Kostomłoty to malownicza wioska we wschodniej Polsce, położona nad Bugiem w bezpośrednim sąsiedztwie białoruskiej granicy. W tej niewielkiej miejscowość znajduje się jedyna w Polsce parafia neounicka (obrządku bizantyjsko-słowiańskiego) z pochodzącą z pierwszej połowy XVII wieku drewnianą Cerkwią św. Męczennika Nikity. Początki parafii sięgają 1627 roku i związane są z zawarciem tzw. Unii Brzeskiej. Przełomowym momentem w dziejach Kościoła Unickiego był Synod Zamojski z 1720 roku, od czasów którego nastąpił niebywały rozwój Kościoła, nazywanego również od tego synodu greckokatolickim. W 1875 roku parafia w Kostomłotach została przez rząd carski oficjalnie włączona do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i pozostawała pod jego zwierzchnictwem do 1925 roku. Na początku 1927 roku na prośbę części mieszkańców Kostomłotów i okolic decyzją biskupa siedleckiego Henryka Przeździeckiego erygowano parafię greckokatolicką obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounicką). Tego samego dnia też została przez biskupa zatwierdzona rada parafialna. Neounia miała za zadanie przyciągnąć do katolicyzmu m.in. byłych unitów, którzy wcześniej zostali siłą "nawrócoeni" na prawosławie. Takich parafii powstało w ówczesnej diecezji podlaskiej kilkanaście, choć nie wszystkie wyszły poza fazę organizacyjną. Patronem parafii w Kostomłotach jest rzymski legionista i męczennik Nicetas, który w 370 roku oddał życie za Chrystusa. Jest on czczony zarówno przez wschodnie, jak zachodnie chrześcijaństwo. Najcenniejszą budowlą Sanktuarium jest drewniana Cerkwią św. Męczennika Nikity. We wnętrzu świątyni na uwagę zasługuje przepiękna ikona św. Nikity, która ufundowana została przez Chwedę Jackową z Pryłuk z mężem i synami. Ponadto zobaczyć tu można także dwurzędowy eklektyczny ikonostas, XVIII wieczne carskie wrota oraz pochodzącą z 1767 roku księgę liturgiczną. Przy cerkwi działa Centrum Ekumeniczne, prowadzące działalność rekolekcyjną wśród młodzieży. Naprzeciwko wejścia na teren parafii - przy parkingu - znajduje się Kaplica Chrztu Pańskiego. Zbudowano ją z kamienia i uwieńczono pięcioma złotymi kopułami, ozdobionych polichromią. W środku jest źródło wody, ujęte w formę studni. W pobliżu Sanktuarium znajduje się XIX wieczny cmentarz unicki gdzie obejrzeć można liczne nagrobki osób wyznania prawosławnego, w tym także nagrobek dawnego właściciela Kostomłotów, Konstantina Smolenskiego. W Kostomłotach zobaczyć można także założony w 2003 roku Monaster św. Serafina z Sarowa. Jego powołanie nawiązywało do wielowiekowej obecności prawosławia w Kostomłotach (co najmniej od XVII wieku). Główną budowlą monastyru jest sprowadzona z Dobrowoda i gruntownie odrestaurowana drewniana cerkiew.
Ciekawostki
- W 2017 roku do parafii w Kostomłotach należało 124 wiernych.
