Czeski Krumlov to zabytkowe miasto w południowych Czechach, położone nad malowniczo meandrującą rzeką Wełtawą (lewy dopływ Łaby.). Samo miasto oficjalne założone zostało w 1274 roku, jednak początki zamku Krumlovskiego sięgają lat 1230-1239. Wtedy to na polecenie członków możnej rodziny Vitkowiców na jednej z okolicznych skał wzniesiona została warownia. Jej głównym zadaniem miała być kontrola brodu przez rzekę. Wkrótce potem u podnóża zamku zawiązała się osada zwana Latrán. Jako, że rozwój miasteczka ograniczony został przepływającą tędy rzeką Wełtawą, to zdecydowano się założyć po drugiej stronie rzeki kolejne miasto z własnym rynkiem, które nazwano Krumlov. W Na początku XIV wieku zamek wraz z miastem dostały się pod panowanie członków znamienitego rodu Rožmberków, których rządy przyniosły okres dynamicznego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. W 1494 roku Krumlov uzyskał status miasta królewskiego, a co za tym idzie liczne przywileje i ulgi. To właśnie z tego okresu pochodzi znakomita większość istniejącej do dziś zabudowy. Historyczne centrum miasta z licznymi małymi krętymi uliczkami, gotyckimi, renesansowymi i barokowymi domami położone jest w malowniczym zakolu wijącej się Wełtawy u podnóża monumentalnego zamku. Jest to drugi co do wielkości po Hradczanach zamek w Czechach. Na przestrzeni wieków warownia była wielokrotnie przebudowywana i powiększana. Na początku XVII wieku Petr Vok, ostatni z rodu Rožmberków, sprzedał zamek wraz okolicznymi włościami Habsburgom. Jakiś czas później pojawili się tu Eggenbergowie a później Schwarzenbergowie, który rezydowali na zamku aż do końca II wojny światowej. Po wyzwoleniu miasta w 1945 roku przez Armię Amerykańską na mocy tzw. dekretów Benesza wysiedlono z Krumlova ludność niemiecką (blisko 80%. mieszkańców). Po komunistycznym puczu z lutego 1947 roku miasto znalazło się w pasie przygranicznym żelaznej kurtyny co na kolejne dziesięciolecia zamroziło jego rozwój i zapobiegło zabudowania go blokami z wielkiej płyty. Czeski Krumlov praktycznie nigdy w swojej historii nie został zniszczony przez żaden większy pożar czy zawieruchę wojenną, dzięki temu po dziś dzień zachowała się tu praktycznie cała średniowieczna zabudowa oraz dawny układ urbanistyczny. Obecnie Czeski Krumlov jest po Pradze drugim najchętniej odwiedzanym przez turystów miejscem w Czechach.
Zwiedzanie
Czeski Krumlov szczyci się jednym z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych średniowiecznych zespołów urbanistycznych Europy. Każdego roku miasto odwiedzane jest przez setki tysięcy turystów z całego świata. Serce najstarszej części miasta stanowi otoczony zabytkowi kamienicami Plac Svornosti. Wytyczono go w XIII stuleciu na typowym dla tego okresu planie czworokąta. Wyznaczają go cztery szeregi mieszczańskich domów, z ulicami wychodzącymi z jego rogów, które dawniej prowadziły do bram miejskich . Pierwsze domy przy rynku były drewniane, a obecne gotyckie i renesansowe kamienice pochodzą z przełomu XIV-XVI stulecia. Najważniejszą budowlą jest zamykający północną pierzeję placu renesansowy budynek ratusza miejskiego (Radnice). Powstał on w drugiej połowie XVI stulecia poprzez połączenie ze sobą dwóch starszych gotyckich kamienic. Jego ściany zdobią herby rodowe Eggenbergów i Schwarzenbergów. Obecnie w jego murach mieści się biuro informacji turystycznej oraz Muzeum Narzędzi Tortur. Dominującą budowlą placu jest usytuowana w jego południowej części studnia miejska z barokową kolumną morową, która wzniesiona została na początku XVIII-wieku jako wotum wdzięczności za ustąpienie zarazy. Kierując się w stronę zamku dojdziemy do kładki przy której znajduje się dawny średniowieczny młyn (wzmiankowany w dokumentach pochodzących z 1347 roku) oraz budynek dawnej zbrojowni.
Zamek Krumlovski
Krumlovski zamek (Hrad a zámek Český Krumlov) stanowi jeden z najcenniejszych zabytków miasta. Usytuowany jest na wysokiej skale i góruje nad otaczającym go miastem. Z jednej strony opływa go rzeka Wełtawa, a z drugiej potok Polečnice. Jego budowa rozpoczęta została w XIII wieku przez członków możnej rodziny Vitkovców. W kolejnych wiekach warownia była sukcesywnie powiększana i rozbudowywana. Dziś cały kompleks skała się z czterdziestu budynków, skupionych wokół pięciu dziedzińców oraz blisko 7 hektarów ogrodów. W dolnej części zamku (dolní hrad) uwagę przykuwa pałac z charakterystyczną wieżą zwaną Hrádek. Wieża zamkowa, pierwotnie gotycka, została pod koniec XVI wieku przebudowana w stylu renesansowym. Wtedy też została pomalowana przez B. Beranka. Ponadto możemy zwiedzić tu bibliotekę, mennicę oraz wieżę Máselnice, w której niegdyś produkowane było masło. W górnej części budowli (horní hrad) koniecznie trzeba odwiedzić zamkowy teatr (Zámecké divadlo) w którym znajduje się jedna z najlepiej zachowanych barokowych scen teatralnych w Europie. Tutaj też znajdują się niezwykle malownicze trójpoziomowe ogrody.
Kościół św. Wita
Kościół św. Wita (Kostel svatého Víta) wzniesiony został w latach 1407-1439 w miejscu starszej świątyni pochodzącej z pierwszej połowy XIV stulecia. Głównym inicjatorem budowy nowego kościoła był ksiądz Hostislav z Bílska, a projektantem niemiecki architekt Linhart z Aldenberku. W kolejnych wiekach świątynia była kilkukrotnie przebudowywana i powiększana. W 1638 roku do kościoła dobudowano zakrystię, a w latach 1893-1894 przebudowana została gruntownie wieża. Do 1885 roku przy kościele znajdował się cmentarz, który przeniesiony został na drugą stronę rzeki w okolice ogrodu jezuickiego. Świątynia reprezentuje styl gotycki. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na XVII-wieczny ołtarz główny z obrazem św. Wita i Marii Panny autorstwa Jana Krejčika oraz wykonaną z czerwonego marmuru XVI-wieczną chrzcielnicę z ozdobnym baldachimem. W kościele znajduje się także mauzoleum burgrabiego Wilhelma z Rožemberku (1535-1592), który zasłużył się miastu przekształcając je w jeden z najwspanialszych renesansowych ośrodków środkowej Europy.
Pozostałe Zabytki w Czeskim Krumlovie
- Kolegium Jezuickie - jest to okazały czteroskrzydłowy budynek, który wzniesiony został w latach 1568-1588 dla członków męskiego zakonu jezuitów. Inicjatorem jego budowy był burgrabia Wilhelm z Rožemberka. W późniejszym czasie w zabudowaniach kolegialnych urządzone zostały koszary a obecnie mieści się tu hotel.
- Dom Jakuba Krčina (Krčínův dům) - znajduje się przy placu "Na louži" i pochodzi z drugiej połowy XVI wieku. Jego rozległa fasada ozdobiona jest malowidłami ściennymi. Niegdyś mieszkał tu Jakub Krčín (1535-1604), słynny czeski hodowca ryb i twórca pierwszych stawów w Czechach.
- Klasztor Minorytów (Minoritský klášter) - wzniesiony został w połowie XIV wieku w stylu późnogotyckim. W pierwszej połowie XVIII stulecia rozpoczęto jego przebudowę w stylu barokowym, jednak z braku funduszy nie została ona ukończona. Do czasów obecnych z całego założenia najlepiej zachował się należący niegdyś do klasztoru kościół Bożego Ciała (kostel Božího Těla).
- Kościół św. Joszta (Kostel svatého Jošta) - wybudowany został w XIV wieku, a w latach 1594-1599 poddany został gruntownej przebudowie w czasie której uzyskał renesansowy kształt. Kolejna przebudowa przeprowadzona została wiek później. Wtedy to m.in. rozbudowano zakrystię a jakiś czas później rozebrano zniszczoną wierzę i w jej miejscu wzniesiono nową, reprezentującą styl barokowy. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 roku kościół przestał pełnić funkcje sakralne. W 1802 roku urządzono w nim kasyno, a od 1920 roku służył jako dom mieszkalny.
Muzea w Czeskim Krumlovie
- Muzeum Regionalne (Regionální muzeum) - mieści się w barokowym budynku dawnego Kolegium Jezuickiego przy ulicy Horní 152 i prezentuje historię rozwoju miasta i regionu. Placówka założona została pod koniec XIX wieku a w obecnym miejscu znajduje się od 1946 roku. W muzeum zgromadzono liczne przedmioty i eksponaty z takich dziedzin jak archeologia, historia sztuki, etnografia czy rzemiosło. Największą atrakcją placówki jest wykonana w skali 1:2000 ceramiczna makieta starego miasta. Ponadto obejrzeć można tu także galerię malarstwa oraz stare fotografie przedstawiające Czeski Krumlov. Placówka zajmuje się także gromadzeniem różnego rodzaju dokumentacji oraz notatek związanych z historią miasta. Jej twórcami są Petr Pešek i Jana Pešková.
- Centrum Sztuki Egona Schiele (Centrum Umění Egon Schiele) - mieści się na terenie dawnego browaru miejskiego przy ulicy Široká 71 i prezentuje prace znanego austriackiego malarza i grafika Egona Schiele (1890-1918). Artysta wykształcił swój indywidualny styl, inspirowany secesją. Schiele znany był głównie z ekspresyjnych aktów, autoportretów i portretów (m.in. Para miłosna), ale malował także pejzaże. Jego skandalizujący tryb życia oraz ocierające się o pornografię prace spowodowały, że zmuszony został przez mieszkańców do opuszczenia miasta. Dziś w miejscowej galerii znajduje się największy na świecie zbiór jego prac. Zgromadzono tu obrazy pokazujące przekrój jego twórczości, której inspiracją była dzieła wiedeńskiej secesji, w tym Gustava Klimta, który był także przez jakiś czas jego mecenasem.
- Muzeum Fotoatelier Seidel - mieści się w zabytkowym budynku przy ulicy Linecká 272 i prezentuje fotografie wykonane przez Józefa i Franciszka Seidelów. Oprócz pokaźnej kolekcji zdjęć Czeskiego Krumlova oraz okolicznych miasteczek i wiosek Szumawy w muzeum obejrzeć można także stare aparaty fotograficzne, negatywy oraz w pełni wyposażoną pracownię fotograficzną z przełomu XIX i XX wieku.
- Muzeum Zamkowe - znajduje się na zamku krumlovskimi prezentuje kolekcję sztuki oraz liczne pamiątki i przedmioty należące do szlacheckich rodzin jakie zamieszkiwały niegdyś Czeski Krumlov. Dla zwiedzających dostępne są m.in. Sala Książąt Krumlovskich, przebogate komnaty Rožmberków, Skarbiec Sztuki Sakralnej, zbrojownia oraz lapidarium (tzw. Zameczek) gdzie znajduje się ekspozycja z kamiennymi rzeźbami.
- Muzeum Marionetek (Muzeum loutek) - mieści się w tzw. "Bajkowym Domu" (Pohádkový dům) przy ulicy Latrán 6 i prezentuje kolekcję przeszło czterysta lalek teatralnych poruszanych (od góry) za pomocą nitek lub drucików zawieszonych na tzw. krzyżaku. Główną atrakcją jest możliwość wzięcia udziału w przedstawieniu teatralnym.
- Muzeum Zabytkowych Motocykli (Muzeum historických motocyklů) - mieści się w zabytkowym budynku dawnego młyna (Krumlovský Mlýn) przy ulicy Široká 80 i prezentuje kolekcję starych motocykli. Obejrzeć można tu pojazdy takich marek motoryzacyjnych jak m.in. Jawa, BMW, NSU czy Harley Davidson.
- Muzeum Figur Woskowych (Wax Museum) - znajduje się przy nám. Svornosti 1 i prezentuje figury woskowe znanych osób z całego świata. Są tu postacie przedstawiające m.in. słynnego Wojaka Szwejka, cesarza Franciszka Józefa I, papieża Jana Pawła II, Alberta Einsteina czy Charlie Chaplina.
- Muzeum Narzędzi Tortur (Muzuem Tortury) - mieści się przy rynku w podziemiach dawnego budynku ratusza miejskiego i prezentuje ekspozycję przybliżającą stosowanie prawa karnego, system wykonywania wyroków oraz metody tortur jakie stosowane były w okresie średniowiecza. Obejrzeć można tu bogatą kolekcję różnego rodzaju narzędzi oraz maszyn służących do torturowania więźniów oraz ryciny z epoki.
Ciekawostki
- Nazwa miasta wywodzi się od łacińskiego castrum lub staroniemieckiego Crumbenowe, przymiotnik czeski zaś, dodano dopiero w XV stuleciu.
- W mieście kręcone były zdjęcia do filmu Iluzjonista.
