Şanlıurfa (dawniej Edessa) to miasto w południowo-wschodniej Turcji, położone w pobliżu syryjskiej granicy. Jak głosi jedna z legend Edessa była pierwszym miastem założonym po potopie. Nawet jeżeli to nieprawda, to z pewnością historia miasta sięga wczesnych czasów starożytnych. W III wieku p.n.e. osada zwana Orhai została zajęta przez wojska jeden z tzw. diadochów Seleukosa I Nikatora. Swego czasu był on oficerem w armii Aleksandra Wielkiego, ciesząc się jego uznaniem. Po śmierci Aleksandra został królem znacznej wschodniej części jego imperium. Dzięki korzystnemu położeniu na trasie jedwabnego szlaku W czasach hellenistycznych leżąca na jedwabnym szlaku Edessa stała się jednym z ważniejszych ośrodków miejskich ówczesnej Syrii. W późniejszym czasie miasto stało się jednym z pierwszych ośrodków chrześcijaństwa. Według legendy, pierwszym biskupem Edessy był uczeń samego Chrystusa Addai. Jednak według tradycji kościelnej sukcesję apostolską biskupi Edessy otrzymali od Serapiona, biskupa Antiochii (190–203). Lecz w odróżnieniu od Antiochii, w której mówiło się po grecku, językiem dominującym był język syryjski. W 232 roku sprowadzono do Edessy z Indii relikwie świętego Tomasza Apostoła. W mieście przechowywano także słynny mandylion - wizerunek Chrystusa "nie ręką ludzką uczyniony". Z jego przybyciem związana jest opowieść o królu Abgarze V, władcy Edessy. Kiedy król zachorował na trąd, wysłał swego sługę Ananiasza, przez którego prosił Jezusa, którego sława uzdrowiciela była już wówczas głośna, aby przybył z Judei. Chrystus nie mógł jednak spełnić prośby króla, o czym zawiadamiał go w liście. Jezus obiecał też, że po jego śmierci do Abgara uda się jeden z jego uczniów celem uzdrowienia władcy. W liście znajdowało się również zapewnienie, że Edessa nie zostanie nigdy zdobyta przez wrogów. Abgar poprosił swojego wysłannika, aby w przypadku gdyby Chrystus nie mógł przybyć, sporządził jego portret. W Jerozolimie okazało się jednak, że posłaniec nie jest w stanie namalować oblicza Zbawiciela. Wówczas Chrystus przyłożył chustę do swojej twarzy i w ten sposób powstał portret, którego kontemplacja uzdrowiła króla. Na początku IV wieku Edessa stała się metropolią kościelną kraju Osroene z jedenastoma sufraganiami, podległą patriarsze Antiochii. Na początku VII wieku miasto zostało podbite i zajęte przez Persów, jednak bardzo szybko zostało ono odzyskane przez Bizancjum. Niespełna trzy dekady później Edessę zajęli Arabowie, którzy sprawowali tu swoje rządu aż do 1031 roku. W kolejnych latach miasto wielokrotnie przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie Edessę przejęli krzyżowcy i założyli Hrabstwo Edessy. W W 1144 roku miasto zostało najechane i doszczętnie zniszczone przez Turków, co zapoczątkowało jego upadek. W kolejnych wiekach o Edessę walczyli tureccy sułtanowie Aleppo, Mongołowie i Mamelucy. Ostatecznie w pierwszej połowie XVII wieku miasto stało się częścią Imperium osmańskiego. Wtedy też znane było już pod nazwą Urfa. Początkowo znaczną część ludności miasta i okolic stanowili syryjscy chrześcijanie różnych wyznań, ale w wyniku ucisku tureckiego i masakr w latach 1895 i 1915, chrześcijanie wyginęli albo uciekli. Turecka nazwa Urfa zmieniona została w 1984 roku przez turecki parlament poprzez dodanie doń członu Şanlı oznaczającego wielki, zwycięski (uczyniono tak, aby upamiętnić opór miasta w tureckiej wojnie niepodległościowej z lat 1919-1923). Obecnie Şanlıurfa zamieszkiwana jest przez przeszło 650 tysięcy mieszkańców i stanowi ważny ośrodek przemysłowy i handlowy regionu.
Zwiedzanie
Jednym z najważniejszych zabytków Şanlıurfy jest kompleks Dergah z jaskinią w której według legendy urodził się ojciec narodu żydowskiego i jeden z proroków islamu Abraham. Spędził on tu pierwsze siedem lat swojego życia ukrywając się przed królem Nemrodem. W pobliżu jaskini znajduje się święte źródło oraz meczet Mevlid-i Halil. Obecnie miejsce to stanowi cel pielgrzymek wielu religii, zwłaszcza islamu i judaizmu. Zwiedzając Dergah warto także zajrzeć do parku zwanego Gölbasi z licznymi jeziorkami ze świętymi karpiami i ogrodem różanym. Przy jednym z jezior wznosi się niezwykle malowniczy meczet Rizvaniye Camii. Ta pokryta trzema kopułami niewielka budowla wzniesiona została w 1736 roku z inicjatywy osmańskiego gubernatora. Pozostałe ważny zabytki Şanlıurfy to m.in. Wielki Meczet (Ula Camii), bizantyjski most Millet Köprüsü, wzniesiony w pierwszej połowie XIII wieku meczet Hali Rahman Camii, założony w czasach Sulejmana Wspaniałego (1494-1566) kryty bazar, XV wieczny meczet Hasan Pasa Cami oraz usytuowane na wzgórzu pozostałości zamku.
