Ołomuniec to zabytkowe miasto we wschodnich Czechach, położone u ujścia Młyńskiego Potoku i Bystrzycy do rzeki Morawy. Stanowi ono historyczną stolicę Moraw i zarazem jeden z największych ośrodków miejskich regionu. Najstarsze historyczne wzmianki o Ołomuńcu pochodzą z pierwszej połowy XI wieku. Wtedy to wybudowano tu zamek, który stał się najważniejsza rezydencją morawskich Przemyslidów . Jeszcze w tym samym wieku miasto stało się siedzibą biskupstwa, a w 1187 roku zostało ustanowione stolicą Moraw. W 1253 roku Ołomuniec podniesiony został do rangi miasta królewskiego, a w 1306 roku w mieście został skrytobójczo zabity ostatni z Przemyślidów, czeski król Wacław III. W kolejnych wiekach Ołomuniec był drugim, po Pradze, największym ośrodkiem miejskim i handlowym w Czechach. Kres świetności Ołomuńca nastał na okres wojny trzydziestoletniej (1618-1648) w czasie której wojska szwedzkie zajęły i doszczętnie zniszczyły miasto. Po tym tragicznym wydarzeniu zamienione w warowną twierdzę i przeżywające stagnację gospodarczą utraciło status stolicy Moraw na rzecz prężnie rozwijającego się Brna. W 1848 roku w czasie Wiosny Ludów Ołomuniec stał się tymczasową siedzibą dworu wiedeńskiego. To właśnie tutaj cesarz Franciszek V zrzekł się tronu. Kolejny rozkwita miasta nastąpił dopiero w XIX wieku, jednak nie udało mu się odzyskać dawnego splendoru i po dziś dzień pozostaje w cieniu Brna. Obecnie Ołomuniec jest jednym z najważniejszych w skali kraju ośrodków administracyjnych, przemysłowych, handlowo-usługowych, akademickich (m.in. Uniwersytet Palackiego) i kulturalnych. Stanowi także ważny węzeł drogowy we wschodnich Czechach.
Zwiedzanie
Dziś Ołomuniec szczyci się jednym z największych (po starym mieście w Pradze) zabytkowym zespołem urbanistycznym w Czechach. Głównym zabytkiem miasta jest znajdująca się na górnym rynku (Horní náměstí) i ozdobiona pozłacanymi posągami przeszło trzydziestometrowa barokowa Kolumna Trójcy Przenajświętszej (Sloup Nejsvětější Trojice). Budowla wzniesiona została w latach 1716-1754 przez mieszkańców Ołomuńca ku chwale Bożej w podzięce za zwalczenie epidemii. Budowanie wolno stojących kolumn morowych rozpowszechniło się w krajach Monarchii habsburskiej po Soborze Trydenckim. Za wzór służyła wzniesiona w 1614 roku kolumna maryjna na Piazza Santa Maria Maggiore w Rzymie. Ta w Ołomuńcu uważana jest za jedną z największych i najpiękniejszych w całych Czechach. W jej podstawie znajduje się niewielka owalna kaplica. W 2000 roku kolumna w Ołomuńcu została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Kolejnym ważnym zabytkiem i zarazem jednym z symboli miasta jest okazały późnogotycki budynek ratusza miejskiego z zegarem astronomicznym (orloj). Budowla wzniesiona została w XIV wieku i po II wojnie światowej została przebudowana w duchu socjalizmu. W jej wnętrzu na uwagę zasługuje szczycąca się pięknym sklepieniem gotycka Sala Obrad, oraz kaplica św. Hieronima z siedmioma cennymi obrazami. Pozostałe ważne zabytki Ołomuńca to m.in. monumentalna gotycka katedra św. Wacława (jej początki sięgają XII wieku), zamek (Olomoucký hrad), barokowy Klasztor Hradisko (obecnie siedziba szpitala wojskowego), późnogotycki kościół św. Maurycego, romański Pałac Biskupi, barokowy kościół św. Michała, usytuowana na Dolnym Rynku (Kolumna Mariacka), wzniesiony w latach 1712-1719 przez jezuitów barokowy kościół Marii Panny Śnieżnej, późnorenesansowa kaplica św. Anny, XVII wieczny kościół kapucynów, wybudowana na początku XX wieku w miejscu dawnego więzienia kaplica św. Jana Sarkandra oraz liczne muzea i galerie.
Fontanny w Ołomuńcu
Ołomuniec słynie również z wielu przepięknych fontann. Szacuje się, że na terenie starego miasta i okolic znajduje się przeszło czterdzieści różnego rodzaju fontann i wodotrysków. Za najcenniejsze uznaje się te które powstały w XVII i XVIII wieku i reprezentują styl barokowy.Przez dekady wszystkie fontanny w Ołomuńcu były utrzymywane w czystości i pieczołowicie konserwowane, ponieważ wodociągi zaczęły funkcjonować tu dopiero pod koniec XIX wieku.
Fontanna Juliusza Cezara (Caesarova kašna)
Fontanna Juliusza Cezara znajduje się na Głównym Rynku (Horní náměstí). Wybudowano ją w 1725 roku na zamówienie Rady Miejskiej Ołomuńca. Jej głównym projektantem i wykonawcą był znany czeski rzeźbiarz i mistrz kamieniarski Wacław Render (1669-1733). Zaprosił on także do współpracy młodego rzeźbiarza Johanna Georga Schaubergera, który wykonał całą kompozycję rzeźbiarską jako swoją pracę mistrzowską. Głównym elementem fontanny jest rzeźba przedstawia legendarnego założyciela miasta – Juliusza Cezara. Za jej wzór posłóżył konny posąg rzymskiego cesarza Konstantyna I Wielkiego dłuta Berniniego, który znajduje się u początku schodów w watykańskiej Scala Regia. Cezar znajduje się na wspiętym koniu, u któego stóp leżą dwie postacie z kartuszami (personifikacje rzek Morawy i Dunaju). Obok nich siedzi pies, który stanowi symbol wierności miasta swemu panu. Głowa Cezara zwrócona jest w stronę Wzgórza Michalskiego (Michalské návrší), gdzie zgodnie z tradycją miał się znajdować obóz wojsk rzymskich.
Fontanna Neptuna (Neptunova kašna)
Fontanna Neptuna znajduje się na Dolnym Rynku (Dolní náměstí). Wybudowano ją w 1683 roku jaką najstarszą z zespołu siedmiu barokowych ołomunieckich fontann. Jej głównymi projektantami i wykonawcami byli dwaj znani czescy artyści Michael Mandík i Václav Schüler. Fontanna składa się kamiennej podmurówki, basenu w kształcie wielokąta oraz wieńczącej go kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiającej wyłaniające się z wody cztery "morskie" konie, ponad którymi stoi rzymski bóg wód, chmur i deszczu Neptun (odpowiednik greckiego Posejdona). W dłoniach trzyma skierowany w dół trójząb ujarzmiając wodne żywioły, chroniąc przed nimi miasto.
Fontanna Herkulesa (Herkulova kašna)
Fontanna Herkulesa znajduje się na Głównym Rynku (Horní náměstí) na przeciw frontu budynku ratusza miejskiego. Wybudowano ją w latach 1687-1688 jaką drugą z zespołu siedmiu barokowych ołomunieckich fontann. Jej głównymi projektantami i wykonawcami byli dwaj znani czescy artyści Michael Mandík i Václav Schüler. Fontanna składa się z kamiennej podmurówki, kamiennego basenu oraz wieńczącej go kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiającej postać antycznego, mitycznego rzymskiego herosa Herkulesa. W lewej dłoni trzyma on orlicę pokrytą szachowanym wzorem, która stanowi jeden z symboli Ołomuńca. Początkowo fontanna stała przy północno-zachodnim narożniku ratusza, ale w 1716 roku w związku z rozpoczęciem budowy kolumny Trójcy Przenajświętszej przeniesiono ją w obecne miejsce.
Fontanna Jupitera (Jupiterova kašna)
Fontanna Jupitera znajduje się na Dolnym Rynku (Dolní náměstí). W swoim obecnym kształcie powstała w 1735 roku i jest najmłodszą z zespołu siedmiu barokowych ołomunieckich fontann. Jej głównymi projektantami byli czeski mistrz kamieniarski Wacław Render (1669-1733) oraz pochodzący z Tyrolu późnobarokowy rzeźbiarz Filip Sattler (1695-1738). Fontanna składa się kamiennej podmurówki, basenu oraz usytuowanej na kamiennym postumencie kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiającej rzymskiego boga nieba, burzy i deszczu i zarazem najwyższego władcę nieba i ziemi (ojca bogów) Jupitra. W prawej, wzniesionej ku niebu ręce trzyma on wiązkę piorunów, a u jego stóp znajduje się orzeł z rozpostartymi skrzydłami, który stanowi jeden z symboli Ołomuńca. Sam postument jest starszy od fontanny gdyż powstał już w 1707 roku. Pierwotnie stał na nim posąg św. Floriana, ale w związku z tym, że nie pasował on do barokowego zestawu miejskich fontann, nawiązującego do wątków antycznych przeniesiono go w 1735 roku na dziedziniec twierdzy w Skrbeni.
Fontanna Trytonów (Kašna Tritonů)
Fontanna Trytonów znajduje się na Placu Republiki (Náměstí Republiky). Wybudowano ją w 1709 roku, w dwa lata po wielkim pożarze miasta, jaki nawiedził Ołomuniec. Jej głównym projektantem i wykonawcą był znany czeski rzeźbiarz i mistrz kamieniarski Wacław Render (1669-1733). Za inspirację posłużyła im słynna Fontanna Trytona na Piazza Barberini w Rzymie, dłuta G. L. Berniniego. Całość składa się kamiennej podmurówki, basenu oraz kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiające dwie postacie nadludzkiej wielkości Trytonów. Podtrzymują wielką muszlę, w której znajduje się chłopiec z dwoma "wodnymi" psami. Z ich pysków tryska woda, która przelewa się przez krawędzie muszli. Pomiędzy Trytonami wkomponowane są dwa stylizowane delfiny. Pierwotnie fontanna znajdowała się u zbiegu ulic Ztracená, Ostružnická i Denisova a w swoje obecne miejsce została przeniesiona w 1890 roku.
Fontanna Merkurego (Merkurova kašna
Fontanna Merkurego znajduje się u zbiegu ulic 8. května i 28. října w pobliżu Galerii Moritz. Wybudowano ja w 1727 roku jako kolejną z zespołu siedmiu barokowych ołomunieckich fontann. Jej głónymi projektantami byli czeski mistrz kamieniarski Wacław Render (1669-1733) oraz pochodzący z Tyrolu późnobarokowy rzeźbiarz Filip Sattler (1695-1738). Zaprosili oni do współpracy także znanego mistrza murarskiego Johanna Jacoba Kniebandela. Fontanna składa się kamiennej podmurówki, basenu oraz kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiającej rzymskiego boga handlu, zysku i kupiectwa Merkurego. W jednej z dłoni trzyma on będący symbolem pokoju i handlu kaduceusz (drewniany kija z dwoma oplatającymi go wężami), a u jego stóp znajduje się anioł.
Fontanna Delfinów (Delfínova kašna)
Fontanna Delfinów znajduje się przy ulicy Sokolskiej przed klasztorem Dominikanów. Wybudowano ją w latach 1724-1725 według projektu pochodzącego z Tyrolu późnobarokowego rzeźbiarza Filipa Sattlera (1695-1738). Fontanna składa się kamiennej podmurówki, basenu oraz kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiającej płaskorzeźbę z głową lwa z którego ust tryska woda. Pierwotnie jednak znajdowała się tu posąg delfina z dzieckiem (stąd nazwa fontanny), który w 1909 roku z nieznanych powodów przeniesiony został na dziedziniec jednej z ołomuńskich szkół.
Fontanna Higiei (Kašna Hygie)
Fontanna Higiei znajduje się na zachodniej ścianie budynku ratusza miejskiego. Wykonana została w 1898 roku i przedstawia posąg chłopca z delfinem, który wyjęty został z jednaj z bram miejskich. Rzeźba został dotkliwie uszkodzona w czasie II wojny światowej. Po wojnie przeniesiono ją do do Muzeum Historycznego, a na jej miejscu ustawiono nowy posąg wykonany przez Karela Lenharta.
Fontanna Ariona (Ariónova kašna)
Fontanna Ariona znajduje się w południowo-zachodnim narożniku Górnego Rynku (Horní náměstí). Miała być to kolejna barokowa fontanna jakie wzniesiono w XVIII wieku na terenie Ołomuńca, ale jej budowa nie doszła do skutku. Ostatecznie powstała dopiero w 2002 roku według projektu współczesnego czeskiego rzeźbiarza mieszkającego na stałe we Francji, Ivana Theimera. Fontanna składa się z owalnego basenu oraz wieńczącej go kompozycji rzeźbiarskiej przedstawiającej opowieść o na wpół mitycznym poecie i kitarzyście greckim Arionie. Według niej po napaści piratów na statek, którym płynął z Sycylii do Koryntu, Arion został cudownie ocalony przez delfiny, które ukochały sobie jego śpiew. Całość składa się z trzech grup rzeźb: centralnej – reprezentującej alegoryczny obelisk posadowiony na skorupie wielkiego żółwia, bocznej – przedstawiającej dwójkę dzieci, stojących na mniejszych żółwiach oraz postaci Ariona z delfinem.
Źródło Żywej Wody św. Jana Sarkandra (Pramen živé vody sv. Jana Sarkandra)
Źródło Żywej Wody św. Jana Sarkandra jest to współczesna fontanna, która znajduje się przy ulicy Na Hradě na niewielkim dziedzińczyku przed wejściem do kaplicy św. Jana Sarkandra. Powstała ona w 2007 roku według projketu czeskiego rzeźbiarza i odlewnika (absolwenta praskiej Akademii Sztuk Pięknych) Otmara Oliva. Główny, pionowy element fontanny, wykonany z patynowanego brązu, przechodzi w cienką iglicę zwieńczoną złotą gwiazdą. Dzieło symbolizuje odwieczną walkę dobra ze złem i nawiązuje w sposób symboliczny do miejsca męczeństwa i śmierci Jana Sarkandra. Zło symbolizują węże, zaś tryumfujące dobro i życie wieczne – gwoździe z Krzyża Świętego i kwitnące rany Chrystusa, omywane nieustannie wodą.
Ciekawostki
- W 1905 roku w Ołomuńcu austriacki lekarz okulista Eduard Zirm przeprowadził w miejscowym szpitalu pierwszą w świecie udaną operację przeszczepienia rogówki;
- W Ołomuńcu urodził się polski inżynier i konstruktor lotniczy Stanisław Rogalski (1904-1976).
