Kraj: 
Historia
Tradycje ważenia piwa w Czechach sięgają niepamiętnych czasów. Trunek ten wytwarzany był jeszcze kiedy tereny obecnej Republiki Czeskiej zamieszkiwali Celtowie. Pierwsza udokumentowana wzmianka o czeskim piwie pochodzi z 993 roku. Na poważnie jednak wszystko rozpoczęło się za sprawą króla Wacława II (1271-1305) wywodzącego się z dynastii Przemyślidów. To właśnie on przyznał ówczesnym pilzneńskim piwowarom przywilej jego ważenia. Dostało go wówczas aż 260 mieszczan, tak więc piwo wytwarzano niemal w każdym domu. Jakiś czas później praktycznie każde czeskie miasto posiadło swój własny browar. Czesi mają wyczulony smak "piwny" i nie wypiją byle czego. Dowodzi temu pewne wydarzenie jakie miało miejsce na początku XIX wieku. Wtedy to mieszkańcy Pilzna oburzeni smakiem i jakością wówczas ważonego piwa w proteście wylali przed ratuszem 36 beczek tego trunku. Browarnicy z Pilzna zawstydzeni całą tą demonstracją zebrali się do kupy i wraz pomocą bawarskiego piwowara Josefa Grolla, w 1842 roku stworzyli zupełnie na nowo nowoczesny browar. Efekt ostateczny przeszedł wszelkie oczekiwania. Uzyskano wówczas trunek o niespotykanym dotychczas złocistym kolorze, szlachetnym smaku i charakterystycznej goryczce. Pod koniec XVIII wieku w Czechach powstała pierwsza na świecie szkoła piwowarstwa, a od 1816 roku istnieje również wyższa szkoła kształcąca przyszłych piwowarów. Obecnie czeskie piwa są synonimem wyjątkowej jakości i wielkiej sztuki piwowarskiej, a wiele fachowych oznaczeń jak np. piwo typu pilzneńskiego przeszło do światowych terminologii. Czesi od kilku lat są rekordzistami zarówno w produkcji jak i konsumpcji piwa. W ciągu roku wypijają średnio około 160 litrów na osobę, czyli o 30 litrów więcej niż wicemistrzowie rankingu - Niemcy. Dla czeskich piwoszy najważniejszą rzeczą jest to, aby móc napić się piwa beczkowego, niezmęczonego transportem i pasteryzacją.
Oznaczenia piw
Czeskie piwa są przeważnie dużo słabsze od naszych rodzimych produktów. W Polsce za piwa słabe (lekkie) uważa się te o zawartości alkoholu do 5,5%, pełne to piwa z zawartością alkoholu na poziomie 5,5 do 6,2%, mocne zaś to te które mają ponad 6,2% alkoholu. Zawartość alkoholu w najpopularniejszych czeskich piwach oscyluje pomiędzy 4 a 5%. W Polsce więc zaliczono by je do piw słabych. Czesi jednak większą wagę przykładają do stężenia ekstraktu chmielowego, który podawany jest zawsze na etykietach w postaci liczby (najczęściej 10% lub 12%). Przeciętny czeski piwosz zamawia z reguły dziesiątkę (ok. 3,5% alkoholu). Dwunastkę (ok. 4,5% alkoholu) pija się przeważnie od święta. Na rynku dostępne są także piwa o zawartości ekstraktu 11, 13, 14 i więcej.
Lokalne zwyczaje
Piwo jest w Czechach wszechobecne, można je kupić praktycznie wszędzie. Przykładowo dostępne jest w knajpkach na dworcach kolejowych, czy w restauracjach McDonaldsa. Jednak nie smakuje ono nigdzie tak dobrze jak w typowej czeskiej hospodzie. Rozmowa z obsługą tego typu lokalu jest właściwie potrzebna tylko do ustalenia gatunku piwa, jaki gość preferuje. Poza tym przecież wszystko jest jasne. Znany duński astronom Tycho de Brahe, zaproszony do Pragi przez samego cesarza Rudolfa II, tak rozsmakował się w lokalnym piwie, że podczas swych urodzin wypił go zbyt dużo i przypłacił to swoim życiem (pękł mu pęcherz moczowy). Dziś o tym słynnym wydarzeniu czescy piwosze wspominają udając się do toalety "nie chcę umrzeć jak Tycho Brahe". W Czechach istnieje lokalny zwyczaj znaczenia ilości wypitych piw. Na rachunku (listek) który znajduje się zawsze na stole za każde wypity kufel kelner stawia kreskę. Należy go pilnować bowiem stanowi on podstawę rozliczenia naszej wizyty w lokalu. Najczęściej kupowaną zakąską do piwa jest hermelin (pleśniowy ser leżakujący w oliwie z papryczką) lub popularny utopenec - czyli kiełbasa w marynacie. Czesi nie piją piwa z sokiem ani tzw. grzańców, próba zamówienia tego tupu trunku skończyć się może dużą konsternacją kelnera (Prawdziwy Czech nigdy nie sprofanuje piwa dolaniem do niego soku). Należy pamiętać także, że podane piwo zawsze musi mieć obfitą pianę inaczej uważane jest za nieświeże.
Czeskie browary
Oprócz słynnego Pilsnera w Czechach działa w sumie 48 dużych i 36 małych browarów (w XVIII wieku było ich ponad tysiąc), produkujących piwo na rynki lokalne i zagraniczne. Wszystkie browary strzegą swoich oryginalnych receptur i używanych szczepów drożdży. Oprócz tradycyjnych browarów istnieje także około dwudziestu restauracji z mini-browarami, gdzie oprócz konsumpcji można zapoznać się jak ów trunek jest produkowany.
Najpopularniejsze czeskie browary i ich piwa
Pilsner Urquell (Plzeňský prazdroj)
Pilsner Urquell to jedno z najbardziej znanych i cenionych czeskich piw, które przez wielu uznawane jest za wzorzec jasnego piwa. To właśnie w Pilźnie po raz pierwszy zaczęto masowo produkować klarowne piwo metodą dolnej fermentacji (fermentowane w niskich temperaturach. Znakomity aromat Pilsnera Urquella balansuje między słodyczą słodu z potrójnej dekokcji, a goryczką chmielu Saaz. Gruba czapa gęstej, mokrej piany dodaje delikatności, chroniąc przy tym smak i aromat. W 1844 roku Pilsner Urquell miał 12,28% ekstraktu wagowo i 5,20% alkoholu objętościowo. W kolejnych dekadach parametry te były sukcesywnie obniżane, do obecnych 11,8% ekstraktu i 4,4% alkoholu. Dziś część zabudowań browaru w Pilźnie udostępniona jest dla zwiedzających.
Budweiser
Budějovický Budvar to obok Pilsnera jeden z najbardziej znanych i nagradzanych czeskich browarów. Znajduje się na południu kraju w Czeskich Budziejowicach, gdzie tradycje ważenia piwa sięgają połowy XIII wieku. W swoim obecnym kształcie browar ten powstał w 1895 roku. Jego najpopularniejszym trunkiem jest jasne piwo dolnej fermentacji produkowane z morawskiego słodu i żateckiego chmielu. Od wielu lat nazwa Budweiser stanowi przedmiot sporu pomiędzy czeskimi browarami a amerykańskim browarem Anheuser-Busch. Konflikt tych dwóch przedsiębiorstw sięga 1907 roku i w krajach anglojęzycznych bywa nazywany "bitwą o Bud" lub "wojną stuletnią". Obecnie Budweiser Budvar jest jednym z najlepiej sprzedających się piw w Czechach. Piwo to eksportowane do ponad 60 krajów na wszystkich kontynentach.
Velkopopovický Kozel
Velkopopovický Kozel to czeskie piwo typu lager, które produkowane jest w browarze znajdującym się w niewielkiej miejscowości Velké Popovice. Po raz pierwszy piwo zostało tu uwarzone w 1874 roku przez szanowaną rodzinę Ringhofferów. Dziś trunek ten wytwarzany jest zarówno w odmianie jasnej (světle) jak ciemnej (černé, tmavé). Znakiem rozpoznawczym piwa jest kozioł niosący kufel napełniony pieniącym się piwem. Logo to zostało stworzone w XIX wieku przez francuskiego artystę w podzięce za gościnę. W 1999 roku browar został przejęty przez Plzeňský Prazdroj, tworząc grupę piwowarską wraz z takimi markami jak Pilsner Urquell, Radagast czy Gambrinus. Obecnie Velkopopovický Kozel uznawany jest za najpopularniejsze czeskie piwo. Za jego sukcesem stoi połączenie trzech rodzajów słodu i dodatek aromatycznego, czeskiego chmielu.
Staropramen
Staropramen to popularny czeski browar mający swoją siedzibę w praskiej dzielnicy Smichov. Jego budowa rozpoczęta została w 1869 roku a pierwsze piwo ujrzało światło dziennie już dwa lata później. Stojący na czele browaru Michael Trnka opracował nową recepturę piwa półciemnego, zwanego Granat. Dziś browar Staropramen pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych, szeroko rozpowszechnionych piw czeskich. Trunek sprzedawany jest w przeszło 38 krajach świata. Najbardziej popularne piwa tego browaru to: Staropramen Granát, Staropramen Ležák, Staropramen Nefiltrovaný, Staropramen Světlé, Staropramen Světlé, Staropramen Tmavé, Staropramen Velvet. Oprócz tradycyjnych piw produkuje się tu także różnorodne napoje na bazie owoców o smaku piwa Staropramen COOL Lemon (radler cytrynowy) czy Staropramen Cool Grep (radler grejpfrutowy).
Krušovice
Królewski browar (Královský pivovar) Krušovice to jeden z najstarszych czeskich browarów. Założony został w pierwszej połowie XVI wieku na mocy ustaleń Umowy Świętowacławskiej (Svatováclavská smlouva) nadającej szlachcie dodatkowe przywileje (m.in. prawo ważenia piwa). W zapiskach historycznych pierwsza wzmianka o broważe pochodzi z dokumentów datowanych na 1581 rok. Dziś browar należy do majątku spółki akcyjnej Královský pivovar Krušovice a.s. produkującej piwa Krušovice. Produkuje się tu m.in. piwo: Královský Ležák 12 (5,0% alk.), Královský Originál 10 (4,2% alk.), Královské Černé (3,8% alk.), Mušketýr 11 (4,6 % alk.), Imperial (5,0% alk.), Radler (2,2% alk.) czy Jubilejní ležák (4,7% alk.).
Gambrinus
Wedle legendy nazwa browaru pochodzi od imienia króla Gambrinusa, który jako pierwszy zaczął ważyć piwo, nauczywszy się tego od Izydy, starożytnej egipskiej bogini żniw i uczt. Oficjalnie browar Gambrinus założony został w 1869 roku w Pilźnie na cześć legendarnego, flamandzkiego króla króla piwoszy Gambrinusa i jako jedyny na świecie może używać tej nazwy. W ostatnich latach Gambrinus jest jednym z najlepiej sprzedających się piw w Czechach. Do najpopularniejszych piw z tego browaru należą m.in.: Gambrinus Originál 10 (4,3% alk.), Gambrinus Patron 12 (5,2% alk.), Gambrinus Polotmavá 12 (5,2% alk.), Gambrinus Dry (4,0% alk.) czy Gambrinus Nefiltrovaný ležák (4,8% alk.).
Holba
Browar Holba założony został w Hanušovicach w 1874 roku przez piwowara Józefa Mullschitzkýego. Przed wybuchem II wojny światowej zakład stał się trzecim co do wielkości browarem na Morawach. Swoją nazwę browar wziął od niewielkiej wioski Holba, która obecnie stanowi część Hanušovic. Holba to typowy przedstawiciel czeskiego piwa, które fermentuje w otwartych kadziach, a jego dojrzewanie trwa ponad miesiąc czasu. Nazwa piwa pochodzi od naczynia (holba) o objętości około pół litra, które niegdyś używane było do picia wina lub piwa. Wyrabiano je głównie z cyny, szkła lub ceramiki i pokrywano dekoracją.
Primátor
Browar Primátor założony został w 1872 roku w przygranicznym mieście Náchod. Obecna nazwa używana jest oficjalnie od 1935 roku. Dziś browar produkuje on szeroką gamę piw począwszy od najpopularniejszych w Czechach jasnych o zawartości ekstraktu 10 i 12% poprzez pszeniczne w typie niemieckim, bursztynowe Polotmavý o zawartości ekstraktu 13%, piwo górnej fermentacji w typie angielskim ale, aż po specjalne mocne piwa jak m in: jasny Exkluziv 16%, jasny Rytířský 21% czy ciemny Double 24%.
Zlatopramen (Złote źródło)
Zlatopramen to popularne czeskie piwo produkowane przez kompanię Drinks Union z siedzibą w Ústí nad Labem (dzielnica Krásné Březno). Browar założony został w 1867 roku, choć tradycje piwowarskie w Krásnym Břeźnie sięgają jeszcze pierwszej połowy XVII wieku. Początkowo piwo sprzedawane było jako Aussiger Bier ("piwo usteckie” - od niemieckiej nazwy miasta - Aussig an der Elbe), natomiast nazwa Zlatopramen została oficjalnie przyjęta dopiero w 1967 roku (setna rocznica powstania browaru). Do najpopularniejszych piw tej marki należą obecnie m.in. Zlatopramen Výčepní světlé (3,8% alk.), Zlatopramen 11 (4,9% alk.) czy Zlatopramen Radler o różnych smakach.
Březňák
Březňák jest to czeska marka piwa produkowana przez browar w gminie Wielkie Brzeźno (Velké Březno) w Ústí nad Labem. Oficjalnie browar założony został w 1753 roku, jednak tradycje ważenia piwa w Wielkim Breźnie sięgają początków XVII wieku. Nazwa marki wywodzi się nie tylko od nazwy miejscowości, ale także od jakości lagerów warzonych w marcu. Obecnie produkowane są tu cztery rodzaje piwa: Březňák Originál, Březňák 11 (4,8% alk.), Březňák 11 Hořký (4,7% alk.) i Březňák Ležák.
Radegast
Radegast to popularna marka czeskiego piwa typu pilzeńskiego o lekkim, zrównoważonym smaku i o delikatnym słodowym zapachu. Jego nazwa pochodzi od słowiańskiego boga Radegasta, którego świątynia znajdowała się w Radogoszczy. Browar założony został w 1970 roku w niewielkim śląskim miasteczku Nošovice. W 1999 roku zakład przejęty został przez większą grupę browarniczą Plzeňský Prazdroj, którą z kolei w 2017 roku przejęła japońska firma piwowarska Asahi Group Holdings Ltd. Do najpopularniejszych piw ważonych w browarze należą m.in. Ryze hořká 12 (5,1% alk.), Rázná 10 (4,1% alk.), Temně Hořka 12 (5,2% alk.), Ratar (4,5% alk.) czy Nefiltrovaná 12 (5,1% alk.).
Litovel
Początki browaru w Litovelu sięgają 1291 roku, kiedy to król Wacław II (1271-1305) przyznał miastu prawo mili. Przywilej ten upoważniał wyłącznie litovelskich mieszczan do warzenia i wyszynku piwa w obrębie jednej mili średniowiecznej, a więc na obszarze około siedmiu kilometrów. W czsach nowożytnych otwarcie Chłopskiego Browaru Akcyjnego ze słodownią w mieście Litovel miało miejsce 12 listopada 1893 roku. Obecnie piwo litovelskie nadal warzone jest z użyciem klasycznych procedur przy użyciu surowców najwyższej jakości z urodzajnego regionu Hana. Najpopularniejsze trunki to m.in. Litovel Classic (4,2% alk.), Litovel Moravan (4,6% alk.), Litovel Premium (5,0% alk.) czy Litovel Dark (3,8% alk.).
Svijany
Svijany to jeden z najstarszych czeskich browarów. Jego początki sięgają drugiej połowy XVI wieku, kiedy to uwarzono zostało tu pierwsze piwo. W latach 1820-1945 browar stanowił własność członków rodziny Rohanów, a po II wojnie światowej został skonfiskowany przez państwo i znacjonalizowany. Dziś marka Svijany reprezentuje tradycyjne, typowe czeskie piwo produkowane z wysokiej jakości wody z własnej studni, słodu z wybranych odmian jęczmienia browarnego z małych niezależnych czeskich i morawskich słodowni z dodatkiem najdelikatniejszego chmielu zateckiego uprawianego na własnych plantacjach w wyjątkowym regionie Polepská blata słynącym z uprawy chmielu. Najpopularniejsze piwa to m.in. Zámek 11 (4,8% alk.), Prémiový ležák "450" (4,6% alk.), Svijanská Desítka 10 (5,0% alk.) czy Svijanský Máz 11 (4,8% alk.).
Bernard
Browar Bernard powstał w 1991 roku, kiedy to Stanislav Bernard, Josef Vávra i Rudolf Šmejkal kupili upadły browar Humpolec na licytacji w ramach "małej prywatyzacji". Przez pierwsze dziesięć lat po prywatyzacji (sprzedano go za pięciokrotnie większą wartość księgową, choć był technologicznie przestarzały) browar dosłownie walczył o życie. Dzięki jakości piwa, nastawieniu na obsługę klienta i sukcesywnemu rozwojowi marki urzeczywistniono marzenie. Bernard stał się znaną i popularną marką w całych Czechach. Najpopularniejsze piwa to m.in. Bernard svetly lezak 12 (4,9% alk.), Bernard svetly lezak 11 (4,5% alk.), Bernard svetly lezak 10 (3,8% alk.) czy Bernard Free.
