Zamość to zabytkowe miasto w południowo-wschodniej Polsce, położone nad rzeką Łabuńką (dopływ Wieprza). Jego historia rozpoczyna się w 1580 roku, kiedy to polski szlachcic i hetman wielki koronny Jan Zamoyski (1542-1605) polecił na terenach ówczesnej wsi Skokówka założyć nowe miasto. Miało ono być siedzibą rodową Zamojskich, a także pełnić funkcję stolicy ordynacji zamojskiej. Wkrótce potem powstała tu stanowiąca praktyczną realizację renesansowej koncepcji idealnego "miasta-twierdzy" ufortyfikowana warownia. Za projekt odpowiedzialny był działający w okresie renesansu znany włoski architekt Bernardo Morando (1540-1600). Dzięki korzystnemu położeniu na trasie ważnych szlaków handlowych (bursztynowego i tatarskiego) bardzo szybko Zamość rozwinęła się w prężnie działający ośrodek miejski. Swój największy rozkwit miasto przeżywało w XVII wieku. Liczne przywileje oraz ulgi powodowały, że osiedlała się tu nie tylko ludność polska, ale także i przybywający tu bogaci kupcy z Włoch, Węgier Niemiec czy Armenii. Kres świetności Zamościa przypadł na okres rozbiorów Polski, kiedy to miasto znalazło się pod zaborem austriackim. Wtedy to Austriacy zamknęli słynną Akademię Zamoyską, a samo miasto utraciło swoje dawne znaczenie gospodarcze i kulturalne. W połowie XIX wieku władze carskie nakazały rozebranie otaczających miasto fortyfikacji a co za tym idzie likwidację zamojskiej twierdzy. W 1809 roku Zamość została przyłączona do Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim stała się częścią Królestwa Polskiego.
Zwiedzanie
Obecnie Zamość to jeden z ważniejszych ośrodków kulturalnych i turystycznych południowo-wschodniej Polski. Stare miasto zaś stanowi przykład "idealnego miasta" z renesansową włoską urbanistyką. Do najważniejszych zabytków Zamościa zaliczyć możemy m.in. usytuowany na runku miejskim stanowiący jeden z symboli miasta manierystyczno-barokowy budynek Ratusza, renesansową Katedrę Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła, dawny Pałac Zamoyskich, stanowiący cześć zespołu klasztornego Reformatów kościół św. Katarzyny, XVI wieczny Arsenał, wybudowany w latach 1618-1631 barokowy kościół św. Mikołaja oraz liczne otaczające Wielki Rynek liczne malownicze kamienice z podcieniami. Ze względu na swój unikalny historyczny układ urbanistyczny w 1992 roku zamojskie Stare Miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Muzea w Zamościu
- Muzeum Zamojskie mieści się w kamienicach ormiańskich w północnej pierzei Rynku Wielkiego przy ulicy Ormiańskiej 30 i gromadzi liczne przedmioty związane z archeologią, historią, sztuką i etnografią regionu. Obejrzeć tu można m.in. ekspozycję obrazującą pradzieje regionu zamojskiego od starszej epoki kamienia po okres wczesnego średniowiecza, kolekcję strojów ludowych, plastykę ludową, obrazy o tematyce militarnej, czy makietę Zamościa wykonaną w skali 1:165. Placówka szczyci się także największą w kraju kolekcją kultury ludu Gotów (jedno z największych i najważniejszych plemion wschodniogermańskich, mówiące językiem gockim). Muzeum organizuje także wystawy czasowe, popularyzując wiedzę i działania edukacyjne.
- Muzeum Fortyfikacji i Broni Arsenał w Zamościu - placówka podzielona jest na trzy części. Pierwsza znajduje się na starym mieście po północnej stronie pałacu Zamoyskich w budynku dawnego arsenału i prezentuje m.in. broń białą i palną, armaty oraz liczne rekonstrukcje innych zbrojeń z XVII wieku i makiety umocnień miasta. Druga, zajmuje pobliski budynek dawnej prochowni gdzie prezentowana jest multimedialna projekcja 3D o rozwoju zamojskiej twierdzy. Trzecia część to duży pawilon pod kurtyną gdzie wstawione są m.in. sprzęty i maszyny wojskowe z XX wieku oraz ekspozycje dotyczące działań wojennych na Zamojszczyźnie.
- Muzeum Sakralne Katedry Zamojskiej - mieści się w dwóch zabytkowych budynkach (w sąsiedztwie katedry) przy ulicy Kolegiackiej 1a i Kolegiackiej 3 i prezentuje zabytki sztuki sakralnej, pochodzące ze skarbca katedry. Obejrzeć można tu m.in. albę koronacyjną króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, portrety infułatów i ordynatów zamojskich oraz liczne naczynia liturgiczne, relikwiarze, wota i księgi kościelne.
- Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny - mieści się w wybudowanej w latach 1825-1831 Rotundzie Zamojskiej przy ulicy Droga Męczenników Rotundy i gromadzi przedmioty związane z martyrologią ludności Zamojszczyzny. Wewnątrz, poszczególne cele zostały poświęcone różnym ofiarom II wojny światowej (nie tylko z Zamojszczyzny). W czasie II wojny światowej znajdował się tu niemiecki obóz dla ludności aresztowanej w ramach niemieckiej Akcji AB o którym przypominają tablice pamiątkowe upamiętniające rozstrzeliwanych tu więźniów.
- Muzeum Techniki Drogowej i Mostowej Okręgu Lubelskiego - mieści się w jednej z renesansowych kamienic na Rynku przy ulicy Rynek Wielki 6 i gromadzi wszelką dokumentację techniczna budowy dróg i mostów z lat 1920-1950 na terenie Lubelszczyzny. Ponadto obejrzeć tu można także dawne narzędzia drogowe, umundurowanie służby drogowej, narzędzia geodezyjne i pomiarowe oraz modele nieistniejących drewnianych mostów.
- Galeria Starej Fotografii i Aparatów Fotograficznych - mieści się w prywatnym zakładzie fotograficznym Adama Gąsianowskiego przy ulicy Staszica 15 i prezentuje wszelkie przedmioty i urządzenia związane z fotografią. Obejrzeć można tu m.in. dziesiątki przedwojennych tzw. zdjęć wizytowych, nazywanych niegdyś też tekturkami stary osprzęt fotograficzny (koreksy, powiększalniki, lampy błyskowe, oliwiarki do aparatów mieszkowych, kolekcje żarówek fotograficznych czy pudełka po negatywach oraz papier fotograficzny) oraz kolekcję przeszło tysiąca aparatów fotograficznych.
- Muzeum i Archiwum Diecezjalne - znajduje się przy ulicy Zamoyskiego 1 i gromadzi różnego rodzaju dokumenty i pisma dotyczące spraw diecezjalnych - zarówno duchowych, jak i doczesnych.
- Muzeum 3 Dywizji Piechoty Legionów - znajduje się przy ulicy ul. Piłsudskiego 36 i poświęcone jest 3 Dywizji Piechoty Legionów. Ekspozycja muzealna znajduje się na pierwszym piętrze zamojskiego klubu 3 batalionu zmechanizowanego. Obejrzeć tu można m.in. gabloty z bronią i amunicją z pierwszej połowy XX wieku, wojskowe orzełki czy różnego rodzaju naszywki na mundury.
