Göbekli Tepe to stanowisko archeologiczne w południowo-wschodniej Turcji, położone w pobliżu miasta Şanlıurfa. Jego powstanie datowane jest na 10 tysięcy lat p.n.e. co czyni je najstarszym znanym miejscem kultu stworzonym przez człowieka. Sanktuarium ma wysokość 15 metrów i średnicę około 300 metrów. Odkryte zostało dopiero w drugiej połowie XX wieku. Przez długi czas wzgórze to było wykorzystywane rolniczo. Okoliczni mieszkańcy od pokoleń przemieszczali kamienie znajdowane na miejscu wykopalisk i z tego powodu sądzić można, że archeologiczna wartość miejsca doznała znacznego uszczerbku. Prehistoryczny charakter tego miejsca nie został rozpoznany od razu. Dopiero dokładniejsze badania wykazały, że wzgórze to nie miało charakteru całkowicie naturalnego. Najstarsza warstwa datowana na 9 tys. rok p.n.e. zawiera słupy megalityczne połączone ścianami, tworzące razem koliste lub owalne struktury. Są one starsze niż ceramika, metalurgia, pismo czy koło i zostały zostały zbudowane przed tzw. rewolucją neolityczną, czyli przed początkiem rolnictwa i hodowli zwierząt. Wiele ze słupów waży od 10 do 20 ton, a niektóre nawet 50. W obrębie murów świątyni odkryto sześć kamiennych koryt, mających pojemność dochodzącą do 160 litrów. Osad znaleziony na ich dnie zawierał szczawiany, powstałe po połączeniu wody z ziarnem; na tej podstawie naukowcy badający stanowisko wysnuli hipotezę, że koryta mogły służyć do warzenia prehistorycznego piwa. Według ustaleń włoskiego astrofizyka i archeoastronoma Giulio Magliego, sanktuarium było miejscem kultu Syriusza. Wskazują na to wstępne wyniki analizy budowy odkrytych w niej pierścieni kamiennych słupów, według których pozwalały one określać pozycję gwiazdy w przeszłości. Część przedmiotów i artefaktów jakie udało się odnaleźć w czasie wykopalisk można obejrzeć w Museum w Şanlıurfa.
Ciekawostki
- Göbekli Tepe po turecku oznacza wybrzuszone wzgórze.