Tabor (Tábor) to zabytkowe miasto w południowych Czechach, położone nad rzeką Lužnice (prawy dopływ Wełtawy). Jak wykazały badania archeologiczne początki osadnictwa na terenach gdzie znajduje się obecnie Tabor sięgają czasów epoki żelaza. W swoim obecnym kształcie miasto zostało założone dopiero w drugiej połowie XIII wieku na polecenie ówczesnego króla Czech, Przemysła II Ottokara (1233-1278). W owym czasie nazywane było Hradiste, a jego głównym elementem był oddzielony od miasta murem i fosą zamek. Nową nazwę (na cześć biblijnej góry Tabor) nadali mu husyci, którzy przybyli tu w pierwszej połowie XV wieku i obrali sobie miasto za stolicę. Nazwa Tabor nawiązuje do biblijnej góry Przemienienia Pańskiego, od której wywodzi się słowo taboryci, określające najbardziej radykalną frakcję husytów zwanych Taborytami, którzy pod wodzą Jana Żiżki z Trocnova (1360-1424) odnieśli wiele sukcesów w walkach religijnych z katolikami. To właśnie za ich panowania wzniesiona została w mieście większość obwarowań, które w znacznym stopniu przetrwały do czasów obecnych. W 1437 roku cesarz Zygmunt Luksemburski (1368-1437) nadał Taborowi status miasta królewskiego, a co za tym idzie także liczne przywileje oraz ulgi. Rok później, w czasie wojny o koronę czeską dla Kazimierza Jagiellończyka, w mieście broniły się przed Albrechtem Habsburgiem oddziały polskie i husyckie. W 1452 roku miasto poddało się wojskom króla Jerzego z Podiebradów (1420-1471) i uznało zwierzchność Czech. Na przełomie XV i XVI wieku Tabor stanowił jedno z ważniejszych i bogatszych miast regionu w którym schronienie znajdywało wielu wyznawców różnych religii. Dopiero po klęsce powstania antyhabsburskiego utraciło swoją niezależność i zmuszone zostało do płacenia trybutu Habsburgom. W czasie II wojny światowej Tabor stał się jednym z miast w którym Niemcy dokonali mordy na niewinnej ludności w rewanżu za Zamach na Reinharda Heydricha Obecnie Tabor to znaczący ośrodek miejski w regionie, który zamieszkuje przeszło 33 tysiące ludzi.
Zwiedzanie
Tabor szczyci się w pełni zachowanym i pieczołowicie odrestaurowanym zabytkowym starym miastem z licznymi bogato zdobionymi renesansowymi, gotyckimi i barokowymi kamienicami. Jego serce stanowi malowniczy plac Žižkovo náměstí, który zdobią wielka fontanna Rolanda oraz pomnik głównego przywódcy i stratega taborytów w czasie wojen husyckich Jana Žižki z Trocnowa. Tutaj też znajdują się najważniejsze zabytki Taboru jakimi są okazały późnogotycki kościół Przemienienia Pańskiego (Kostel Proměnění Páně na hoře) oraz budynek Starego Ratusza (Stará radnice). Teren wokół placu przeplata się gęstą siecią krętych uliczek, z których niemal na każdej można znaleźć zabytkowy budynek. Charakterystycznym elementem starego miasta są krótkie i kończące się znienacka uliczki, które tworzą swego rodzaju labirynt. W Taborze zachowały się także resztki dawnych obwarowań miejskich z bramą Bechyńską (Bechyňská brána) oraz wysoka cylindryczna wieża, która stanowi jedyną pozostałość po średniowiecznym zamku Kotnow. Dziś na jej szczycie znajduje się taras widokowy z którego rozpościera się przepiękna panorama miasta.
Stary Ratusz
Budowa ratusza miejskiego w Taborze rozpoczęta została w połowie XV stulecia i ciągnęła się aż do 1521 roku. Powstała wówczas czteroskrzydłowa, późnogotycka budowla z niewielkim wewnętrznym dziedzińcem. We jej wnętrzu na uwagę zasługuje tzw. "Wiela Sala" (Velký sál), która została stworzona przez usunięcie całego drugiego piętra i części sklepienia. Obecnie jest to druga co do wielkości (po Sali Władysławowskiej na Zamku Praskim) gotycka sala ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym w Czechach. W drugiej połowie XVII wieku ratusz został przebudowany w stylu barokowym. Wiek później budowla została poddana kolejnej zmianie w czasie której przywrócono jej gotycki charakter. Charakterystycznym elementem budynku jest wysoka wieża na której zamontowany został jednowskazówkowy zegar z 24-godzinną tarczą. Obecnie w budynku ma swoją siedzibę Muzeum Husyckie dokumentujące i prezentujące różnego rodzaju przedmioty i pamiątki po ruchu husyckim w Czechach, któremu początek dał wielki reformator Jan Hus (1369-1415). Dla zwiedzających udostępnione są także podziemia które dawnej wykorzystywane były jako magazyny żywności lub miejsca schronienia w czasie wojen czy pożarów.
Kościół Przemienienia Pańskiego
Budowa kościoła Przemienienia Pańskiego (Kostel Proměnění Páně na hoře) w Taborze rozpoczęta została w połowie XV wieku. Świątynia usytuowana została w najwyższym miejscu miejskiego rynku, w jego północno-zachodnim narożniku. W swojej historii kościół został dwukrotnie zniszczony przez pożar. Pierwszy raz miało to miejsce w 1532 roku a drugi raz świątynia spłonęła w 1602 roku w wyniku działań zbrojnych podczas wojny trzydziestoletniej. Początkowo świątynia należała do powołanego w 1436 roku na sejmie czeskim w Igławie Kościoła utrakwistycznego, ale po klęsce czeskich protestantów w 1620 roku w Bitwie na Białej Górze (bitva na Bílé hoře) kościół został przejęty przez katolików. Mimo kilku przebudów świątynia zachowała do czasów obecnych swój późnogotycki charakter. W jej wnętrzu warto zwrócić uwagę na neogotycki ołtarz główny oraz bogato zdobioną rokokową ambonę.
Pozostałe Zabytki w w Taborze
- Klasztor Augustianów z kościołem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (Klášter bosých augustiniánů s kostelem Narození Panny Mari) - wzniesiony został w latach 1642-1666 dla sprowadzonych do miasta w 1640 roku członków zgromadzenia zakonnego Augustianów. Budowla powstała w miejscu starych, zniszczonych w czasie wojny trzydziestoletniej domów. Klasztor funkcjonował tu aż do reform kościelnych jakie przeprowadzone zostały przez w latach 1780-1790 przez cesarza Józefa II Habsburga (ostatni członek zakonu zmarł jednak dopiero w 1819 roku). W późniejszym czasie utworzono tu miejskie więzienie, które funkcjonowało aż do połowy XX wieku. Obecnie w gruntownie odrestaurowanym budynku mieści się jedna z filii Muzeum Husyckiego.
- Wieża Wodna (Vodárenská věž) - wzniesiona została w latach 1492-1502 w części dawnych obwarowań miejskich i jej głównym zadaniem był transport wody ze stawu Jordan do publicznej fontanny (w owym czasie był problem z zaopatrzeniem miejscowej ludności w wodę). Budowla reprezentuje styl renesansowy a w jej wnętrzach obecnie mieści się galeria w której organizowane są wystawy czasowe na których prezentowane są prace młodych artystów.
Gmina taborytów
Miasto Tabor stanowi główny symbol skrajnie radykalnego odłamu ruchu husyckiego. To w właśnie tutaj w 1420 roku zbuntowana biedota z południa Czech rozpoczęła budowę swej warownej siedziby. Miejsce nazwane zostało Tabor na cześć biblijnej świętej góry. Pierwsi mieszkańcy którzy wywodzili się głównie z plebsu oraz ubogich chłopów założyli tutaj komunę, która początkowo rządziła się na zasadach zarówno równości prawnej jak i majątkowej. Wszystkie dobra oraz kosztowności stanowiły wspólna własność, która zarządzana była przez przez wybranych hetmanów i księży. Przełomowym momentem w historii gminy było przybycie byłego dowódcy zamku wyszechradzkiego Jana Żiżki, który bardzo szybko stał się głównym panem i władcą całej gminy. W owym czasie do związku taborytów należały także takie miasta jak Pisek, Prachatice, Klatowy czy Domalzice. W 1423 roku w wyniku konfliktu z radykałami Żiżka został zmuszony do opuszczenia Taboru, a jego miejsce zajął Prokop Wielki. Ostatecznie po latach wojen husyckich w 1434 roku, Taboryci zostali pokonani przez katolików pod Lipanami. Doprowadziło to do m.in. zawarcia przez utrakwistów pokoju z papieżem i cesarzem Zygmuntem Luksemburskim, na mocy którego husyci wrócili na łono kościoła katolickiego, a Luksemburczyk został ponownie intronizowany na tron czeski.
Ciekawostki
- W 1492 roku w Taborze zbudowano pierwszą w Czechach zaporę wodną, której efektem działania było powstanie stawu o nazwie Jordan;
- Na cześć miasta jeden z kraterów na księżycu nazwany został Tábor.
