Pasawa to zabytkowe miasto w południowo-wschodnich Niemczech, położone pośród malowniczych wzgórz u zbiegu trzech rzek: Dunaju, Innu i Ilzy. Strategiczne walory tego miejsca doceniono już w czasach starożytnych. Początkowo znajdowała się tu celtycka osada zwana Boiodurum, która w II wieku n.e. została podbita i zajęta przez Rzymian. W czasie ich rządów niewielka wioska przekształcona została w ufortyfikowany posterunek przygraniczny (Castra Batava). Po upadku Cesarstwa miasto stało się częścią państwa plemiennego Bawarów. W połowie V wieku wybudowany został tu pierwszy kościół, a niespełna trzy stulecia później w Pasawie założone zostało biskupstwo. W owym czasie aktywnie działał tu wybitny niemiecki misjonarz i biskup obrządku łacińskiego św. Bonifacy. Korzystne położenie w rozwidleniu rzek będących także głównymi szlakami wodnymi, którymi transportowano m.in. sól sprzyjało rozwojowi miasta. Prawa miejskie a co za tym idzie liczne przywileje oraz ulgi Pasawa otrzymała w 1225 roku. Praktycznie przez cały okres średniowiecza miasto było nierozerwalnie związane z kościołem. W 1662 roku Pasawa została nawiedzona i zniszczona przez wielki pożar. Po tym wydarzeniu sprowadzeni z Italii architekci i malarze odbudowali Pasawę nadając jej obecny śródziemnomorsko-barokowy charakter.
Zwiedzanie
Zabytkowe stare miasto Pasawy usytuowane jest na wąskim malowniczym półwyspie u zbiegu Dunaju i rzeki Inn. W XVII wieku po wielkim pożarze jaki nawiedził miasto w 1662 roku sprowadzono tu licznych włoskich architektów, którzy zaprojektowali wiele nowych budowli nadających Pasawie śródziemnomorski charakter. Serce starówki stanowi niezwykle malowniczy Plac Ratuszowy (Rathausplatz), który ozdabia bogato zdobiona fasada budynku ratusza miejskiego. Neprzeciw niego znajduje się ekskluzywny Hotel Wilder Mann w kturego murach mieści się także niezwykle interesujące Muzeum Szkła. Dominującą budowlą starówki jest okazała barokowa Katedra św. Szczepana (Dom Sankt Stephan in Passau). W Pasawie zachowały się także pozostałości średniowiecznych umocnień miejskich z bramą św. Seweryna oraz basztą Schaiblingsturm. Stare miasto w Pasawie jest praktycznie w całości wyłączone z ruchu kołowego.
Katedra św. Szczepana
W swoim obecnym barokowym kształcie Katedra św. Szczepana w Pasawie (Dom Sankt Stephan in Passau) powstała w latach 1668-1692 w miejscu starszej gotyckiej świątyni, która została niemal doszczętnie zniszczona przez pożar jaki nawiedził miasto w 1662 roku. Ze starej budowli zachowała się jedynie jej późnogotycka część wschodnia. Głównym projektantem nowej świątyni został znany włoski architekt Carlo Lurago. Katedra ma przeszło 100 metrów długości i 33,5 metra szerokości. Jej charakterystycznym elementem są dwie wysokie barokowe wieże. Warto zwrócić także uwagę na wysoką absydę uważaną za arcydzieło gotyku płomienistego. Ogromne wnętrze świątyni zdobią liczne iluzjonistyczne freski autorstwa Carpoforo Tencalla bogata dekoracja stiukowa figuralna i ornamentalna. W prezbiterium przedstawiona została scena Męczeństwa św. Szczepana oraz otwierające się Niebo z Chrystusem i Duchem Świętym. Warto zwrócić także uwagę na monumentalne organy które uchodzą za największe w Europie i piąte co do wielkości na świecie. Instrument wyposażony jest przeszło 17 tysięcy piszczałek oraz 233 rejestry, z których wszystkie mogą być obsługiwane przez pięciomanuałową konsolę główną umiejscowioną na emporze. Patronem katedry jest diakon i pierwszy męczennik św. Szczepan (Sankt Stephan). Zginął około 34 n.e. w wyniku ukamienowania przez miejscową społeczność żydowską w Jerozolimie.
Twierdza Oberhaus
Monumentalna Twierdza Oberhaus (Veste Oberhaus) usytuowana jest malowniczym wysokim wzgórzu na lewym brzegu Dunaju (na styku trzech rzek). Jej początki sięgają sięgają 1219 roku, kiedy to z rozkazu biskupa Ulricha II wzniesiono tu pierwsze umocnienia. Na przestrzeni wieków warownia była sukcesywnie modernizowana i rozbudowywania. Przez długi okres czasu budowla wykorzystywana była jako schronienie dla biskupów w czasie rebelii mieszczańskich. Pomiędzy 1250 a 1482 roku twierdza przeżyła pięć wielkich oblężeń, z których wszystkie zakończyły się niepowodzeniem. Obecnie na terenie twierdzy znajduje się muzeum, galeria, schronisko młodzieżowe oraz restauracja. Z jej murów zaś rozpościera się przepiękna panorama starego miasta oraz okolicy. Nieco poniżej Twierdzy Oberhaus u zbiegu rzek Dunaju i Inn znajduje się kolejny zamek zwany Veste Niederhaus. Na przestrzeni wieków spełniał on różnorakie funkcje. Wykorzystywano go m.in. jako więzienie a także funkcjonował tu magazyn i fort zaporowy na Dunaju. Obecnie budowla stanowi własność prywatną i nie jest udostępniona dla zwiedzających.
Pozostałe Zabytki Pasawy
- Ratusz (Rathaus) - jego początki sięgają XIV wieku, kiedy to wzniesiona została tu pierwsza siedziba rajców miejskich. W kolejnych wiekach budowla była sukcesywnie powiększana i modernizowana. Obecnie cały kompleks ( Alten Rathaus, Neuen Rathaus, Rathaus Altes Hauptzollamt) składa się z połączonych ze sobą aż ośmiu budynków. Charakterystycznym elementem całego założenia jest wybudowana w latach 1889-1892 przeszło 38 metrowa wieża (Rathausturm). Przy głównym wejściu do budynku widnieją zaznaczone poziomy wód Dunaju z ostatnich największych powodzi.
- Kościół św. Michała - wzniesiony został w latach 1665-1677 dla przybyłych do Pasawy braci Jezuitów. Budowla powstała w miejscu starej, zniszczonej przez pożar świątyni. Głównym projektantem nowego kościoła został znany austriacki architekt Pietro Francesco Carlone (1607-1681). Powstała wówczas okazała barokowa świątynia z dwiema wieżami nakrytymi dachami namiotowymi. W 1725 roku do kościoła dobudowana została kaplica św. Franciszka Ksawerego. W rękach Jezuitów kościół pozostawał do momentu kasaty zgromadzenia jaka miała miejsce w 1773 roku. Od tego pełni on funkcję świątyni szkolnej dla Gimnasium Leopoldinum. Wnętrze kościoła charakteryzuje się bogatą dekoracją stiukową, figuralną i ornamentalną. Ołtarz główny wykonany został w 1712 roku przez mistrza Jacoba Pawangera według projektu jezuickiego architekta Christopha Tauscha z Wrocławia. Jego centralny element stanowi obraz przedstawiający św. Michała Archanioła pokonującego szatana. Warto także zwrócić uwagę na bogato zdobioną barokową ambonę.
- Stary Pałac Biskupi (Alte Residenz) - jego początki sięgają XV wieku, kiedy to wybudowana została tu pierwsza siedziba biskupia. W kolejnych wiekach była ona kilkukrtonie modernizowana a swój obecny wygląd uzyskała w czasie ostatniej większej przebudowy jaka miała miejsce w XVII stuleciu. Obecnie swoją siedzibę ma tu sąd rejonowy. Budynek połączony jest tzw. "zabudową halową" z Nowym Pałacem Biskupim.
- Nowy Pałac Biskupi (Neuen Residenz) - jest to okazał rezydencja, która wzniesiona została w latach 1712-1730 według projektu Domenico d'Angeliego oraz Antonio Beduzziego. Budowla reprezentuje styl późnego baroku. Obecnie w budowli ma swoją siedzibę Muzeum Diecezjalne. Budynek połączony jest tzw. "zabudową halową" ze Starym Pałacem Biskupim.
- Pałac Herberstein - wzniesiony został pod koniec XVI wieku w stylu włoskiego renesansu. Charakterystycznym elementem budowli są renesansowe krużganki arkadowe. Obecnie w murach pałacu swoją siedzibę ma sąd rejonowy.
- Pałac Freudenhain (Schloss Freudenhain) - jest to wczesnoklasycystyczna budowla, która wybudowana została w latach 1785-1792 z inicjatywy biskupa Pasawy kardynała Josepha Franza Antona von Auersperga. Obecnie w murach rezydencji mieści się szkoła (Auersperg-Gymnasium).
- Sanktuarium Maryjne Mariahilf (Wallfahrtskirche Mariahilf) - jego historia sięga 1611 roku, kiedy to biskup arcyksiążę Leopold przeniósł z Austrii do swego miasta rezydencjalnego obraz Matki Bożej z czule obejmującym ją Dzieciątkiem. Było to wybitne dzieło autorstwa znanego niemieckiego malarza epoki renesansu Lucasa Cranacha Starszego (1472-1553). Malowidło spodobało się na tyle dziekanowi katedry, margrabiemu baronowi von Schwendi, że polecił on wykonać dla siebie dwie kopie i jedną z nich umieścił w drewnianej kaplicy na terenie swego ogrodu u stóp dzisiejszej góry Mariahilf. Po serii objawień Matki Bożej zdecydował się w 1622 roku przenieść kaplicę z obrazem na górę i udostępnić ją dla wszystkich wiernych. Z uwagi na coraz większy napływ pielgrzymów zdecydowano się w miejscu kaplicy wznieść kościół. Powstała wówczas okazała barokowa świątynia autorstwa znanego włoskiego architekta Francesco Garbanino. W 2005 roku po renowacji obiektu przeprowadzona została uroczysta Koronacja obrazu Matki Bożej. Pozłacana korona ozdobiona półszlachetnymi kamieniami wskazuje, że Obraz jest słynący łaskami.
- Kościół św. Pawła (Pfarrkirche St. Paul) - w swoim obecnym kształcie powstał on w 1678 roku w miejscu starej gotyckiej świątyni zniszczonej przez pożar. Charakterystycznym elementem kościoła jest wysoka wieża, która do 1678 roku pozostawała najwyższą w mieście. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na barokowy ołtarz główny z obrazem znanego niemieckiego malarza okresu baroku Franza Wernera Tamma (1658-1724) przedstawiający ścięcie Apostoła Pawła mieczem (w owym czasie ten rodzaj egzekucji przysługiwał obywatelom rzymskim).
Muzea w Pasawie
- Muzeum Historii Szkła (Passauer Glasmuseum) - znajduje się w zabytkowym kompleksie czterech kamienic (Wilder Mann) na starym mieście przy ulicy Schrottgasse 2 i zajmuje się dokumentowaniem oraz prezentacją historii i rozwóju technologii produkcji szkła użytkowego i artystycznego. W sumie zgromadzono to blisko 30 tysięcy eksponatów z czterech stuleci z czego połowa prezentowana jest w gablotach. Większość z nich pochodzi z terenów Bawarii i Czech ale są także szkła które wyprodukowano w Austrii czy na Śląsku.
- Muzeum w Twierdzy Oberhaus (Oberhausmuseum) - znajduje się w murach Zamku Oberhaus i prezentuje bogatą kolekcję sztuki dokumentującą zarówno historię miasta jaki i Bawarii. Obejrzeć można tu m.in. kolekcję rzeźb znanego bawarskiego artysty Hansa Wimmera (1907-1992), pasawską porcelanę, wierną rekonstrukcję starej apteki czy kolekcję dawnej broni.
- Muzeum Rzymskie Fortu Boiodurum (Römermuseum Kastell Boiotro) - znajduje się przy ulicy Lederergasse 43 i prezentuje bogatą kolekcję różnego rodzaju przedmiotów oraz artefaktów jakie udało się odnaleźć podczas prac archeologicznych jakie prowadzone były na terenie Pasawy i okolic. Większość ekspozycji obejmuje okres od mezolitu (ok. 7000 p.n.e.) po czasy rządów Cesarstwa Rzymskiego (V wiek n.e.). W owym czasie znajdowała się tu celtycka osada zwana Boiodurum, która w II wieku n.e. została podbita i zajęta przez Rzymian. W muzeum obejrzeć można m.in. makietę modelowego fortu rzymskiego.
- Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Museum Moderner Kunst - MMK) - znajduje się na starym mieście przy ulicy Bräugasse 17 i prezentuje głównie sztukę współczesną stworzoną w XX i XXI wieku. Placówka założona została przez niemieckiego architekta Hannsa Egona Wörlena (1915-2014) na bazie kolekcji dzieł sztuki jego ojca Georga Philippa Wörlena (1886-1954).
- Muzeum Diecezjalne (Domschatz- und Diözesanmuseum) - mieści się w murach Nowej Rezydencji (Neuen Residenz) przy Residenzplatz 8 i prezentuje bogatą kolekcję przedmiotów ze Skarbca Katedralnego. Obejrzeć można tu m.in. rokokową sztukaterię autorstwa Johanna Baptista Modlera, zabytkowe relikwiarze, monstrancje oraz naczynia i szaty liturgiczne.
Ciekawostki
- Z uwagi na swoje położenie Pasawa często określana jest mianem "miasta trzech rzek" czy "bawarską Wenecją";
- Spośród trzech rzek Pasawy tylko Dunaj jest żeglowny;
- W 2013 roku Pasawa została nawiedzona przez wielką powódź. Poziom Dunaju osiągnął w mieście historyczny rekord 12 metrów (ponad 7 metrów więcej niż zwykle). Pod wodą znalazła się wówczas większa część zabytkowego starego miasta
