczas oblężenia teodozyjskiego portu przez Tatarów w 1346 roku pierwszy raz zastosowano dżumę jako broń biologiczną. Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych na tę chorobę.
