Gandawa (Gent)

Gandawa to zabytkowe miasto w północno-zachodniej Belgii, położone przy ujściu rzeki Leie do Skaldy. Jego tereny zamieszkane były już w starożytności, kiedy to osiedlili się tu Celtowie. Z tego okresu wywodzi się także nazwa miasta i związana jest z celtyckim słowem ganda oznaczającym w wolnym tłumaczeniu miejsce zbiegu lub połączenia dwóch rzek. Ważnym momentem w dziejach Gandawy była pierwsza połowy VII wieku n.e. kiedy to przybył tu z misją ewangelizacyjną mnich Amand (Amandus). Jak głosi jedna z miejscowych legend, kiedy przypłynął on tu łodzią pierwszy raz wrogo nastawieni mieszkańcy miasta wrzucili go z powrotem do wody. Popłynął więc Amand dalej i zatrzymał się w miejscu, gdzie później powstał klasztor św. Piotra (Sint-Pieters). Gdy pewnego dnia w mieście powieszono skazańca, Amand zdjął jego ciało z szubienicy i w swoim małym klasztorze przywrócił do życia. Dopiero ten cud przekonał do nowej wiary mieszkańców Gandawy, którzy teraz masowo zaczęli przyjmować chrzest. Wtedy też wybudowano tu dwie pierwsze świątynie. Ciężki okres miasto przeżywało w IX stuleciu, kiedy to dwukrotnie stało się łupem wikingów. Wkrótce potem, w czasach rządów hrabiego Baldwina II Łysego (863-918) miasto otoczone zostało systemem umocnień. W okresie średniowiecza Gandawa pełniła funkcję siedziby książąt flandryjskich i pozostawała jednym z największych ośrodków miejskich ówczesnej Europy, ustępując jedynie niektórym włoskim miastom oraz Paryżowi. Szacuje się, że na przełomie od XIII do XV wieku granicach murów miejskich żyło przeszło 60 tysięcy osób. W owym czasie największy zyski Gandawie przynosiła produkcja sukna oraz handel nim. To właśnie tutaj urodził się wywodzący z dynastii Habsburgów Karol V (1500-1558) późniejszy cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Na początku XVI wieku Gandawa stała się także ważnym ośrodkiem naukowym i kulturalnym w regionie. To właśnie tutaj mieszkali i tworzyli tacy mistrzowie jak m.in. bracia van Eyck czy Hugo van der Goes. W XVII wieku pomiędzy Gandawą a Brugią wybudowano kanał wodny, dzięki któremu miasto zyskało dostęp do morza oraz do Ostendy i Dunkierki. Mimo to praktycznie od końca XVI wieku do polowy XVIII wieku Gandawa przeżywała ekonomiczny upadek. W czasie wojny o sukcesję austriacką w 1745 roku miasto zostało zdobyte i zajęte przez Francuzów, po czym zwrócone Austrii po zawarciu pokoju w Akwizgranie. W połowie XVIII wieku Gandawa przeżywała ponownie rozkwit, który zatrzymany został w okresie głodu jaki nawiedził miasto w latach 1845-1848. W późniejszym czasie miasto kolejno przynależało do Francji a potem Holandii by ostatecznie stać się stolicą belgijskiej prowincji Flandria Wschodnia. Obecnie Gandawa jest trzecim co do wielkości miastem Belgii, które zamieszkuje przeszło 250 tysięcy ludzi. Jest to także główny ośrodek uniwersytecki Flandrii oraz jedno z najczęściej odwiedzanych przez turystów miast w Belgii.

Zwiedzanie

Bogata w zabytki Gandawa stanowi (obok Brugii) jeden z największych ośrodków turystycznych Belgii. Do czasów obecnych zachował się tu średniowieczny układ urbanistyczny miasta oraz wiele zabytkowych budowli reprezentujących wszystkie okresy architektoniczne. Kulturalne i turystyczne centrum miasta stanowi dawny średniowieczny port oraz ciągnące się po obu stronach rzeki Leie nabrzeża zwane Graslei i Korenlei. To właśnie tutaj znajdują się jedne z najwspanialszych budynków mieszkalnych (dawne domy cechowe) w całej Flandrii. Latem cumują tu statki wycieczkowe kursujące po okolicznych kanałach. Brzegi rzeki spina kammienny neogotycki Most św. Michała (St-Michelsburg) z którego rozpościera się przepiękny widok na stare miasto oraz wszystkie najbardziej imponujące wieże Gandawy (Dzwonnicę, wieżę kościoła św. Mikołaja i wieżę Katedry). Kierując się na wchód mijając kolejno Kościół św. Mikołaja (Sint-Niklaaskerk), Ratusz miejski (Stadhuis) oraz Sukiennice (Lakenhal) dojdziemy do Placu św. Bawona (Sint-Baafsplein). To właśnie tutaj znajduje się najcenniejszy zabytek Gandawy jakim jest okazała Katedra św. Bawona (Sint-Baafskathedraal). W jej wnętrzu skrywany jest największy skarb Gandawy jakim jest monumentalny poliptyk tablicowy zwany Adoracją Mistycznego Baranka. Jest to dzieło słynnego niderlandzkiego malarza Jana van Eycka oraz jego brata Huberta. Przy placu wznosi się także okazała XIV-wieczna Dzwonnica (Het Belfort). Na jej szczycie znajduje się taras widokowy z którego rozpościera się przepiękna panorama całego miasta. W średniowieczu jej dzwon (Klokke Roeland) wzywał mieszkańców do obrony miasta. Przy północnym krańcu Graslei znajduje się targ ważywny (Groentemarkt) z którego po przejściu na drugą stronę rzeki mostem Vleeshuisbrug dojdziemy do średniowiecznego zamku hrabów Flandrii (Gravensteen). Wracając mostem Zuivelbrug dojdziemy do rozległego placu Vrijdagmarkt, który niegdyś pełnił rolę politycznego centrum Gandawy. Organizowane były tu publiczne zgromadzenia a także wykonywano egzekucje. Plac ozdabia XIX-wieczny pomnik znanego flamandzkiego polityka i przywódcy Jacoba van Artevelde'a (1290-1345). Jedną z nowszych i prestiżowych budowli Gandawy jest zaprojektowana w 1935 roku przez znanego belgijskiego architekta Henry'ego van de Velde modernistyczna Biblioteka Uniwersytecka (Boekentoren). Budynek ma 64 metry wysokości a w swoich wnętrzach skrywa przeszło trzy miliony książek oraz liczne średniowieczne manuskrypty czy starodruki.

Katedra św. Bawona

Początki katedry w Gandawie sięgają połowy X wieku, kiedy to wzniesiona została tu drewniana kaplica pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Dwa stulecia później zastąpiono ją wybudowanym na planie krzyża romańskim kościołem. Ta konstrukcja także nie przetrwała bowiem zastąpiono ją nową gotycką świątynia. Jej budowa przebiegała w trzech fazach. Początkowo, na przełomie XIV i XV wieku powstał gotycki chór, ambit oraz wieniec kaplic. W kolejnym etapie budowy w latach 1462-1538 wybudowana została zachodnia 82 metrowa wieża a w ostatniej fazie rozpoczęto budowę nawy głównej, transeptu oraz ośmiu kaplic bocznych. Zarówno wieża, jak i późniejsze części katedry reprezentują styl gotyku brabanckiego. Wkrótce potem kościół otrzymał nowego patrona - Świętego Bawona (Sint-Baafskathedraal). W latach 1622-1657 katedra otrzymała swoje obecne barokowe wnętrze. Najcenniejszym eksponatem świątyni jest wykonany w pierwszej połowie XV wieku przez braci Huberta i Jana van Eycków tzw. Ołtarz Gandawski, oficjalnie znany jako Adoracja Mistycznego Baranka. Jest to dużych rozmiarów poliptyk tablicowy składający się z dwunastu tablic w dwóch rzędach na których przedstawiono odkupienie ludzkości przez ofiarę Chrystusa. Jest to jedno z najwybitniejszych dzieł średniowiecznego malarstwa. Innym znanym dziełem jakie można obejrzeć w katedrze jest obraz Rubensa zatytułowany "Święty Bawo przybywa do klasztoru w Gandawie". W okresie średniowieczna katedra była miejscem chrztu cesarza Karola V Habsburga (1500-1558).

Kościół św. Mikołaja

Kościół św. Mikołaja (Sint-Niklaaskerk) wybudowany został w XIII wieku w miejscu starej romańskiej świątyni. Budowla usytuowana została w miejscu starego sięgającego czasów średniowiecza targu w pobliżu Rynku Zbożowego (Korenmarkt). Kościół reprezentuje styl gotyku skaldyjskiego stanowiącego mieszankę stylów gotyckiego i romańskiego charakterystycznych dla rejonów doliny rzeki Skaldy (do budowy używano niebieskawego wapienia z okolic Tournai). Na przełomie XIV i XV wieku z inicjatywy cechów (które prowadziły tu swoje działalności) po bokach świątyni dobudowane zostały kaplice. Dominującym elementem kościoła jest wysoka wieża, która niegdyś wykorzystywana była jako punkt obserwacyjny. Wewnątrz świątyni warto zwrócić uwagę na XVII-wieczny ołtarz główny autorstwa rzeźbiarza z Antwerpii Mattheusa Van Beveren, ambonę oraz XIX-wieczne organy.

Zamek Gravensteen

Początki Zamku Gravensteen (Het Gravensteen) sięgają przełomu IX i X wieku, kiedy to nad rzeką Leie wybudowane zostały pierwsze drewniane umocnienia. Pod koniec XII stulecia w czasach rządów hrabiego Filipa Alzackiego (1143-1191) zastąpiono je okazałym murowanym zamkiem. Przypuszcza się, że przy projektowaniu budowli Filip inspirował się zamkami krzyżowców, jakie zobaczył podczas wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej. Oprócz typowej funkcji obronnej twierdza wykorzystywana była także przez władców Flandrii do więzienia zbuntowanych mieszkańców miasta, którzy kwestionowali ich autorytet. W rękach hrabiów Flandrii warownia pozostawała do 1353 roku, kiedy to Ludwik II de Male (1330-1384) podjął decyzję o przeniesienie dworu do pobliskiego pałacu w Hof ten Walle. Opuszczony i zaniedbany zamek zaczął stopniowo popadać w coraz to większą ruinę. Do XVIII Gravensteen pełniło funkcję miejscowego więzienia a później jeden z gandawskich przemysłowców utworzył tu przędzalnię bawełny. Obecnie gruntownie odrestaurowana budowla udostępniona jest dla zwiedzających. W jej murach swoje siedziby mają Muzeum Broni i Muzeum Tortur.

Pozostałe Zabytki Gandawy

• Dzwonnica (Belfort) - wybudowana została w pierwszej połowie XIII wieku jako jeden z symboli autonomii i niepodległości Gandawy. Na jej szczycie umieszczony został dzwon (Klokke Roland), który początkowo wykorzystywany był do celów religijnych, a w późniejszym czasie wybijał pełne godziny. Na początku XV wieku w murach dzwonnicy ukryte zostały XII-wieczne dokumenty nadające miastu liczne przywileje oraz ulgi. Od 1442 roku dzwonnica pełniła funkcję wieży obserwacyjnej (wcześniej tą rolę pełniła wieża kościoła św. Mikołaja). Budowla ma 95 merów wysokości a jej wierzchołek wieńczy smok którego zadaniem jest pilnowanie i ochrona Gandawy. W 1999 roku dzwonnica w Gandawie została wpisana, (wraz z pozostałymi dzwonnicami we Flandrii i w Walonii) na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
• Sukiennice (Lakenhalle) - jest to przylegający do dzwonnicy budynek, którego budowa rozpoczęta została na początku XV wieku. Niestety z powodu kryzysu i związanego z nim ograniczenia w handlu tkaninami, budowa została wstrzymana. Budynek dokończono dopiero na początku XX wieku. Przez długi okres czasu funkcjonowało tu więzienie. Budowla reprezentuje styl gotyku brabanckiego. Obecnie w Sukiennicach swoją siedziby mają m.in. dom dla cechu św. Michała, szkoła szermierki, biuro informacji turystycznej oraz muzeum.
• Ratusz (Stadhuis) - wzniesiony został pod koniec XVI wieku według projektu wybitnego belgijskiego architekta Rombouta II Keldermansa (1460-1531). Fasada budowli podzielona jest na dwie kontrastujące ze sobą bryły. Pierwsza z nich (obejmującą m.in. klatkę schodową) stanowi przykład architektury surowego włoskiego renesansu a druga (po stronie północnej) odnzacza się elementami charakterystycznymi dla ozdobnego gotyku. We wnętrzu dla zwiedzających udostępniona jest m.in. gotycka spiralna klatka schodowa sala tronowa oraz dawna sala sądowa (Pacificatiezaal) w której w 1576 roku podpisano Pacyfikację Gandawską (układ pokojowy pomiędzy północnymi i południowymi stanami Niderlandów w celu utworzenia koalicji antyhiszpańskiej w wojnie osiemdziesięcioletniej. ).
• Kościół św. Michała (Sint-Michielskerk) - jego budowa rozpoczęta została w połowie XV wieku i z przerwami ciągnęła się aż do 1825 roku, kiedy to nieukończoną wieżę nakryto płaskim dachem. Świątynia powstała w miejscu starej XII-wiecznej drewnianej kaplicy. Budowla reprezentuje styl późnego gotyku a jej charakterystycznym elementem jest wieża. We wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na XIX-wieczny neogotycki ołtarz główny, kopię rzeźby Michała Anioła "Madonna z dzieciątkiem", obraz "Chrystus umierający na krzyżu" autorstwa Anthonyego van Dycka czy XVII-wieczny barokowy konfesjonał.
• Kościół św. Jakuba (Sint-Jacobskerk) - wzniesiony został pod koniec XI lub na początku XII wieku. Wybór patrona podyktowany był prawdopodobnie wzrastającym zainteresowaniem pielgrzymkami do Santiago de Compostela w Hiszpanii. Świątynia reprezentuje połączenie stylu romańskiego z gotyckim. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na obrazy Jana Boeckhorsta i Michaela Coxcie, unikalne tabernakulum oraz dwa grobowe monumenty poświęcone Janowi Palfijnowi.
• Ogród Botaniczny (Plantentuin Universiteit Gent) - założony został w 1794 roku i w owym czasie stanowią własność Uniwersytetu Gandawskiego. W 1903 roku przeniesiono go w obecne miejsce i sukcesywnie powiększano oraz rozbudowywano o nowe szklarnie. Obecnie ogród zajmuje 2,75 hektara powierzchni na których roście przeszło 10 tysięcy różnego rodzaju roślin. Na cały kompleks ogrodowy składają się m.in. cztery duże ogólnodostępne szklarnie, dwadzieścia mniejszych (ściśle naukowych), palmiarnia, arboretum, ogród skalny, sekcja systematyczna, dział roślin leczniczych, warzywniak oraz sekcja roślin wodnych i nawodnych.
• Dworzec Sint-Pieters - wybudowany został w 1913 roku z okazji światowej wystawy EXPO. Jego charakterystycznym elementem jest wysoka wieża zegarowa.

Muzea w Gandawie

• Muzeum Sztuki Współczesnej (Gentse Stedelijk Museum voor Actuele Kunst - S.M.A.K.) - znajduje się na terenie Parku Cytadeli (Citadelpark) przy ulicy Jana Hoetpleina 1 i prezentuje dzieła sztuki współczesnej (głównie powojennej) zgromadzone niemal z całego świata. Obejrzeć tu można m.in. prace międzynarodowej awangardowej grupy artystycznej Cobra (COpenhaga, BRuksela i Amsterdam), dzieła włoskiego ruchu artystycznego Arte povera czy sztukę reprezentującą nurty Pop-art i Minimal art. W placówce znajduje się także największa na świecie kolekcja prac belgijskiego artysty wizualnego Marcela Broodthaersa. Muzeum regularnie organizuje wystawy czasowe, często wzbudzające wiele kontrowersji.
• Muzeum Sztuk Pięknych (Museum voor Schone Kunsten - MSK) - mieści się w neoklasycystycznym gmachu się przy ulicy Fernanda Scribedreefa 1 i prezentuje bogate zbiory sztuki europejskiej począwszy od XIV wieku aż po czasy obecne. Placówka podzielona jest na kilka sekcji reprezentujących kolejne epoki w sztuce. Najstarsza kolekcja obejmuje prace najwybitniejszych XIV- i XV-wiecznych flamandzkich malarzy. W kolejnej sekcji obejrzeć można dzieła malarzy epoki renesansu, w tym dzieła Martena van Heemskerka czy Pietera Brueghela Młodszego. Jest tu także kolekcja włoskich mistrzów jak m.in. Tintoretto. W sekcji barokowej obejrzeć można obrazy Petera Paula Rubensa, Antoona van Dycka, Jacoba Jordaensa czy Caspara de Crayer. Ostatnie sekcje skupiają się na sztuce nowoczesnej z pracami Jean-Françoisa Milleta, Jacques-Louisa Davida, Alfreda Stevensa czy George'a Minne'a.
• Muzeum Miejskie (Stadsmuseum Gent - STAM) - mieści się na terenie dawnego klasztoru Bijloke przy ulicy Godshuizenlaan 2 i prezentuje multimedialne ekspozycje obrazujące historię Gandawy. W placówce obejrzeć można m.in. interaktywną mapę miasta, panoramiczny obraz Gandawy w 1534 roku, dawne obrazy prezentujące, miasto, kolekcję fotografii miejskiej oraz liczne przedmioty i artefakty jakie udało się odnaleźć w czasie prac archeologicznych prowadzonych na terenie miasta.
• Muzeum Folkloru (Museum van het dagelijks leven) - mieści się w XIV-wiecznym budynku dawnego przytułku (Huis van Alijn) przy ulicy Kraanlei 65 i prezentuje przedmioty oraz wystawy obrazujące życie codzienne i obyczaje ludzi żyjących na terenie Flandrii w XX wieku. Obejrzeć tu można m.in. w pełni wyposażony warsztat bednarski, aptekę, wnętrze dawnej sali szkolnej, kolekcję starych zdjęć oraz bogatą wystawę z przedmiotami użytku codziennego.
• Muzeum Wzornictwa (Design Museum Gent) - mieści się w zabytkowym XVIII-wiecznym budynku przy ulicy Jana Breydelstraata 5 i prezentuje ekspozycje ze sztuką użytkową oraz historią wzornictwa. Obejrzeć tu można dzieła wielu znanych belgijskich projektantów, liczne prace w stylu art nouveau, kolekcję dekorowanych mebli oraz bogate zbiory sztuki użytkowej z przełomu XIX i XX wieku.
• Muzeum Szkolnictwa (De School van Toen) - znajduje się przy ulicy Klein Raamhof 8 i prezentuje historię oraz rozwój szkolnictwa i edukacji w Belgii. W placówce obejrzeć można m.in. w pełni wyposażone dawne sale lekcyjne oraz dawne fotografie, przybory szkolne czy różnego rodzaju materiały edukacyjne.
• Muzeum Dr. Guislaln (Museum Dr. Guislaln) - mieści się w danym szpitalu psychiatrycznym przy ulicy Jozefa Guislainstraata 43B i prezentuje ekspozycje obrazujące historię i rozwój psychiatrii. Wystawy prowadzą nas kolejno przez początki badań osób psychicznie chorych przy użyciu brutalnych i prymitywnych metod aż po prace artystyczne ludzi uważanych za chorych. Placówka nosi imię Jozefa Guislaina (1797-1860) - jednego z pierwszych belgijskich lekarzy, który wyspecjalizował się w leczeniu chorób psychicznych.
• Muzeum Przemysłu (Industriemuseum Gent) - mieści się w dawnej przędzalni bawełny przy ulicy Minnemeers 10 i prezentuje ekspozycje związane z historią oraz rozwojem włókiennictwa na terenie miasta. W placówce obejrzeć można m.in. w pełni wyposażony dawny warsztat tkacki czy maszyny, narzędzia oraz różnego rodzaju przybory jakie używane były przy wytwarzaniu i produkcji tkanin. Na dziedzińcu muzeum znajduje się pomnik Pierre Degeytera (1848-1932) - francuskiego komunisty, chórmistrza i kompozytora, autora słynnej "Międzynarodówki".
• Muzeum Uniwersyteckie (Gents Universiteitsmuseum - GUM) - znajduje się na terenie kampusu Ledeganck przy ulicy Karel Lodewijk Ledeganckstraat 35 i zajmuje się gromadzeniem oraz prezentowaniem przedmiotów oraz pamiątek dokumentujących historię Uczelni.
• Muzeum Arnolda Vandera Haeghena (Museum Arnold Vander Haeghen) - mieści się w budynku dawnego Hotelu Clemmen przy ulicy Veldstraat 82 i prezentuje kolekcję należącą niegdyś do rodziny Vander Haeghen. Obejrzeć można tu m.in. wierną rekonstrukcję gabinetu i biblioteki belgijskiego noblisty Maurice'a Maeterlincka (1862-1949), gabinety Charlesa Doudeleta i Victora Stuyvaerta oraz chiński salon.
• Muzeum Zoologii (Museum voor Dierkunde) - znajduje się przy ulicy Charles Deberiotstraat 40 i poświęcone jest królestwu zwierząt. Obejrzeć można tu m.in. bogatą kolekcję szkieletów oraz modeli zwierząt z całego świata.
• Gandawskie Muzeum Kamienia (Museum voor Stenen Voorwerpen) - znajduje się na terenie dawnego Opactwa św. Bawona przy ulicy Voorhoutkaai 43 i prezentuje kolekcję różnego rodzaju mozajek, nagrobków, rzeźbę oraz dawne elementy ornamentyki.
• Muzeum Broni i Tortur (Gerechtsmuseum en Wapenmuseum) - mieści się w Zamku Gravensteen przy ulicy Sint-Veerleplein 11 i prezentuje kolekcję średniowiecznej broni oraz ekspozycje z narzędziami tortur. Obejrzeć tu można m.in. broń drzewcową, kusze, miecze, szable, broń palną, kajdany, gilotynę czy tzw. maskę wstydu.

Gentse Feesten

Każdego roku pod koniec lipca w Gandawie organizowany jest jeden z największych w Belgii festiwali kulturalno-muzycznych zwany Gentse Feesten. Przez blisko półtora tygodnia odbywają się tu liczne koncerty, spektakle a także historyczna procesja mieszkańców Gandawy ze stryczkami na szyi. Symbol ten oddaje hołd XVI wiecznym mieszkańcom miasta, którzy stawili skuteczny opór buntownikom opowiadającym się przeciwko woli cesarza Karola V. Rebelia zakończyła się całkowitą klęską, a buntownicy zmuszeni zostali przejść przez miasto boso z zawieszonymi na szyi stryczkami i oddać hołd cesarzowi.

Ciekawostki

• W 1500 roku w Gandawie urodził się i został ochrzczony przyszły cesarz Karol V Habsburg (1500-1558);
• W Gandawie funkcjonuje bar (Bar Trollekelder) w którym serwuje się przeszło 300 gatunków piwa;
• Każdego roku w Gandawie organizowany jest wyścig kolarski, Gandawa-Wevelgem, będący częścią elitarnej ligi ProTour;
• Co pięć lat w Gandawie odbywa się słynna wystawa-festiwal kwiatów Floralies Gantoises.
• W Gandawie znajduje się polski konsulat honorowy w którym konsul honorowy nie pobiera za swoją pracę wynagrodzenia;
• Gandawa słynie z produkcji jednej z najlepszych na świecie musztard. Produkowana jest przez firmę Tierenteyn Verlent, której historia sięga 1790 roku.

Multimedia