Zamek w Janowcu

Janowiec to niewielka miejscowość we wschodniej Polsce (województwo lubelskie), położona przy ujściu rzeki Plewki do Wisły. Jednym z ciekawszych zabytków są tu usytuowane w samym sercu miasteczka na malowniczej skarpie ruiny średniowiecznego zamku bastejowego. Jego początki sięgają przełomu XV i XVI wieku, kiedy to z rozkazu ówczesnego wojewody lubelskiego i późniejszego hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Firleja herbu Lewart rozpoczęto budowę warowni. Po jego śmierci prace przy wznoszeniu zamku kontynuowane były pod zwierzchnictwem jego jego syna Piotra Firleja. Przez trzy kolejne stulecia warownia stanowiła własność członków najzamożniejszych i najbardziej wpływowych rodów I Rzeczypospolitej. Po Firlejach zamkiem zarządzali Tarłowie a później posiadłość przejęli Lubomirscy. Pierwsza większa przebudowa warowni miała miejsce w latach 1565-1585 za którą odpowiedzialny był wybitny architekt i rzeźbiarz włoskiego pochodzenia Santi Gucci (1530-1600). Janowiecki zamek był także świadkiem ważnych wydarzeń historycznych. W 1606 roku miało tu miejsce pojednanie króla Zygmunta III z przywódcą rokoszu, Mikołajem Zebrzydowskim. W 1656 roku, podczas potopu szwedzkiego zamek został zajęty i zniszczony przez wojska Karola X Gustawa. Wkrótce potem Lubomirscy odbudowali go zgodnie z ówcześnie panująca modą, jakiej podlegała magnacka architektura mieszkalna. Kolejne modernizacje i przebudowy uczyniły z zamku jedną najświetniejszych rezydencji magnackich na ziemiach polskich. W owym czasem na zamku gościły znamienite postacie. Bywał tu m.in. Stefan Batory, Zygmunt II Waza, Michał Korybut Wiśniowiecki, August I Mocny czy Stanisław August Poniatowski. Ostatni z Lubomirskich, Jerzy Marcin, trwoniąc fortunę rodu sprzedał rezydencje w 1778 roku podkomorzemu krzemienieckiemu Mikołajowi Piaskowskiemu. Był on zarazem ostatnim właścicielem zamieszkującym zamek (zmarł w 1803 roku). Od tego czasu zaniedbana i zniszczona rezydencja zaczęłam popadać powoli w coraz większą ruinę. Ostatecznie z braku funduszy w XVIII wieku zamek został opuszczony i zaniedbany zaczął powoli popadać w ruinę. W latach trzydziestych XX wieku posiadłość została kupiona przez Leona Kozłowskiego, który zlecił przeprowadzenie prac konserwatorskich a także powstrzymał miejscowych wandali przez dalszą rozbiórką. Obecnie Zamek w Janowcu stanowi siedzibę jednego z oddziałów Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. Odwiedzając Janowiec warto także przespacerować się po przylegającym do zamku parku na terenie którego znajduje się dawny zespół dworski w skład którego wchodzą m.in. zbudowany w latach 1760-1770 barokowy dwór, drewniany spichlerz oraz przeniesiony ze wsi Kurów XIX wieczny budynek gospodarczy (lamus).

Ciekawostki

• Częstym bywalcem na zamku w Janowcu był wybitny polski poeta epoki renesansu Jan Kochanowski z Czarnolasu (1530-1584);
• Janowiec połączony jest przeprawą promową z położonym na przeciwległym brzegu Wisły Kazimierzem Dolnym.