Sztokholm to stolica i zarazem największe miasto Szwecji, położone środkowo-wschodniej części kraju gdzie słodka woda jeziora Melar (Mälaren) miesza się ze slonymi wodami Morza Bałtyckiego. Miasto rozlokowane jest na czternastu wyspach połączonych ze sobą przeszło pięćdziesięcioma mostami, a blisko jedną trzecią jego powierzchni stanowią parki lasy oraz łąki. Pierwsza pisemna wzmianka o Sztokholmie pojawia się już w dokumentach pochodzacych 1252 roku, kiedy to książę (jarl) Birger Magnusson (przywódca drużyny wikingów), polecił wznieść na styku jeziora Melar z morzem twierdzę zwaną Tre Kronor (Trzy Korony). Nazwa ta nawiązuje do trzech złotych koron jakie zostały umieszczone na szczycie wieży. Symbol ten przetrwał do czasów obecnych i znajduje się w herbie kraju. Mimo że Sztokholm nigdy nie przystąpił do Hanzy, to dzięki prężnie rozwijającemu handlu miasto dynamicznie się rozwijało i w już w 1436 roku stało się stolicą i siedzibą szwedzkich królów. Swój największy okres rozkwitu Sztokholm przeżywał w XVII wieku, kiedy Szwecja stała się chwilowo wielką potęgą. Powstały wówczas centralne departamenty rządowe, a miasto stało się niezależną jednostką administracyjną. W Sztokholmie utworzona została także główna baza szwedzkiej floty wojennej, skąd w 1628 roku na wojnę z Polską wyruszył słynny okręt Vasa. W XVIII wieku miasto zostało dotkliwie zniszczone przez ogromne pożary. Wtedy to doszczętnie strawiona została stara drewniana zabudowa w miejscy której wzniesiono kamienne budynki. W tym czasie Sztokholm stał się centrum kulturalnym Szwecji. Obecnie Sztokholm jest jednym z najczęściej odwiedzanych przez turystów miast w całej Skandynawii.
Zwiedzanie
Najstarsza część znajduje się rozlokowana na wyspie Stadsholmen historyczna dzielnica Gamla Stan. Oficjalnie uznaje się, że częścią Starego Miasta są również leżące obok wyspy:Helgeandsholmen, Riddarholmen i Stromsborg. Na Stadsholmen znajduję się jeden z ciekawszych zabytków miasta jakim jest okazały rokokowo-gustawiański Zamek Królewski (Kungliga slottet). Jego początki sięgają X stulecia, kiedy to na wyspie wzniesiono pierwsze umocnienia. Pierwsza kamienna twierdza zwana Tre Kronor (Trzy Korony) wzniesiona została tu jednak dopiero w XIII wieku, a swój obecny kształt zamek uzyskał w czasie ostatniej większej przebudowy jaka miała miejsce na przełomie XVII i XVIII wieku. W wnętrzu pałacu znajduje się aż 600 pokoi rozlokowanych na siedmiu piętrach. Obecnie pałac stanowi oficjalną rezydencję królewską, jednak na stałe Szwedzka Rodzina Królewska mieszka w położonym poza centrum Pałacu Drottningholm. Kolejnym ważnym zabytkiem Sztokholmu jest luterański kościół św. Mikołaja (Storkyrkan). Jego początki sięgają XIII stulecia kiedy to wzniesiona została tu pierwsza świątynia. W kolejnych wiekach kościół był wielokrotnie przebudowywany i powiększany. Budowla ta ma dla Szwedów ogromnie znaczenie, ponieważ w niej odbywają się wszystkie uroczystości dworskie. Oglądając miasto od południowej strony uwagę przykuwa położony nad brzegiem Riddarfjärden będący symbolem Sztokholmu budynek ratusza miejskiego (Stadshuset). Budowla zaprojektowana została przez znanego szwedzkiego architekta Ragnara Östberga, a inspiracją do jej powstania był słynny wenecki Pałac Dożów. Odwiedzając Sztokholm warto także odwiedzić Muzeum Okrętu Waza (Vasamuséet). W placówce znajduje się wybudowany w XVII wieku na polecenie ówczesnego króla Gustawa II Adolfa wspaniały wojenny galeon. Łódź zatopiona została w wyniku silnych podmuchów wiatru w 1628 roku zabierając na dno około 30 osób ze stu pięćdziesięcioosobowej załogi. Wrak wydobyty został w latach sześćdziesiątych XX wieku i przekształcony okręt-muzeum. Trzymasztowy okręt wykonany jest w większości z drewna dębowego i ozdobiony 700 rzeźbami.
Muzea w Sztokholmie
- Muzea w Pałacu Królewskim (Kungliga slottet) - jest to dawna rezydencja królewska, która znajduje się na wyspie Stadsholmen. Obecnie w jej wnętrzach znajduje się kilka placówek muzuealnych. Są to m.in. Muzeum starożytności Gustawa III, Królewska Zbrojownia (Livrustkammaren), Muzeum Trzech Koron (Museum Tre Kronor) oraz Skarbiec (Skattkammaren)
- Muzeum Narodowe (Nationalmuseum) - mieści się w XIX-wiecznym gmachu na półwyspie Blasieholmen przy ulicy Södra Blasieholmshamnen 2 i prezentuje bogate zbiory malarstwa europejskiego i szwedzkiego. Zaczątkiem kolekcji były zbiory króla Gustawa Wazy, wśród których dominowały prace z północnych Niemiec i Flamandii. Obrazy pochodziły z łupów wojennych, wywożonych do Szwecji jakie zdobyte zostały w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W późniejszym czasie do powiększenia kolekcji przyczynili się głównie: ambasador Szwecji we Francji Carl Gustaf Tessin oraz królowie Gustaw III i Karol XV. Obecnie cała kolekcja obrazów oraz rzeźb liczy około 16 tysięcy eksponatów. Obejrzeć tu można takie obrazy jak m.in. "Piotr i Paweł" El Greca, "Bachanalia na Andros" Petera Paula Rubensa, "Polowanie na lwa" Eugene Delacroix czy "Spisek Claudiusa Civilisa". Ponadto znajduje się tu również galeria portretów szwedzkich władców, wystawa szwedzkiego wzornictwa z XX wieku czy galeria sztuki użytkowej. Placówka organizuje także wystawy czasowe.
- Muzeum Okrętu Waza (Vasamuseet) - znajduje się na wyspie Djurgarden przy ulicy Galärvarvsvägen 14 i prezentuje słynny XVII-wieczny szwedzki okręt (królewski galeon) "Vasa", który zatonął w 1628 roku przy pierwszej próbie wyjścia z portu. Wydobyto go z dna morskiego w 1961 roku, odrestaurowano i udostępniono dla zwiedzających. Dla gości udostępniony jest górny pokład działowy oraz kajuta admiralska.
- Muzeum Nordyckie (Nordiska museet) - mieści się w imponującym gmachu na wyspie Djurgarden przy ulicy Djurgardsvägen 6-16 i dokumentuje historię kultury Szwecji począwszy od 1520 roku aż po czasy współczesne. Zbiory muzeum liczną przeszo 1,5 miliona eksponatów na ktróre składają się m.in. ubiory, biżuteria, meble czy obrazy. Obejrzeć tu można m.in. wyroby fajansowe z Rörstrand, przetykany jedwabiem brokat (tkany w Sztokholmie), dziecięce stroje ludowe z okolic Dalarny, lapoński bęben obrzędowy czy wisiorek Gustava Banéra, który podarował go swojej córce, zanim został na ścięty w krwawej łaźni w Linköping. Muzeum Nordyckie jest największym muzeum historii kultury w Szwecji.
- Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Moderna Museet) - znajduje się przy ulicy Exercisplan i prezentuje kolekcję dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej, zarówno szwedzkiej, jak i międzynarodowej powstałych głównie w XX wieku. Cała kolekcja liczy przeszło 1900 prac. W zbiorach znajdują się najważniejsze dzieła Pabla Picassa, Salvadora Dalí, Henri Matisse'a, Meret Oppenheim czy Roberta Rauschenberga.
- Muzeum Miejskie (Stadsmuseet) - mieści się w XVII wiecznym gmachu dawnego ratusza przy Ryssgarden i prezentuje historię miasta oraz jego mieszkańców. Placówka założona została w 1937 roku, a dla publiczności udostępniona 5 lat później. W muzeum zgromadzono blisko 300 tysięcy różnych eksponatów, 35 tysięcy dzieł sztuki oraz przeszło 4 miliony fotografii.
- Muzeum Średniowiecznego Sztokholmu (Stockholms medeltidsmuseum) - znajduje się na wyspie Helgeandsholmen przy ulicy Strömparterren 3 i prezentuje zbiory obrazujące dawny Sztokholm. Obejrzeć można tu różnego rodzaju artefakty oraz przedmioty jakie udało się odnaleźć w czasie wykopalisk jakie prowadzone były w latach 1978-1980 na terenie miasta i okolic. Obejrzeć tu można m.in. XVI wieczny drewniany okręt wojenny (Riddarholmsskeppet), pozostałości murów miejskich czy makietę średniowiecznego Sztokholmu.
- Muzeum Architektury (Arkitekturmuseet) - jest to państwowa galeria architektury, która znajduje się przy ulicy Exercisplan 4. Placówka szczyci się bogatą kolekcją różnych dzieł architektonicznych (projektów, modeli i fotografii) ilustrujących rozwój tej dziedziny sztuki w Szwecji na przestrzeni ostateniego tysiąclecia (a szczególnie ostatnich 150 lat). W zbiorach znajduje się blisko 3 miliony rysunków, 600 tysięcy fotografii, 35 tysięcy książek oraz 2 tysiące modeli. Obejrzeć można tu prace takich architektów jak m.in. Ralph Erskine, Sven-Erik Fryklund czy Ove Hidemark.
- Muzeum Carla Millesa (Millesgarden) - mieści się w domu (oraz na terenie przydomowego ogrodu) szwedzkiego rzeźbiarza Carla Millesa przy ulicy Herserudsvägen 32 i prezentuje prace tego wybitnego artysty. Milles znany był głównie z monumentalnych pomników. Był twórcą m.in. pomnika Posejdona w Göteborgu, pomnika Gustawa Wazy, Grupy Orfeusza przed Konserthus w Sztokholmie, pomnika Stena Sture Starszego w Uppsali czy rzeźby Folke Filbyter w Linköping.
- Muzeum Historyczne (Historiska Museet) - znajduje się przy ulicy Narvavägen 13-17 i prezentuje historię i kulturę Szwecji począwszy od neolitu aż po czasy obecne. Placówka założona została w 1866 roku na bazie przedmiotów pochodzących z kolekcji szwedzkich monarchów. Obecnie jest to jedno z największych muzeów w Sztokholmie i zarazem główne muzeum szwedzkiej prehistorii. Placówka podzielona jest na kilka sekcji z których za najbardziej interesującą uchodzi ekspozycja poświęcona Wikingom. Warto też odwiedzić tzw. Złoty Pokój w którym zgromadzono jedną z największych na świecie kolekcji złota i srebra z czasów prehistorii. W sumie jest tu około 3 tysiąca przedmiotów na które składa się 200 kg srebra i 52 kg złota. Na terenie muzeum znajduje się restauracja oraz sklep z pamiątkami.
- Królewski Gabinet Monet (Kungliga Myntkabinettet) - znajduje się przy ulicy Slottsbacken 6 i prezentuje historię pieniądza począwszy od X wieku aż po czasy obecne. Obejrzeć można tu m.in. kolekcję starych monet oraz inny środków płatniczych. Jednym z najcenniejszych eksponatów jest szwedzka moneta wybita pod koniec X wieku przez króla Olofa Skötkonunga.
- Muzeum Etnograficzne (Folkens Museet Etnografiska) - znajduje się na wyspie Djurgarden przy ulicy Djurgardsbrunnsvägen 34 i prezentuje różne przedmioty związane z etnografią czy antropologią kulturową ze wszystkich kontynetów na świecie. Placówka założona została w 1900 roku na bazie przedmiotów zgromadzonych w Gabinecie Przyrodniczym Szwedzkiej Akademii Nauk. Muzeum wyróżnia się jedynym w Skandynawii Japońskim Domem Herbacianym (Zui-Ki-Tei) w którym zapoznać się można z ceremonią parzenia herbaty.
- Galeria Sztuki imienia Liljevalcha (Liljevalchs konsthall) - znajduje się na wyspie Djurgarden przy ulicy Djurgardsvägen 60 i prezentuje głównie sztukę nowoczesną. Placówka założona została w 1916 roku na bazie kolekcji szwedzkiego przemysłowca i mecenasa sztuki Carla Fredrika Liljevalcha. Galeria znana jest z organizowanego corocznie Varsalongen (Salonu Wiosennego), przyciągającego sztokholmskich miłośników sztuki.
- Galeria Milliken (Milliken Gallery) - znajduje się przy ulicy Luntmakargatan 78 i zajmuje się głównie organizowaniem wystaw czasowych przedstawiających prace sztuki współczesnej. Placówka założona została w 2004 roku na terenie dawnej fabryki. Galeria posiada trzy powierzchnie wystawiennicze o łącznej powierzchni 150 metrów. Obejrzeć można było tu prace takich artystów jak n.in. Fredrik Söderberg, Felix Gmelin, Olav Westphalen, Per Enoksson czy Matti Kallioinen.
- Muzeum Techniki (Tekniska museet) - znajduje się przy ulicy Museivägen 7 i poświęcone jest rozwojowi technologii na przestrzeni wieków. Dla zwiedzających przygotowano tu liczne wystawy i ekspozycje multimedialne pozwalające zapoznać się z działaniem różnego rodzaju maszyn i urządzeń. Ponadto znajdziemy tu także szereg interaktywnych gier oraz matematyczny plac zabaw pozwalający zgłębić tajniki królowej nauk.
- Muzeum Morskie (Sjöhistoriska) - znajduje się przy ulicy Djurgardsbrunnsvägen 24 i prezentuje różnego rodzaju wystawy związane z żeglugą oraz przemysłem stoczniowym i morskim. Obejrzeć można tu m.in. modele XVIII-wiecznych statków czy replikę kajuty ze statku króla Gustawa III.
- Muzeum Archeologii Śródziemnomorskiej i Bliskiego Wschodu (Medelhavsmuseet) - znajduje się przy ulicy Fredsgatan 2 i prezentuje zbiory archeologiczne z okolic śródziemnomorskich i Bliskiego Wschodu. Obejrzeć można tu m.in. kolekcję terakotowych figurek z Cypru,
- Muzeum Dalekiego Wschodu (Östasiatiska Museet) - znajduje się na wyspie Skeppsholmen przy ulicy Tyghusplan 2 i poświęcone jest kulturze oraz historii Dalekiego Wschodu. Początki placówki sięgają 1926 roku, kiedy szwedzki archeolog Johan Gunnar Andersson (1874-1960) przywiózł kolekcję starożytnych artefaktów odkrytych przez jego zespół podczas jednej z jego wypraw archeologicznych do Chin. Obecnie muzeum szczyci się bogatymi zbiorami pochodzącymi z Japonii, Korei, Indii oraz Chin. Ekspozycje poświęcone są takim dzidzienom nauki jak archeologia, sztuka klasyczna oraz kultura współczesna. Obejrzeć można tu m.in. należące niegdyś do samurajów XIX wieczne japońskie zbroje, indyjskie figurki Ganeśy czy posągi Buddy.
- Muzeum Nobla (Nobelmuseet) - znajduje się przy ulicy Stortorget 2 i poświęcone jest Nagrodzie Nobla, jej założycielowi oraz laureatom, począwszy od 1901 roku aż po czasy współczesne. Obejrzeć można to m.in. wystawy poświęcone osiągnięciom najwybitniejszych noblistów z całego świata.
- Junibacken - znajduje się na wyspie Djurgarden i poświęcone jest postaciom szwedzkiej literatury dziecięcej, a przede wszystkim z książek słynnej szwedzkiej pisarki Astrid Lindgren. Największą atrakcją muzeum jest Plac Opowieści Książkowych (Sagotorget) na którym znajdują się domki należące do znanych postaci z bajek (m.in. Muminków) oraz mini-stacja kolejowa, z której kolejka zabiera gości w podróż do świata literatury Astrid Lindgren.
- Muzuem Wojskowe (Armémuseum) - mieści się w budynku arsenału przy ulicy Riddargatan 13 i poświęcone jest historii zarówno szwedzkiej jak i europejskiej wojskowości. Ekspozycje prezentują sceny największych bitew stoczonych przez wojska szwedzkie, broń, stroje wojskowe a także trofea i flagi armii pokonanych przez armię szwedzką na przełomie XVII o XVIII wieku. Obejrzeć można tu n.in. niemiecką maszynę szyfrującą Enigma, sztandar wygnańczy króla Jana Kazimierza z 1655 roku, turecki namiot zdobyty przez Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683 roku czy XVI wieczny sztandar jazdy polskiej z białym orłem oraz wystawę poświęconą Raoulowi Wallenbergowi,
- Muzeum Poczty (Postmuseum) - znajduje się przy ulicy Lilla Nygatan 6 i prezentuje historię komunikacji i poczty w Sztokholmie. Obejrzeć można tu m.in. bogatą kolekcję znaczków pocztowych, pierwszy szwedzki autobus pocztowy, dawne stroje listonoszy oraz pierwszą szwedzką maszynę do drukowania znaczków.
- Skansen - jest to najstarsze szwedzkie muzeum etnograficzne, które znajduje się na wyspie Djurgarden. Placówka założona została w 1891 przez Artura Hazeliusa (1833–1901), w celu ukazania życia w różnych rejonach Szwecji przed epoką industrialną. Obecnie na terenie Skansenu znajduje się blisko 140 różnego rodzaju budowli. Obejrzeć tu można m.in. starą aptekę, lapońską chatkę, piekarnię, sklep spożywczy, pocztę, warsztat mechaniczny, hutę szkła, szkołę czy replikę XIX-wiecznego miasteczka. Część Skansenu stanowi zoo w którym obejrzeć można zwierzęta żyjące na wolności w Skandynawii. Każdego roku na terenie placówki organizowane jest widowisko muzyczne Allsang pa Skansen (Wspólne śpiewanie w Skansenie) w czasie którego śpiewane są popularne szwedzkie piosenki.
- ABBA The Museum - znajduje się na wyspie Djurgarden przy ulicy Djurgardsvägen 68 i poświęcone jest słynnemu szwedzkiemu zespołowi muzyki pop ABBA. W placówce zapoznać można się z historią zespołu jego muzyką a także można obejrzeć stroje członków. Zwiedzający mają możliwość odbycia także wirtualnej podroży przez wszystkie miejsca, w których zespół występował i zdobywał nagrody.
Ciekawostki
- Nazwa Sztokholm pochodzi od połączenia słów "stock" oznaczającego "kłodę" oraz "holm" oznaczającego "wysepkę";
- W 1710 roku w wyniku szalejącej w Sztokholmie dżumy populacja miasta zmniejszyła się o blisko jedną trzecią;
- W obrębie miasta znajdują się dwa obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Są to Pałac Królewski Drottningholm oraz Cmentarz Leśny;
- Począwszy od 1901 roku każdego roku, 10 grudnia (w rocznicę śmierci Alfreda Nobla) w Sztokholmie przyznawane są za wybitne odkrycia i osiągnięcia Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny i literatury;
- Sztokholm został zbudowany na 14 wyspach, połączonych 57 mostami, zyskując w stolicy Szwecji przydomek "Piękno na wodzie";
- Po mającym miejsce w 1973 roku napadzie na lokalny bank, powstał termin "syndrom sztokholmski". Podczas sześciodniowej okupacji banku, ofiary uwięzione w nim wykształciły uczucie sympatii dla bandytów, którzy uczynili z nich zakładników.
- Każdego dnia w Sztokholmie na ulice wyjeżdża około 70 tysięcy rowerzystów;
- W Sztokholmie urodziła się wybitna hollywoodzka aktorka Greta Garbo (1905-1990 ). Obecnie uznawana jest za jedną z największych i najwybitniejszych gwiazd filmowych w historii kinematografii;
- W Sztokholmie w nieużywanym Boeingu 747 powstał się pierwszy na świecie samolot-hostel.
