Kotor to zabytkowe miasto w południowo-zachodniej Czarnogórze, położone nad Zatoką Kotorską (Boka Kotorska) u podnóża pasma górskiego Lovćen. Jego początki sięgają czasów starożytnych, kiedy to Ilirowie założyli tu jedną ze swoich osad portowych. Po nich osiedlili się tu Grecy, a w późniejszym czasie miasto zostało zajęte przez Rzymian i nazwane Dalmatia. Po upadku Cesarstwa miasto dostało się pod panowanie Bizancjum. Zmieniono wówczas łacińską nazwę miasta na grecką Dekaderon. W czasie rządów cesarza Justyniana Wielkiego (483-565) miasto stało się jedną z ważniejszych twierdz bizantyńskich w regionie. Pod władzą Bizancjum Kotor pozostawał do XII wieku, kiedy to dostał się pod panowanie dominującej w regionie Republiki Weneckiej. Wtedy to miasto nazywane było Cathara. Z obawy przez atakiem ze strony Imperium Osmańskiego miasto otoczone zostało łańcuchem murów obronnych. Mimo licznych najazdów Turkom nigdy nie udało się zdobyć Kotoru. W latach 1537, 1563, 1667 i 1729 miasto było nawiedzane przez trzęsienia ziemi. Po upadku Republiki Weneckiej i pokoju w Campo Formio w 1797 roku Kotor (wraz z całym regionem) stał się częścią Monarchii Habsburgów, a po Kongresie wiedeńskim w 1815 roku miasto zostało wcielone do Królestwa Dalmacji. Po zakończeniu I wojny światowej miasto (już oficjalnie pod nazwą Kotor) stało się częścią nowo powstałego Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów, przekształconego miesiąc później w Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a od 1929 pod nazwą Królestwo Jugosławii. Od 3 czerwca 2006 roku Kotor stanowi część niepodległej Czarnogóry.
Zwiedzanie
Obecnie Kotor to jedno z najlepiej zachowanych średniowiecznych miast w południowo-wschodniej Europie. Mimo wielu trzęsień ziemi jakie nawiedzały miasto na przestrzeni wieków (ostatnie miało miejsce w 1979 roku) zachowało się tu pełne zabytków i krętych, wąskich uliczek zabytkowe stare miasto oraz rozległe średniowieczne mury miejskie. Ich całkowita długość wynosi około 4,5 km i łączą się one z usytuowaną na okolicznym wzgórzu (260 metrów n.p.m.) z potężną Twierdzą św. Jana (Tvrdjava Sv. Ivana). W niektórych miejscach wysokość murów dochodzi nawet do 20 metrów a ich szerokość waha się od 2 do 15 metrów. Do miasta przez mury prowadzą trzy okazałe renesansowe bramy: Główna zwana także Morską (Morska Vrata), Północna (Sjeverna Vrata) oraz Południowa (Južna Vrata). Serce starego miasta stanowi rozległy Plac Broni (Trg od Oružja) przy którym uwagę przykuwa wieża zegarowa (Gradski toranj). Wniesiono ją na początku XVII wieku z kamiennych bloków a całość przykryto kopertowym dachem. Przed wieżą znajduje się pręgierz z charakterystycznym szczytem w formie piramidy. Jedną z pierzei placu zamyka podłużna ściana wybudowanego w XVIII stuleciu pałacu namiestnika weneckiego. Zwiedzając Kotor warto także wejść na Samotne Wzgórze gdzie znajdują się pozostałości średniowiecznej twierdzy (prowadzi tu 1426 schodów) z której murów rozpościera się malowniczy widok na miasto oraz Zatokę Kotorską, która z uwagi na cechy norweskich fiordów jest niekiedy określana jako najdalej położony na południe fiord Europy. W 1979 roku Stare Miasto w Kotorze zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Katedra św. Tryfona
Katedra (Katedrala Svetog Tripuna) w Kotorze, jest jedną z dwóch katedr Kościoła rzymskokatolickiego w Czarnogórze. Świątynia znajduje się na placu św. Tryfona w samym sercu starego miasta. Wybudowano ją w miejscy starego kościoła, który powstał tu już prawdopodobnie na początki IX stulecia. Budowę obecnej trójnawowej romańskiej bazyliki zakończono w 1166 roku. W owym czasie była to pierwsza świątynia wybudowana w tym stylu we wschodniej części Adriatyku. W XV wieku świątynia została dotkliwie zniszczona w wyniku trzęsienia ziemi. Wiek później zniszczona budowla została poddana przebudowie w czasie której zyskała renesansowo-barokowy wygląd. Usunięto wówczas kopułę, zamalowano freski, a potrójne okna galerii zostały zamurowane. Po kolejnym trzęsieniu ziemi w 1667 roku w miejscu zniszczonego romańskiego portalu wybudowano dwie połączone ze sobą tarasem renesansowe dzwonnice. Niestety z braku funduszy jedna z wież nie została ukończona. Po trzęsieniu ziemi jakie nawiedziło Kotor w 1979 roku katedrę zrekonstruowano przywracając jej pierwotny romański wygląd. W skarbcu świątyni przechowywany jest m.in. srebrny relikwiarz z głową św. Tryfona, zawierający szczątki patrona miasta.
Cerkiew św. Łukasza
Prawosławna cerkiew w Kotorze pod wezwaniem św. Łukasza (Crkva Svetog Luke) wzniesiona została pod koniec XII wieku, kiedy to Kotor pozostwał pod rządami wielkiego żupana Raszki Stefana Nemanii oraz jego syna Wukana. Wmurowana marmurowa tablica z łacińskim napisem potwierdza, iż świątynia została ufundowana przez Mavro Kacafrangi i jego żonę Bonę. Praktycznie do połowy XVII wieku świątynia pozostawała kościołem katolickim, kiedy to przejęta została przez Serbski Kościół Prawosławny. Jest to jednonawowa romańsko-bizantyńska budowla z kopułą na okrągłym bębnie, która od wschodu zakończona jest półokrągłą apsydą. Frontową fasadę cerkwi wieńczy barokowa dzwonnica a we wnętrzu świątyni uwagę przykuwają dwa XVIII-wieczne ikonostasy. Posadzka w cerkwi wykonana jest z płyt nagrobnych zmarłych mieszkańców Kotoru (ponieważ aż do 1930, pochówki odbywały się w samym kościele).
Pozostałe Zabytki Kotoru
- Kościół Matki Bożej od Zdrowia (Crkva Svete Gospe od zdravlja) - jest to niewielka świątynia, która wzniesiona została w 1518 roku, na zboczu klifu, górującego nad starym miastem Kotoru. Kościół znajduje się w połowie drogi do Twierdzy Świętego Jana.
- Cerkiew św. Mikołaja (Crkva Svete Nikole) - wzniesiona została w latach 1902-1909 w miejscu starej świątyni zniszczonej przez trzęsienie ziemi. Budowla reprezentuje styl serbsko-bizantyjski. We wnętrzu cerkwi znajduje się bogata kolekcja ikon.
- Kościół Najświętszej Marii Panny (Sv. Marija Koledjata) - jest to jednonawowa romańska kolegiata, która wzniesiona została w pierwszej połowie XIII stulecia. W bezpośrernim sąsiedztwie świątyni znajduje się wybudowana w XVIII wieku dzwonnica.
- Kościół św. Michała (Sv. Mihaila) - wybudowany został na przełomie XIII i XIV stulecia na ruinach benedyktyńskiego klasztoru i reprezentuje styl romańsko-gotycki. W jego wnętrzu uwagę przykuwają XIV-wieczne malowidła oraz wiek starsze freski.
- Kościół św. Pawła (Sv. Pavla) - wzniesiony został w połowie XIII stulecia. Początkowo świątynia służyła przybyłym z Dubrownika dominikanom, a później utworzono tu klasztor żeński.
Muzea w Kotorze
- Muzeum Morskie Czarnogóry (Pomorski muzej Crne Gore) - mieści się w XVIII-wiecznym barokowym Pałacu Grgurina (Palata Grgurin) przy ulicy i poświęcone jest historii miejscowego żeglarstwa oraz marynistyce. Główna część ekspozycji prezentuje eksponaty z czasów największej potęgi floty bokokotorskiej (XVI-XVIII wiek). Specjalna kolekcja poświęcona jest marynarce i flocie bokokotorskiej, czyli Bokelijskiej mornaricy, powstałej prawdopodobnie już w IX wieku. Obejrzeć tu można m.in. stare mapy, przyrządy nawigacyjne, lunety, ryciny oraz liczne obrazy prezentujące widoki Boki Kotorskiej, Kotoru, Primorja i miast czarnogórskich. Są tu także modele statków, portrety Primorjan oraz obrazy marynistyczne. Część ekspozycji poświęcona jest broni białej i palnej a także orientalnej.
- Muzeum Kotów - znajduje się na starym mieście przy ulicy Stari Grad 371 i poświęcone jest kotom. Obejrzeć można tu m.in. pocztówki, litografie, zdjęcia, znaczki, figurki, obrazy oraz inne przedmioty prezentujące koty. Na terenie placówki znajduje się także sklepik z pamiątkami.
- Muzeum Katedralne - mieści się na terenie katedry i prezentuje liczne pamiątki oraz dawne przedmioty liturgiczne.
Ciekawostki
- W Kotorze praktycznie na każdym kroku spotkać można wizerunek lwa przypominający o tym, że niegdyś miasto znajdowało się pod rządami Republiki Weneckiej;
- Nazwa miasta wywodzi się od słowa "dekatera", które z kolei pochodzi od starogreckiego słowa "katareo" oznaczającego "gorąco".
