Skara Brae to pozostałości neolitycznej osady w północnej Szkocji, położone przy zachodnim brzegu największej wyspy archipelagu Orkadów. Osiedle to odkryte zostało pod koniec XIX wieku, kiedy sile wiatry oraz sztormy oberwały kawałem wybrzeża i odsłoniły pozostałości prehistorycznych zabudowań. Ruiny te jako pierwszy zbadał miejscowy laird William Watt, jednak pierwsze fachowe ekspertyzy przeprowadzone zostały dopiero w latach dwudziestych XX wieku. Prace archeologiczne prowadzone pod kierownictwem australijskiego archeologa Vere'a Gordona Childe'a doprowadziły do wydobycia i odsłonięcia jedynej wówczas tak dobrze zachowanej osady z okresu neolitu (ostatni okres epoki kamienia - poprzedzający epokę brązu). W niektórych budowlach brakowało jedynie drewnianych dachów, które przez tysiąclecia się rozpadły. Szacuje się, że osiedle było zamieszkane od około 3100 roku p.n.e. Osada składa się z dziesięciu kamiennych domów połączonych odsłoniętymi obecnie kamiennymi tunelami. Każde z domostw ma około 40 m² z dużą izbą w której centralnym miejscu usytuowane było kamienne palenisko (palono w nim kośćmi wielorybów). W niektórych domach przy głównym pomieszczeniu znajdowały się także boczne sypialnie oraz toalety z których nieczystości odprowadzane były specjalnymi drenami. Wiadomo, że ówcześni mieszkańcy osady zajmowali się łowieniem ryb, hodowlą bydła oraz uprawą zboża. W czasie prac archeologicznych znaleziono także wiele prostych kamiennych mebli oraz narzędzi użytku codziennego wykonanych z kości zwierząt. Szacuje się, że osiedle zamieszkiwane było przez blisko 600 lat. Ostatni mieszkańcy zmuszeni zostali do opuszczenia osady w skutek zmian klimatycznych. Jak do tej pory archeologom nie udało się określić pochodzenia osady oraz języka czy religii jej mieszkańców. W 1999 roku Skara Brae zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Ciekawostki
- W czasie prac archeologicznych odnaleziono wiele przedmiotów których przeznaczenia nie udało się ustalić po dziś dzień. Są nimi m.in. charakterystyczne kamienne rzeźbione kulki (carved stone balls);
- W sąsiedztwie Skara Brae znajduje się XVII wieczna rezydencja Skaill House. Budowla ta wybudowana została dla biskupa Orkadów - George'a Grahama.
