Dolina Poległych (Valle de los Caidos)

Valle de Cuelgamuros to niezwykle malownicza dolina w środkowej Hiszpanii, położona w południowo-zachodniej części pasma górskiego Sierra de Guadarrama stanowiącego część Gór Kastylijskich. Jednym z ciekawszych zabytków jest tu usytuowane około 12 km w kierunku północnym od pałacu Escorial monumentalne mauzoleum upamiętniające ofiary wojny domowej w Hiszpanii (Monumento Nacional de Santa Cruz del Valle de los Caídos). Jego budowę zainicjował w 1940 roku (w pierwszą rocznicę zakończenia wojny domowej) ówczesny hiszpański dyktator wojskowy i przywódca antyrepublikańskiego przewrotu - Francisco Franco (1892-1975). Według założycieli mauzoleum miało być monumentalnym przejawem czci oddanej poległym w wojnie domowej, która przez frankistów uznawana była za krucjatę. Głównym projektantem całego założenia został hiszpański architekt Pedro Muguruza (1893-1952). Wznoszenie pomnika trwało blisko 20 lat, a przy jego budowie pracowało około 20 tysięcy więźniów (głownie politycznych). Cały kompleks składa się z wykutej w skale (w formie krypty) podziemnej bazyliki oraz usytuowanego na szczycie pobliskiej góry Risco de Nava ogromnego (152 metrowego) kamiennego krzyża (jest to najwyższy pamiątkowy krzyż na świecie). Wewnątrz monumentalnej krypty znajduje się 40 tysięcy urn z prochami żołnierzy frankistowskich i republikańskich. W Dolinie Poległych pochowany został także sam dyktator - Francisco Franco, a także jeden z twórców i czołowych ideologów narodowego syndykalizmu - José Antonio Primo de Rivera.