Stargard (dawniej Stargard Szczeciński) to miasto w północno-zachodniej Polsce, położone na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej nad rzeką Iną (prawy dopływ Odry). Jego początki sięgają VIII wieku, kiedy to w rejonie obecnego starego miasta założone zostało niewielkie grodzisko zwane Osetno. Gród otoczony został wałami drewniano-ziemnymi, a od wschodu i północy dodatkowo chroniło go koryto rzeki Iny. Grodzisko funkcjonowało do przełomu IX i X wieku, kiedy powstał nowy gród w Stargardzie. Osetno ponownie zostało zasiedlone już jako osada w XII wieku. Korzystne położenie na trasie ważnych szlaków handlowych łączących Santok z Wolinem i Szczecin z Kołobrzegiem spowodowało, że bardzo szybko niewielka wioska rozrosła się w znaczący ośrodek handlowy. Pod koniec XIII wieku wyburzono obramowania starego grodziska i przystąpiono do budowy murów kamienno-ceglanych, obejmujących zarówno teren dawnego grodu, jak i rozbudowanego podgrodzia. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) miasto zostało zdziesiątkowane z powodu głodu, chorób i pożarów, wskutek czego liczba ludności spadła o blisko 90%. Po 1648 roku na mocy Traktatu Westfalskiego Stargard dostał się pod panowanie Brandenburgii, a niespełna dekadę później przez miasto przejeżdżał hetman Stefan Czarniecki na czele konnicy, w pogoni za wycofującą się armią szwedzką. W okresie od 1668 do 1720 Stargard pozostawał stolicą Pomorza Tylnego. Druga połowa XVII i XVIII wieku to okres powolnej odbudowy zniszczonego miasta. Do końca drugiej wojny światowej Stargard należał do pruskiej prowincji Pomorze, a w latach 1808-1814 był nawet jej stolicą. W czasie wojny w wyniku działań zbrojnych zniszczone zostało przeszło 70% zabudowy miasta, a jego zabytkowa część (Stare Miasto) spłonęła niemal całkowicie. Po wojnie miasto zostało włączone do Polski.
Zwiedzanie
Mimo znacznych zniszczeń wojennych do czasów obecnych w Stargardzie zachowało się przeszło 20 zabytkowych budowli. Jedną z najcenniejszych jest usytuowana przy wschodniej pierzei runku monumentalna Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata. Jej początki sięgają pierwszej połowy XIII wieku, kiedy to wzniesiona została tu pierwsza świątynia. W kolejnych wiekach była ona sukcesywnie powiększana i przebudowywana. Kościołowi nadano mu postać bazyliki, a także dobudowano nowe prezbiterium i wieniec kaplic wokół świątyni oraz kaplicę Mariacką i wieże. W wnętrzu utworzono przeszło 50 ołtarzy, a także umieszczono 8 dzwonów i troje organów. Obecnie kolegiata uchodzi za jedną z najznakomitszych świątyń gotyckich w zlewisku Morza Bałtyckiego. Jej wieża wznosi się na wysokość przeszło 83 metrów. Kolejnym ważnym zabytkiem Stargardu jest okazały gotycki kościół św. Jana. Powstał w pierwszej połowie XV wieku w wyniku rozbudowy kaplicy wzniesionej wcześniej przez joannitów. Kościół posiada jedyne na Pomorzu sklepienie kryształowe, znajduje się w nim też największy na Pomorzu i jeden z największych w Polsce średniowiecznych dzwonów (waży przeszło 3,5 tony). Świątynia posiada także jedną najwyższych wież na Pomorzu Zachodnim, której wysokość osiąga 99 metrów. Pozostałe zabytki Stargardu to m.in. wzniesiony w XIII wieku, przebudowany dwa stulecia później gotycko-renesansowy budynek ratusza miejskiego, wybudowany w XIV wieku Arsenał, usytuowane u zbiegu ul. 11 Listopada i Zwycięzców Czerwone Koszary oraz rozległy system obwarowań miejskich z licznymi basztami i bramami miejskimi.
Ciekawostki
- Obok Szczecina, Stargard jest najstarszym miastem na Pomorzu;
- Ze Stargardu pochodzi rasa gołębia - gołąb stargardzki pulsujący.
