Belgrad to stolica i zarazem największe miasto Serbii, położone przy ujściu rzeki Sawy do Dunaju. Jest to jedno z najstarszych europejskich miast, którego historia sięga 7 tysięcy lat wstecz. W czasie prac archeologicznych jakie prowadzone były na terenie obecnego miasta odkryto szczątki ludzkie pochodzące z początków epoki kamienia łupanego. Pierwsza osada zaś, założona została tu już około IV wieku p.n.e. W czasach Rzymskich ośrodek został zajęty i podbity przez Rzymian, którzy utworzyli tu jedną ze swoich kolonii zwaną Singidunum. Po upadku Cesarstwa miasto dostało się pod zwierzchnictwo Bizancjum. W czasie ich rządów ośrodek był wielokrotnie najeżdżany i niszczony. Najpierw przez Hunów a potem Ostrogotów. Pod swoją obecną nazwą miasto znane jest dopiero od IX wieku. Wywodzi się ona od słowa Beograd oznaczającego Białe Miasto. Wtedy też miasto dostało się pod panowanie carów bułgarskich. Na początku XVI wieku wchodzące wówczas w skład Węgier miasto Belgrad zostało zdobyte i zajęte przez wojska Tureckie. Pod ich rządami miasto pozostawało aż do początku XVIII wieku, kiedy to przejęli je Habsburgowie. Ci ostatni rządzi tu do 1878 roku, kiedy to Belgrad stał się stolicą niepodległej Serbii. W czasie I wojny światowej Belgrad utracił na pewien czas funkcje stołeczne na rzecz Niszu. W latach 1929-2003 miasto pełniło funkcje stolicy Jugosławii, a w latach 2003-2006 Serbii i Czarnogóry. Od czerwca 2006 roku Belgrad stanowi stolicę Republiki Serbii.
Zwiedzanie
Główną atrakcją turystyczną Belgradu jest urokliwe stare miasto oraz znajdująca się w rozwidleniu Dunaju i Sawy pośród malowniczego parku na wzgórzu Kalemegdan (125 metrów n.p.m. ) rozległa ottomańska twierdza. Jej początki sięgają jeszcze czasów starożytnych, kiedy to wzniesione zostały tu pierwsze fortyfikacje. Obecna budowla powstała w XVII wieku, kiedy to tereny te stanowiły część imperium ottomańskiego. W bezpośrednim sąsiedztwie twierdzy znajdują się także antyczne wykopaliska, rzymskie katakumby, stare tureckie grobowce oraz monumentalny pomnik Posłańca Zwycięstwa (Pobiednik) upamiętniający żołnierzy poległych podczas I wojny światowej. Z murów fortecy rozpościera się przepiękna panorama ujścia rzeki Sawy do Dunaju. Serce starego miasta zaś, stanowi Plac Republiki który zdobi majestatyczny pomnik księcia Michała III Obrenovicia - wyzwoliciela Serbii spod panowania tureckiego. Tuż obok placu swój początek ma ulica Skadarlija. Mimo, że ma zaledwie 400 metrów to jest to najsłynniejsza z ulic w Belgradzie. To właśnie tutaj w kafejkach i restauracjach w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku spotykała się jugosłowiańska bohema. Znani poeci czy malarze prowadzili niekończące się dysputy, a także tworzyli niezapomniane dzieła. Pozostałe ważne zabytki Belgradu ti m.in. wzniesiona w latach 1931-1940 cerkiew św. Marka, reprezentujący styl akademizmu budynek Parlamentu, muzeum słynnego serbskiego wynalazcy Nikoli Tesli, Stary Pałac, monumentalna Cerkiew św. Sawy (największa tego typu budowla na Bałkanach) oraz Muzeum Narodowe w którego zbiorach znajduje się pochodząca z końca XII wieku słynna Ewangelia Mirosława (najstarszy serbski manuskrypt). W Belgrdzie znajduje się także mauzoleum przywódcy Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii - Josipa Borozo Tito.
Muzea w Belgradzie
- Muzeum Narodowe w Belgradzie (Narodni muzej u Beogradu) - mieści się w okazałym gmachu przy Placu Republiki (Trg republike) i prezentuje historię oraz dorobek kulturalny i artystyczny Serbii. Jest to najstarsze i największe muzeum w Serbii, które założone zostało w 1844 roku. Cała kolekcja obejmuje blisko 400 tysięcy eksponatów począwszy od czasów prehistorycznych aż po dzień dzisiejszy. Składa się na nią kolekcja zabytków z okresu paleolitu i mezolitu, zbiory sztuki starożytnej Grecji (rzeźby, ceramika, biżuteria) oraz kolekcja sztuki nowożytnej i współczesnej obejmująca zarówno malarstwo serbskie z XVIII i XIX wieku jak i malarstwo jugosłowiańskie z XX wieku. Do najciekawszych eksponatów należą m.in. licząca sobie około 400 tysięcy lat szczęka hominida z miejscowości Mala Balanica, przedmioty związane z kulturą Vinča, złota biżuteria z Budvy, naczynie z Trebeništy z wizerunkiem jeźdźca, Ewangeliarz Mirosława z 1180 roku (najstarszy zabytek piśmiennictwa serbskiego), szata cesarza Iwana Aleksandra, pochodzące z nieznanego kościoła w Ochrydzie w Macedonii XV-wieczne drewniane carskie wrota oraz największy na Bałkanach zbiór sztuki francuskiej.
- Muzeum Etnograficzne (Etnografski muzej u Beogradu) - znajduje się przy ulicy i prezentuje zbiory związane z tradycyjną kulturą materialną i duchową w Serbii i na Bałkanach. Placówka założona została na początku XX wieku i obecnie dysponuje kolekcją blisko 150 tysięcy eksponatów. Kolekcje muzealne obejmują między innymi: biżuterię, hafty i koronki, tkaniny, instrumenty muzyczne, przedmioty obrzędowe, wyroby ze szkła, dzieła sztuki, fotografie czy stroje ludowe. Muzeum gromadzi również przedmioty, urządzenia i narzędzia związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego (na wsi i w mieście), hodowlą zwierząt, rzemiosłem, polowaniem, rybołówstwem i transportem. Osobną kolekcję stanowią makiety wiejskich budynków.
- Dom Manaka (Manakova kuca) - jest to XIX-wieczny budynek znajdujący się przy ulicy Gavrila Principa 7 i Kraljevića Marka 12 w którym przechowywana jest i prezentowana kolekcja etnograficzna znanego serbskiego malarza i kolekcjonera Hristifora Crnilovića (1886-1963). Placówka stanowi oddział Muzeum Etnograficznego i szczyci się pokaźną kolekcją różnego rodzaju przedmiotów i artefaktów z regionu południowej Serbii, Kosowa, Metohiji i Macedonii. Są tu m.in. stroje ludowe, biżuteria, naczynia, przybory do pisania, narzędzia tkackie, instrumenty muzyczne czy dawne przedmioty obrzędowe.
- Muzeum Historii Naturalnej (Prirodnjački muzej) - znajduje się przy ulicy Njegoševa 51 i prezentuje różnego rodzaju eksponaty z takich dziedzin nauki jak m.in. geologia, paleontologią, botanika czy zoologia. Kolekcja obejmuje dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe zarówno z obszarów Serbii jak i Półwyspu Bałkańskiego. Obejrzeć tu można m.in. czaszkę żyjącego na terenie obecnej Serbii prehistorycznego nosorożca czy kły mamuta stepowego. Osobną część placówki stanowi także Galerija Prirodnjačkog muzeja przy ulicy Mali Kalemegdan 5.
- Muzeum Sztuki Współczesnej (Muzej savremene umetnosti) - znajduje się przy ulicy Ušće 10 i prezentuje głównie serbską i jugosłowiańską sztukę nowoczesną. Obejrzeć można tu prace takich artystów jak m.in. Andy Warhol, Joan Miró, Jovan Bijelić czy Ivan Meštrović.
- Muzeum Wojskowe (Vojni muzej) - znajduje się na terenie Twierdzy Kalemegdan i prezentuje historię wojskowości począwszy od starożytności aż po czasy obecne. Obejrzeć tu można m.in. rzymskie i greckie hełmy, kolekcję średniowiecznych mieczy i toporów, kompletną zbroję średniowiecznego rycerza serbskiego, kusze, stare mundury, flagi wojskowe czy kolekcję broni palnej. Chlubą kolekcji są części zestrzelonego nad Serbią amerykańskiego samolotu bombowego wykonanego w technice obniżonej wykrywalności F-117 Nighthawk.
- Muzeum Lotnictwa (Muzej vazduhoplovstva) - mieści się w nowoczesnym, szklano-betonowym budynku na belgradzkim lotnisku Nikola Tesla i prezentuje kolekcję samolotów i helikopterów. Obejrzeć można tu m.in. wierną replikę samolotu Ivana Saricia, który w 1910 roku jako pierwszy odbył lot na terenie dzisiejszej Serbii, jedyny zachowany w świecie włoski samolot myśliwski Fiat G.50 Freccia a także części amerykańskich myśliwców F-16 zestrzelonych przez jugosłowiańską obronę przeciwlotniczą. Oprócz samolotów konstrukcji jugosłowiańskiej w muzeum znajduje się także kolekcja samolotów, które w okresie II wojny światowej znajdowały się w wyposażeniu wojsk jugosłowiańskich. Znajdują się tu m.in. takie samoloty, jak Hawker Hurricane, Supermarine Spitfire, Republic P-47 Thunderbolt, Jak-3, Ił-2 czy Me 109G-2.
- Muzeum Nikoli Tesli (Muzej Nikole Tesle) - znajduje się przy ulicy Krunska 51 i poświęcone jest wybitnemu uczonemu i wynalazcy serbskiego pochodzenia Nikoli Tesli (1856-1943). W placówce zgromadzono kilka tysięcy różnego rodzaju, eksponatów, pamiątek, książek, czasopism, zdjęć i rysunków wynalazków należących lub związanych z tym wielkim wynalazcą. Tesla jest autorem blisko 300 patentów. W muzeum obejrzeć można m.in. kopię silnika indukcyjnego dwufazowego z 1887 roku, model pierwszego wielofazowego systemu transmisji energii, słynną cewkę Tesli czy silnik indukcyjny z wirnikiem w kształcie jajka. W placówce przechowywana jest także urna z prochami Tesli.
- Muzeum Sztuki Afrykańskiej (Muzej Afričke Umetnosti) - znajduje się przy ulicy Andre Nikolića 14 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki z Afryki Zachodniej. Placówka założona została w 1977 roku i obecnie posiada kolekcję blisko 1700 eksponatów. Obejrzeć można tu m.in. afrykańskie maski, drewniane rzeźby, ceramikę, biżuterię czy przedmioty użytku codziennego.
- Muzeum Jugosławii (Muzej Jugoslavije) - znajduje się przy ulicy Mihaila Mike Jankovića 6 i prezentuje historię Jugosławii - państwa jakie istniało w latach 1918-2003. Stanowiło ono grupę połączonych ze sobą narodów południowosłowiańskich (słowo jug w językach owych narodów oznacza "południe"). Obejrzeć można tu m.in. liczne przedmioty i pamiątki jakie zgromadził przywódca Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Josip Broz Tito a także różnego rodzaju zbiory archeologiczne, numizmatyczne, filatelistyczne, etnograficzne i historyczne związane głównie z dawną Jugosławią.
- Muzeum Motoryzacji (Automobile Museum) - znajduje się przy ulicy Majke Jevrosime 30 i prezentuje zabytkowe pojazdy. Za podstawę muzeum posłużyła kolekcja samochodów należąca do znanego serbskiego reżysera teatralnego i dramatopisarza Bratislava Petkovića (1948-2021).
- Muzeum Kolejnictwa (Železnički muzej) - znajduje się przy ulicy Nemanjina 6 i prezentuje historię serbskiej kolei oraz zabytkowe pojazdy szynowe. Placówka założona została w 1950 roku i obecnie szczyci się kolekcją przeszło 40 tysięcy eksponatów pogrupowanych na cztery kategorie (historia, technika, sztuka i sztuka użytkowa).
- Muzeum Zeptera (Muzej Zepter) - znajduje się przy ulicy Knez Mihailova 42 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki z drugiej połowy XX wieku. Fundatorką muzeum jest Madlena Zepter - żona serbskiego biznesmena i założyciela przedsiębiorstwa Zepter International, Philipa Zeptera.
Ciekawostki
- W 1974 roku Belgrad otrzymał tytuł miasta-bohatera. Oznaczenie to przyznawane było miastom w okresie komunizmu za zasługi w walce narodowowyzwoleńczej podczas II wojny światowej;
- W 2009 roku Lonely Planet umieścił Belgrad na pierwszym miejscu wśród dziesięciu najbardziej "imprezowych" miast świata;
- Panoramę Belgradu najdogodniej oglądać z przeszło 190 metrowej wieży telewizyjnej znajdującej się na szczycie góry Avala.
