Sanktuarium Santa Casa w Loreto (Santuario della Santa Casa di Loreto)

Loreto to miasto we wschodnich Włoszech (prowincja Ankona), położone w pobliżu pobliżu Morza Adriatyckiego. Tym co przyciąga tu najwięcej turystów oraz pielgrzymów z całego świata jest usytuowane na malowniczym wzgórzu Sanktuarium Świętego Domku Loretańskiego (Santuario della Santa Casa di Loreto). Jego sercem jest dziś monumentalna bazylika w której znajduje się bogato zdobiony kamienny Święty Domek rodzinny Maryi (Santa Casa), zwany także czasami Domkiem Nazaretańskim. Relikwia ta rzekomo pod koniec XIII wieku w czasie krucjat została przewieziona z Nazaretu do Włoch przez kupiecką grecką rodzinę De Angelis. Miało to uchronić cudowny domek od niechybnego zniszczenia, kiedy to krzyżowcy po upadku Akki zostali ostatecznie wyparci z Palestyny. Badania wykazały, że mury Świętego Domku idealnie pasują do brakującego fragmentu zabudowy domu w Nazarecie. Według tradycji to właśnie w nim spędziła wiele lat Święta Rodzina (Jezus, Maryja oraz Jóżef), a także miało miejsce zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie. Wewnątrz Świętego Domku znajduje się rzeźba przedstawiającą słynną Loretańską Czarną Madonnę z Dzieciątkiem oraz XIV-XV wieczne freski. Ściana wschodnia zaś, która niegdyś stanowiła skałę z groty z Nazaretańskiej, zastąpiona została ołtarzem. Po przewiezieniu Świętego Domku do Loreto, miejsce to bardzo szybko stało się jednym z najpopularniejszych celów licznych pielgrzymek z całej ówczesnej Europy. Wkrótce potem wokół rozwinęło się miasto, a w XV wieku rozpoczęta została budowa bazyliki. Obecnie jednak miejsce to wydaje się jakby nieco zapomniane. Stosunkowo rzadko zatrzymują się tu autokary z wycieczkami. Główną budowlą sanktuarium jest wzniesiona w XV wieku późnogotycka monumentalna bazylika z charakterystycznymi potężnymi bocznymi absydami. W jej wnętrzu w licznych kaplicach absydialnych obejrzeć możemy m,in. freski autorstwa Melozza da Forli, rzeźby Raffaella da Montelupo oraz wykonaną z brązu przez Vergellego przepiękną chrzcielnicę. Na wzór Świętego Domu w Loreto powstało na całym świecie wiele jego replik, wokół których utworzyły się potem liczne sanktuaria. W Polsce kopie Domku spotkać możemy m.in. w kościele Franciszkanów w Głogówku, w Gołębiu (wioska pomiędzy Puławami a Dęblinem), w klasztorze Kapucynów w Krakowie oraz w kościele Matki Bożej Loterańskiej w Warszawie.

Cmentarz polskich żołnierzy w Loreto

W pobliżu sanktuarium znajduje się cmentarz przeszło tysiąca polskich żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej. W czasie zaciekłych walk oswobodzili oni miasto oraz uratowali przed zniszczeniem sanktuarium. Pomimo działań bojowych, żołnierze praktycznie codziennie odwiedzali zarówno Domek Loretański jak i znajdującą się na terenie sanktuarium polską kaplicę.