Edynburg to miasto i zarazem port we wschodniej Szkocji, położony pośród malowniczych wzgórz na południowym wybrzeżu zatoki Firth of Forth (Morze Północne). Jego historia sięga początków VII wieku, kiedy to ówczesny król Nortumbii (średniowieczne królestwo anglosaskie), męczennik chrześcijański i późniejszy święty Edwin (584-622), polecił wznieść na miejscowym wzgórzu warownię. To właśnie od jego imienia pochodzi obecna nazwa miasta (nazwę Din Eidyn, która oznacza "Twierdzę Edwina" przekształcono w języku angielskim na Edwinesburch, a następnie na dzisiejszą Edinburgh). Około XI wieku ololiczne tereny wraz z twierdzą zostały zajęte przez Szkotów. Wkrótce potem wokół zamku zawiązała się osada, która z biegiem czasu rozwinęła się e jeden z wieszych handlowych i kulturalnych regionu. W owym czasie Edynburg wraz z pogranicznym rejonem Borders stał się przedmiotem sporu pomiędzy Anglią a Szkocją. Spowodowało to długotrwałe walki pomiędzy obydwoma królestwami, w czasie których Anglicy często oblegali i zdobywali miasto. W pierwszej połowie XV wieku ówczesny król Szkocji Jakub IV przeniósł stolicę kraju ze Stirling do Edynburga. W 1603 król Szkocji Jakub VI jako pierwszy z dynastii Stuartów koronował się na króla Anglii, łącząc Anglię i Szkocję unią personalną. W tym samym roku założył Szkocki Parlament, który wkrótce utworzył swoją siedzibę na głównej ulicy Edynburga Royal Mile. W połowie XVII wieku po tym jak oddziały Olivera Cromwella rozbiły wojska szkockie pod Dunbar, Edynburg został podbity i zajęty przez Anglików. Jakiś czas później na znak swojej dominacji Anglicy wybudowali tu nową angielską dzielnicę New Town. Klęska walk o niepodległość nie spowodowała jednak upadku miasta. Wręcz przeciwnie, inwestycje w nowej dzielnicy oraz powstanie nowych ośrodków naukowych i kulturalnych dały początek nowemu szkockiemu społeczeństwu. Wkrótce potem rozpoczął się czas rozkwitu Edynburga przypadający na okres Oświecenia. Obecnie Edynburg jest jednym z najważniejszych brytyjskich centrów nauki i kultury. Miasto zamieszkuje przeszło 500 tysięcy ludzi co czyni je drugim co do wielkości (po Glasgow) ośrodkiem miejskim w Szkocji. Od 1999 roku ma tu swoją siedzibę Parlament Szkocki.
Zwiedzanie
Do czasów obecnych w Edynburgu zachowało się wiele zabytkowych budynków reprezentujących różnie style architektoniczne. Najcenniejszym z nich jest usytuowany na szczycie wygasłego wulkanu potężny średniowieczny zamek. Jego najstarszą część stanowi XII wieczna kaplica św. Małgorzaty. W południowej części głównego dziedzińca warowni (Crown Square) znajduje się słynna Wielka Sala (Great Hall). Powstała ona w czasach Jakuba IV i służyła przez wieku jako miejsce wystawnych przyjęć oraz ważnych ceremonii. Obradował tu także przez jakiś czas szkocki parlament a obecnie wykorzystywana jest ona podczas uroczystości państwowych. Na zamku znajduje się także słynny Kamień Przeznaczenia (The Stone of Destiny) zwany także kamieniem ze Scone. Był używany podczas koronacji królów Szkocji do 1296 roku, kiedy to został zagarnięty przez Edwarda I i od tamtej pory służy także podczas uroczystości koronacyjnych angielskich monarchów. Został ostatecznie zwrócony do Szkocji w 1996 roku. Ostatni raz został użyty podczas koronacji królowej Elżbiety II, kiedy to stał się częścią krzesła koronacyjnego. Pozostałe ważne zabytki Edynburga to m in. XII wieczna Katedra św Idziego, ruiny Opactwa Holyrood, wybudowany w 1498 i przebudowany w XVII wieku Pałac Holyroodhouse, XIX wieczna Szkocka Galeria Narodowa, dom Johna Knoxa, pomnik sławnego szkockiego pisarza Waltera Scotta oraz uważana za najpiękniejszą ulicę miasta słynna Królewska Mila (Royal Mile) Każdego roku w Edynburgu (przeważnie w sierpniu) odbywają się liczne imprezy kulturalne oraz festiwale. Do najsłynniejszych z nich należą: Edinburgh International Festival, Fringe (festiwale teatralne) oraz Military Tattoo (występy orkiestr wojskowych). W Edynburgu znajduje się także jedno z najbardziej nawiedzonych miejsc w Wielkiej Brytanii. Są to słynne podziemne komory pod South Bridge. W minionych wiekach dawały schronienie mordercom, mieściły się tu domy rozpusty, a ci, którzy przypadkiem zabłądzili w te strony rzadko uchodzili z życiem. Do tego podobno notuje się tu wzmożoną aktywność paranormalną, co przyciąga wielu spragnionych mocnych wrażeń turystów.
Muzea w Edynburgu
- Narodowe Muzeum Szkocji (National Museum of Scotland) - znajduje się przy ulicy Chambers Street i prezentuje historię oraz rozwój Szkocji i jej wpływ na inne kraje na przestrzeni wieków. W swoim obecnym kształcie placówka powstała w 2006 roku w wyniku połączenia ze sobą Muzeum Szkocji (Museum of Scotland) oraz Muzeum Królewskiego (Royal Museum). Oprócz krajowych znalezisk archeologicznych czy pamiątek z czasów średniowiecza w muzeum prezentowane są bogate ekspozycje z takich dziedzin nauki jak m.in. archeologia, historia naturalna, nauka, technika czy kultura i sztuka. Obejrzeć tu można m.in. celtyckie ozdoby, piktyjskie kamienie, skarb z Traprain, szkielet wieloryba, trumnę wezyra Khumhotepa czy też zabytki z okresu rzymskiego panowania na Wyspach Brytyjskich. Jednym z najbardziej znanych eksponatów jest ciało słynnej Owcy Dolly, która była pierwszym zwierzęciem sklonowanym z komórek somatycznych dorosłego osobnika metodą transferu jąder komórkowych. Dolly została sklonowana przez naukowców z Instytutu Roslin we wsi Roslin pod Edynburgiem. W placówce znajdują się także galerie przeznaczone dla dzieci. Z myślą o najmłodszych organizowane są również specjalne zajęcia. Dla zwiedzających udostępniony jest także dach na którym znajduje się taras widokowy z którego rozpościera się przepiękny widok na Edynburg. Wstęp do muzeum jest wolny, za wyjątkiem wystaw specjalnych.
- Szkocka Galeria Narodowa (Scottish National Gallery) - mieści się w neoklasycystycznym gmachu na terenie parku Princes Street Gardens na wzgórzu The Mound i prezentuje szkocką oraz międzynarodową kolekcję sztuki począwszy od renesansu aż po XX wiek. Placówka otwarta została w 1859 roku, a jej początki związane są z instytucją the Royal Institution for the Encouragement of the Fine Arts, która już od 1819 roku zaczęła gromadzić dzieła sztuki. Obejrzeć można tu prace takich artystów jak m.in. Sir Henry Raeburn, Joseph Noel Paton, David Allan, John Constable, James Drummond, Jacopo Bassano, Sandro Botticelli, Giovanni Battista Tiepolo, Paul Cézanne czy Anthony van Dyck.
- Narodowe Muzeum Wojny (National War Museum) - mieści się na terenie zamku w Edynburgu i dokumentuje zarówno udział Szkotów w wojnach prowadzonych przez Wielką Brytanię jak i ich walkę przeciwko angielskiej dominacji. Obejrzeć tu można m.in. kolekcję dawnych mundurów, różnego rodzaju insygnia i wyposażenie wojskowe, medale, broń, a także malarstwo o tematyce militarnej i przedmioty codziennego użytku, które należały w niegdyś do żołnierzy. Placówka stanowi pewnego typu pomnik poległych o wolność swojej ojczyzny.
Ciekawostki
- W XVII wieku Edynburg określany był mianem "Starego Kopciucha" ("Auld Reekie"), co związane było dymem uchodzącym z kominów, który otaczał niemal całe miasto;
- Obecnie Edynburg jest jednym z najbardziej zielonych miast w Wielkiej Brytanii. Blisko 50% miasta zajmują tereny zielone;
- W Edynburgu znajduje się więcej pomników zwierząt niż ludzi;
- W mieście znajduje się kamienna fontanna z postacią skye terriera, która ufundowana została w 1872 roku przez baronową Angelę Burdett-Coutts (1814-1906) w uznaniu wierności psa Bobby'ego, który po śmierci swojego pana, przez 14 lat mieszkał przy jego grobie;
- W latach 1768-1771 w Edynburgu wydana została po raz pierwszy najstarsza anglojęzyczna encyklopedia;
- W Edynburgu urodził się znany szkocki naukowiec, wynalazca telefonu i kilkudziesięciu innych wynalazków telekomunikacyjnych Alexander Graham Bell (1847-1922);
- Z Edynburga pochodzi znany szkocki aktor, reżyser, producent filmowy Sean Connery (1930-2020).
