Hradec Králové to miasto w północnych Czechach, położone na terenie Kotliny Czeskiej u zbiegu rzek Orlicy i Łaby. Jak wykazały badania archeologiczne tereny obecnego miasta zamieszkiwane były już w czasach prehistorycznych. Wiadomo, że w X wieku znajdowała się tu ufortyfikowana osada, która strzegła szlaku handlowego wiodącego z Krakowa do Pragi. Za datę powstania miasta uważa się 1225 rok kiedy to ówczesny król Czech, Przemysł Ottokar I (1155-1230) utworzył miasto królewskie zwane Hradec Králové. Początkowo przywożono i osiedlano tu wdowy po zmarłych królach - sąd nazwa miasta Hradec Králové (Gród Królowych). Jeszcze w tym samym wieku rozpoczęto budowę nowego zamku oraz fortyfikacji miejskich. Swój największy okres rozkwitu Hradec przeżywał w XIV wieku, który rangą ustępował jedynie stołecznej Pradze. W owym czasie powstało tu wiele nowych okazałych budowli użyteczności publicznej w tym także i katedra. Władcy Czech nadali miastu także też wiele przywilejów oraz ulug w tym m.in. prawo mili, zgodnie z którym na terenie o promieniu jednej mili wokół murów wszystkie znajdujące się tam targi, kramy, składy, jatki, piekarnie czy karczmy musiały być własnością miasta. W czasie wojen husyckich, miasto opowiedziało się po stronie uważanego za jednego z najwybitniejszych dowódców w historii, przywódcy taborytów - Jana Žižki z Trocnova (1360-1424). Kres świetności Hradca nastąpił w czasie wojny trzydziestoletniej, kiedy to w wyniku najazdów szwedzkich większa część zabudowy miejskiej została dotkliwie zniszczona. Odbudowa przypadła na czasu baroku, co miało znaczny wpływ na obecny wizerunek miasta. Po licznych pruskich najazdach w drugiej połowie XVIII wieku, podjęto decyzję o przebudowie Hradca w twierdzę, co skutkowało zniesieniem przedmieść z kościołami i klasztorami. Latem 1866 roku w pobliżu miasta stoczona została bitwa pod Hradcem Králové (w polskiej tradycji – pod Sadową), w której wojska austriackie poniosły klęską w starciu z armią Prus. Wkrótce potem, by umożliwić rozwój nowoczesnego miasta wyburzono stare mury miejskie a także rozebrano większość fortyfikacji. Na początku XX wieku na prawym brzegu Łaby utworzono nową dzielnicę, gdzie znani czescy architekci i urbaniści - Jan Kotěra (1871-1923), Josef Gočár (1880-1945) i Oldřich Liska (1881-1959) - stworzyli jeden z głównych ośrodków modernistycznego budownictwa w Czechach. Obecnie Hradec Králové (obok Pardubic) to jeden z głównych ośrodków przemysłowych, handlowo-usługowych, i kulturalnych regionu wschodnioczeskiego, który zamieszkuje przeszło 93 tysiące ludzi.
Zwiedzanie
Najstarsza część miasta znajduje się w rozwidleniu rzek Orlicy i Łaby. Jej serce stanowi rozległy trójkątny plac Velké náměstí, który nazywana bywa także często przez miejscowych Žižkove náměstí. W jego centralnym punkcie znajduje się okazała 19-metrowa barokowa kolumna morowa (mariánský sloup). Wzniesiono ją w latach 1714-1717 jako wotum dziękczynne za uniknięcie zarazy dżumy jaka nawiedziła w owym czasie Czechy. Przy południowo-zachodnim narożniku placu wznosi się jeden z najcenniejszych zabytków Hradca jakim jest monumentalna gotycka katedra Ducha Świętego (Katedrála svatého Ducha). W jej sąsiedztwie stoi wybudowana w drugiej połowie XVI wieku renesansowa Biała Wieża (Bílá věž), która niegdyś pełniła rolę dzwonnicy nieistniejącego obecnie kościoła św. Klemensa. Ma ona 72 metrów wysokości a na jej szczycie znajduje się taras widokowy z którego rozpościera się przepiękna panorama miasta oraz okolic. Przy dobrej przejrzystości powietrza widać stąd nawet odległe szczyty Karkonoszy i Gór Orlickich. Spacerując po placu warto także zwrócić uwagę na budynek Starego Ratusza oraz reprezentujący styl barokowy, jezuicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Kostel Nanebevzetí Panny Marie). Od wschodu do placu Velké náměstí przylega mniejszy plac zwany Malé náměstí, który zdobi ustawiona w 1718 roku fontanna z figurą św. Jana Nepomucena. Oprócz zabytkowej starej zabudowy Hradec może poszczycić się także nowoczesną modernistyczną architekturą XX wieku. Znakomite dzieła architektów Gočára, Kotěry przyczyniły się do tego, że miasto uzyskało miano Salonu Republiki. Najbardziej charakterystycznym budynkiem nowej zabudowy jet wzniesiony w latach 1908-1912 gmach Muzeum Czech Wschodnich.
Katedra Ducha Świętego
Budowa ceglanej katedry w Hradec Králové rozpoczęta została na początku XIII stulecia z polecenia królowej Ryksiej Elżbiety (1288-1335). W 1424 roku w świątyni pochowano zmarłego w czasie zarazy słynnego przywódcę i stratega taborytów Jana Žižkę z Trocnova. Na przestrzeni wieków budowla była kilkukrotnie niszczona przez pożary. Pod koniec XVIII wieku katedra została poddana przebudowie w stylu barokowym, jednak podczas kolejnej przebudowy jaka miała miejsce w połowie XIX wieku przywrócono jej dawny gotycki charakter. Jest to trójnawowa bazylika z dwiema bliźniaczymi 48-metrowymi wieżami, której jednym z najstarszych i najcenniejszych elementów jest tzw. "Królewski Przedsionek" (Královská předsíň). We wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na gotycki ołtarz główny, późnogotyckie sakramentarium, XV-wieczną chrzcielnicę z cyny (jedną z najstarszych w całym kraju) oraz usytuowany w południowej nawie XV-wieczny ołtarz Świętej Rodziny z obrazem św. Antoniego pędzla Petra Brandla. W 1997 roku miasto wraz kościołem odwiedził papież Jan Paweł II o czym przypomina dziś pamiątkowa tablica na wschodniej ścianie kościoła.
Biała Wieża
Biała Wieża (Bílá věž) wzniesiona została w drugiej połowie XVI wieku z inicjatywy mieszkańców miasta. Do jej budowy wykorzystano charakterystyczny jasny piaskowiec hořický. Niegdyś wieża pełniła rolę dzwonnicy nieistniejącego dziś kościoła św. Klemensa (obecnie w jego miejscu znajduje się barokowa kaplica św. Klemensa). Budowla reprezentuje styl renesansowy, ma 72 metry wysokości a na jej szczyt, gdzie znajduje się taras widokowy prowadzą 233 schody. Mozolną wspinaczkę rekompensują malownicze widoki miasta oraz okolicy. W wieży zainstalowany jest ważący 9,8 tony XVI-wieczny dzwon Augustyna (jest to drugi co do wielkości dzwon w Czechach).
Pozostałe Zabytki w Hradec Králové
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Kostel Nanebevzetí Panny Marie) - wybudowany został w latach 1654-1666 według projektu działającego na terenie Czech włoskiego architekta Carla Lurago (1615-1684). Początkowo świątynia służyła jezuitom, jednak po kasacie zakonu w 1773 roku została przekształcona w kościół garnizonowy. Jest to jednonawowa bazylika z bocznymi kaplicami z bogato zdobioną barokową fasadą. Do kościoła przylega założone w 1629 roku dawne kolegium jezuickie.
- Stary Ratusz (Stará radnice) - jego początki sięgają drugiej dekady XV stulecia, kiedy to wybudowana została tu pierwsza siedziba rajców miejskich. W kolejnych wiekach budowla była kilkukrotnie przebudowywana i powiększana. Pod koniec XVIII wieku ratusz zyskał charakterystyczne dwie wieże a wiek później zmodyfikowano jego fasadę i dobudowano drugie piętro.
- Kaplica św. Klemensa (Kaple svatého Klimenta) - wzniesiona została w latach 1714-1717 w miejscu starego, pochodzącego z XII wieku i zniszczonego przez pożar kościoła św. Klemensa. Budowla poświęcona jest głównemu patronowi diecezji hradeckiej, św. Klemensowi I.
- Kościół św. Anny (Kostel svaté Anny) - wzniesiony został w latach 1777–1784 wraz z przylegającym do niego klasztorem minorytów. Świątynia reprezentuje styl barokowy.
- Synagoga - wybudowana została w latach 1904-1905 według projektu architekta Václava Weinzettela. Niegdyś w bożnicy oprócz sali modlitewnej znajdowało się także mieszkanie rabina, szamesa, sala posiedzeń oraz archiwum. W czasie II wojny światowej wnętrze synagogi zostało doszczętnie zdewastowane przez hitlerowców. Po wojnie przez jakiś czas budowla służyła Żydom, a później utworzono tu Bibliotekę Naukową (Studijní a vědecká knihovna).
- Cerkiew św. Mikołaja (Pravoslávny chrám sv. Mikuláša) - jest to XVI-wieczna zabytkowa grekokatolicka cerkiew, która przeniesiona została do Hradca ze wsi Habura (wschodnia Słowacja) w 1935 roku. Jest to drewniana budowla o konstrukcji zrębowej, kryta wyłącznie gontem, która reprezentuje styl łemkowski.
- Kościół Najświętszego Serca Jezusowego (Kostel Božského srdce Páně) - wzniesiony został w latach 1928-1932 jako pomnik upamiętniający żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej. Głównym projektantem świątyni został znaczy czeski architekt, przedstawiciel modernizmu i funkcjonalizmu w sztuce Bohumil Sláma (1887-1961). Charakterystycznym elementem budowli jest wysoka 48-metrowa wieża.
Muzea w Hradec Králové
- Muzeum Czech Wschodnich - mieści w monumentalnym secesyjnym gmachu (Okresní dům) wzniesionym w latach 1909-1912 według projektu czeskiego architekta Jana Kotěry przy ulicy Eliščino nábřeží 465/7 i prezentuje bogate zbiory dotyczące archeologii, historii i przyrody regionu. Placówka szczyci się kolekcją przeszło 3 milionów różnego rodzaju artefaktów i eksponatów związanych z historią dziedzictwem Wschodnich Czech. Prócz bogatych zbiorów przyrodniczych i archeologicznych muzeum gromadzi także dzieła sztuki, przedmioty etnograficzne, numizmatyczne czy biżuterię z czasów prehistorycznych po dzień dzisiejszy. W muzeum prezentowane są także historyczne makiety Hradec Králové.
- Galeria Sztuki Współczesnej - mieści się w secesyjnym gmachu z 1912 roku przy Velké náměstí 139-140 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki (rzeźbę i malarstwo). Placówka założona została w 1953 roku i obecnie uchodzi za jedną z najważniejszych galerii w Czechach. Główna część zbiorów to dzieła malarzy i rzeźbiarzy przełomu wieku XIX i XX wieku, ale znajdują się tu również dzieła artystów sztuki współczesnej. Obejrzeć można tu prace takich artystów jak m.in. Antonín Hudeček, Jan Preisler, Václav Radimský, Antonín Slavíček, Jiří Balcar, Vladimír Boudník, Vladimír Fuka, Jiří Kolář, Bohumil Kubišta, Mikuláš Medek, Robert Piesen, Zdeněk Sklenář, František Tichý, Josef Váchal czy Jan Zrzavý.
- Muzeum Farmacji (Muzeum české lékárny s kavárnou) - mieści się w XII-wiecznym budynku (Dům u Zlatého lva) przy Velkém náměstí i prezentuje oryginalne wnętrze i wyposażenie dawnej apteki.
Ciekawostki
- W 1968 roku w ramach Operacji "Dunaj" – podjętej przez państwa Układu Warszawskego interwencji wojskowej, mającej stłumić próby liberalnych reform, miasto zostało bez walki zajęte przez Wojsko Polskie.
