Pod koniec XII wieku wydawało się, że możliwości architektury romańskiej zostały w znacznym stopniu wyczerpane. Na szczęście nowe techniki budowlane otworzyły przed architektami zupełnie nowe możliwości, co zapowiadało wykształcenie się zupełnie nowego stylu. W nowo wznoszonych budowlach zaczęto odchodzić od surowej prostoty na rzecz bogatej ornamentyki, ostrych łuków czy witrażowych okien. Tak wykształcił się zupełnie nowy styl architektoniczny, który w epoce odrodzenia nazywany został gotykiem. Ostre łuki dawały także zupełnie inny rozkład ciężaru sklepienia, a nowy system przyporowy wraz ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi przenosił go na zewnątrz konstrukcji co pozwoliło na wznoszenie coraz wyższych i smuklejszych budowli. Dodatkowo efekt strzelistości potęgowany był przez stosowanie ostro zakończonych iglic bądź pinakli. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego na ogół uważa się gotycką katedrę, choć styl ten wykorzystywany był także na szeroką skalę w budowlach świeckich. Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i oddawać hołd Bogu. Strzelista, ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu.
Pierwsze budowle w stylu gotyckim wzniesione zostały we Francji w regionie Ile-de-France. Nowa konstrukcja okazała się na tyle efektowna i rewolucyjna, że bardzo szybko rozpowszechniła się także w Anglii, Włoszech i sąsiednich Niemczech. Coraz częściej także stosowana była bogata ornamentyka, a w świątyniach pojawiły się witrażowe okna oraz rozety. Gotyk podzielić można na trzy główne fazy rozwojowe: wczesną (francuską primaire 1150-1200, angielską Early English 1175-1270, niemiecką Früchgotik 1230-1300), dojrzałą (francuską rayonnant 1200-1250, angielską Dekorated Style 1270-1350, niemiecką Hochgotik 1300-1350) oraz /b>późną (francuską flamboyant, angielską Perpendicular Style, niemiecką Spätgotik XVI/XVI wiek) .W okresie późnego gotyku prężnie rozwijała się także rzeźba, która przestała być częścią architektury, a stała się samodzielnym dziełem artystycznym. Na ziemie polskie gotyk dotarł wraz z cystersami, którzy zastosowali elementy wczesnogotyckie w drugiej dekadzie XIII wieku w kościele Cysterek w Trzebnicy (sklepienie żebrowe w krypcie wschodniej i pod emporą) oraz w kościołach zakonnych w Jędrzejowie i Koprzywnicy. Architektura gotycka w Polsce opiera się głównie na budownictwie ceglanym. Zastosowanie tego materiału nie pozwalało na budowę kościołów o tak strzelistych sylwetkach jak na zachodzie Europy.
Przykłady architektury gotyckiej
- Katedra w Chartres;
- Katedra Notre-Dame w Paryżu;
- Katedra w Amiens;
- Katedra w Reims;
- Katedra w Salisbury;
- Katedra w Ely;
- Zamek papieski w Awinionie;
- Katedra św. Piotra i Najświętszej Marii Panny w Kolonii;
- Kościół Najświętszej Marii Panny w Gdańsku (największa budowla sakralna w Polsce);
- Zamek krzyżacki w Malborku;
- Ratusz w Toruniu.
Ciekawostki
- Nazwa "gotyk" po raz pierwszy została użyta w połowie XV we Włoszech i stanowiła pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską. Goci uważani byli w Italii za jedno z wojowniczych plemion germańskich, które przyniosło zagładę i upadek Rzymu oraz jego klasycznych osiągnięć. W rzeczywistości architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z germańskim plemieniem Gotów.
