Krosno to miasto w południowo-wschodniej Polsce (województwo podkarpackie), położone na terenie Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej przy ujściu potoku Lubatówki do Wisłoka (lewy dopływ Sanu). Jego początki sięgają przełomu X i XI wieku, kiedy to w okolicach obecnego rynku założona została pierwsza osada. W 981 roku z rozkazu księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego (958-1015) wcielono ją Księstwa Kijowskiego. W tym czasie Krosno nad Wisłokiem staje się osadą nadgraniczną, która w 1018 roku za sprawą króla Bolesława Chrobrego (967-1025) zostaje ponownie wcielona w granice Polski. W drugiej połowie XIII wieku miasto było wielokrotnie najeżdżane i niszczone przez Tatarów. W 1340 roku po przyłączeniu przez Kazimierza Wielkiego Rusi Czerwonej do Korony Królestwa Polskiego Krosno staje się jego częścią. W owym czasie miasto liczyło około 5 tysięcy mieszkańców. W 1342 roku Krosno otrzymuje prawa miejskie a co za tym idzie liczne przywileje oraz ulgi. Wtedy też rozpoczyna się budowa nowego kościoła a także rozbudowane zostają miejscowe obwarowania. Niespełna 20 lat później Kazimierz Wielki (1310-1370) nadał miastu tytuł Królewskiego Wolnego Miasta Krosna i własny herb księstwa brzesko-kujawskiego, przedstawiający pół orła i pół lwa na czerwonym polu. W 1407 roku miasto odwiedza Władysław Jagiełło (1352-1434) i potwierdza nadanie ziem i przywilejów dla miejscowego Zakonu Franciszkanów. W 1426 i 1460 roku Krosno zostaje nawiedzone i dotkliwie zniszczone przez pożary. Miasto bardzo szybko zostaje odbudowane i w kolejnym stuleciu przeżywa swój największy okres rozkwitu. Wtedy to Krosno, jako jedno z niewielu miast w Polsce otoczone zostaje podwójnym łańcuchem murów a także posiada przywilej oświetlania ulic olejem skalnym. Krosno posiadało własny blech, folusz, cegielnię, młyn, łaźnię, korzystało z przywileju królewskiego na poszukiwanie wapnia, posiadało komorę celną oraz prawo składowania towarów. Na początku XVII stulecia funkcjonowało w mieście około 11 cechów zbiorowych zrzeszających rzemieślników 79 zawodów produkcyjno-usługowych. Okres prosperity zakończyła inwazja wojsk szwedzkich na Rzeczpospolitą. W 1655 roku podczas potopu szwedzkiego miasto zostało najechane, złupione i zniszczone przez Szwedów. Jeszcze w tym samym roku zostali oni wyparci z miasta a rok później zatrzymał się tu powracający wraz ze świtą do Polski król Jan Kazimierz Waza (1609-1672). Po I rozbiorze Polski, Krosno dostało się poz zabór Austriacki i stało się częścią Galicji. Wtedy też rozpoczął się okres stagnacji, który zdegradował Krosno ro roli jednego z wielu małych galicyjskich miasteczek. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku miasto zostało wcielone do województwa lwowskiego. W okresie międzywojennym Krosno stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym regionu. W 1928 roku rozpoczęto budowę lotniska i przeniesiono tu z Bydgoszczy szkołę lotniczą. Pomyślny rozwój Krosna przerwała II wojna światowa w czasie której miasto zostało dotkliwie zniszczone. Jego odbudowę rozpoczęto niemalże zaraz po wyzwoleniu miasta we wrześniu 1944 roku. Obecnie krosno to największe miasto południowego Podkarpacia, które zamieszkuje blisko 44 tysiące ludzi. Znajduje się w Euroregionie Karpackim, w skład którego wchodzą przygraniczne tereny Polski, Słowacji, Ukrainy, Węgier i Rumunii.
Zwiedzanie
Do czasów obecnych w Krośnie zachował się średniowieczny układ urbanistyczny. Najstarsza część miasta znajduje się na niewielkim wzniesieniu (277 metrów n.p.m.) w rozwidleniu rzek Lubatówki i Wisłoka. Jego serce stanowi rozległy prostokątny rynek z otaczającymi go malowniczymi renesansowymi kamienicami z arkadowymi podcieniami. Za najstarszą i najpiękniejszą uchodzi Kamienica Wójtowska (Rynek 7), która zachwyca pięknymi zdobieniami oraz wspaniałym, renesansowym portalem. Niegdyś w centralnym punkcie runku znajdował się XVI-wieczny renesansowy Ratusz Miejski, który uległ zniszczeniu w czasie pożaru jaki nawiedził miasto w XIX wieku. Dziś znajduje się tu jedynie studnia, która w 2019 roku została zabudowana makietę Krosna. Kierując się z runku na północ dojdziemy do jednego z najstarszych i najcenniejszych zabytków miasta jakim jest okazała Bazylika kolegiacka Świętej Trójcy (fara krośnieńska). Jej początki sięgają połowy XIV wieku, kiedy to wzniesiony został tu pierwszy kościół. W kolejnych latach był on wielokrotnie przebudowywany, modernizowany i odbudowywany po licznych pożarach. Charakterystycznym elementem bazyliki jest wybudowana w latach 1637-1651 trójkondygnacyjna 38-metrowa dzwonnica. Stanowi ona odrębna od bryły świątyni budowlę, nakryta baniastym hełmem z kolumnową latarnią. Wewnątrz wieży znajdują się trzy dzwony, odlane po pożarze Krosna w 1639 roku. Idąc dalej dojdziemy do dawnego, wzniesionego w drugiej połowie XVI wieku Pałacu Biskupiego w który obecnie mieści się Muzeum Podkarpackie. W placówce prezentowane są ekspozycje obrazujące historię miasta oraz regionu. Pozostałe ważne zabytki Krosna to m.in. XV-wieczny gotycki Kościół i Klasztor oo. Franciszkanów, XV-wieczny drewniany kościół św. Wojciecha, barokowy Kościół i Klasztor braci Kapucynów oraz wzniesiony w latach 1660-1667 Klasztor Jezuitów.
Ciekawostki
- Nazwa miasta związana jest prawdopodobnie z krosnem tkackim, lub wywodzili się od "krosty, krostowatości", czyli nierówności terenu, na którym wzniesiono pierwszą osadę
- Krosno stanowi część Zagłębia Naftowego Jasielsko-Krośnieńskiego i słynie także z hut szkła oraz z lotnictwa.
- Dawniej Krosno określano mianem "parva Cracovia" - czyli "mały Kraków". Powodem tego był krośnieński Rynek z renesansowymi sukiennicami, który kojarzył się z krakowskim starym miastem.
- W 1606 roku przed sądem w Krośnie toczył się proces między Piotrem Firlejem a Janem Skotnickim o prawo do korzystania ze studni zamkowej na Zamku w Odrzykoniu, który później stał się inspiracją dla Aleksandra Fredry (1793-1876) do napisania komedii pt. Zemsta.