Czorsztyn to niewielka miejscowość w południowej Polsce, położona nad Zbiornikiem Czorsztyńskim na pograniczu Pienin i Gorców. Jej główną atrakcją turystyczną są usytuowane na wysokiej skale (588 metrów n.p.m.) nad Dunajcem ruiny średniowiecznego gotyckiego zamku. Jego historia sięga połowy XIV wieku, kiedy to ówczesny król polski Kazimierz Wielki (1310-1370) polecił wybudowanie tu przygranicznej warowni. Zamek usytuowany został w miejscu dawnej drewnianej strażnicy w pobliżu ważnego szlaku handlowego wiodącego na Węgry (Via Magna). W 1413 roku zamek przeszedł w ręce starosty Abrahama Czarnego z Goszyc herbu Gryf. W czasie jego rządów warownię odwiedzał Władysław Jagiełło (1352-1434), a w 1440 roku przez dwa dni gościł tu Władysław III Warneńczyk (1424-listopada 1444), jadący na swoją koronację na Węgry. W kolejnych wiekach zamek był wielokrotnie oblegany i niszczony. Posiadłość też kilkukrotnie przechodziła z rąk do rąk i była przebudowywana oraz modernizowana. Pierwsza większa przebudowa zamku miała miejsce w pierwszej połowie XVII wieku. Jej inicjatorem był ówczesny starosta czorsztyński Jan Baranowski herbu Jastrzębiec. Zmodernizowano wtedy system obronny zamku a także wybudowano wysoka basztę (Baszta Baranowskiego), która przetrwała do czasów obecnych. W 1651 roku zamek został zdobyty przez przywódcę buntu chłopskiego na Podhalu Aleksandera Kostkę Napierskiego. W późniejszym czasie twierdza skutecznie odpierała liczne szwedzkie ataki podczas potopu. Pod koniec XVIII wieku w skutek uderzenia pioruna warownia została dotkliwie strawiona przez pożar. Po tym tragicznym wydarzeniu zamek został opuszczony i od tego czasu zaczął popadać w coraz to większą ruinę. W XIX wieku malownicze ruiny stały się symbolem zniewolonej i będącej pod zaborami Polski. Kres świetności zamku nastąpił równocześnie z upadkiem i rozbiorami Rzeczypospolitej do czego często nawiązywano w epoce romantyzmu. Warownia stała się tematem licznych obrazów, fotografii czy rysunków, a także inspiracją dzieł muzycznych i literackich. Obecnie odrestaurowany i częściowo odbudowany zamek stanowi jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych Pienińskiego Parku Narodowego. Z jego murów rozpościera się przepiękna panorama jeziora oraz Tatr.
Legenda
Z zamkiem w Czorsztynie związana jest legenda opowiadająca historię dwóch miejscowych pasterzy, Szymka i Wojtka. Jako, że urodzili się ono w bardzo biednych rodzinach to postanowili odnaleźć skarb, który miał znajdować się gdzieś na terenie Czorsztyna. Po wielu dniach poszukiwań dotarli w końcu na zamek, gdzie w dniu Trzech Króli o zmroku wyposażeni w kredę święconą oraz wosk ze świecy paschalnej zaczęli penetrować ruiny. Po długich poszukiwaniach dotarli w końcu do wąskiego korytarza, który doprowadził ich do piwnic wypełnionych skarbami. Uradowani pasterze prze nieuwagę zgasili łuczywo, którego używali do oświetlania sobie drogi. Kiedy je ponownie zapalili skarbów już nie było a także zniknął tunel, którym przybili do lochu. Po długich poszukiwaniach odnaleźli szczelinę, którą udało im się wydostać z zamku. Kiedy wrócili do domu okazało się, ze nie ma już ich chat a wioska znajduje się w stanie ruiny, jakby się przenieśli w czasie o cały wiek do przodu.
Ciekawostki
- W publikowanym w latach 1880-1902 Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego autor hasła poświęconego Czorsztynowi, Bronisław Gustawicz, mylnie zidentyfikował Czorsztyn z zamkiem Szowsten na Morawach, co poskutkowało błędnym łączeniem Czorsztynu z osobą Zawiszy Czarnego;
- W zamku czorsztyńskim panuje specyficzny mikroklimat, temperatura wewnątrz ruin jest zawsze wyższa, niż temperatura na zewnątrz;
- Nazwa "Czorsztyn" pochodzi prawdopodobnie od niemieckiego słowa Schornstein oznaczającego w wolnym tłumaczeniu komin. Inne teorie mówią, że wywodzi się ze słów Schauerstein (kamień grozy) lub Zornstein (kamień gniewu).
