Architektura klasyczna to style architektoniczne starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu, które rozwijały się i ewoluowały począwszy od VI wieku p.n.e. aż do końca II wieku n.e. Charakteryzują się symetrią, zachowaniem optycznego porządku, oraz użyciem kolumn, które podtrzymują belkowanie, łuki i sklepienia. To właśnie starożytni Grecy ujęli w system konstrukcyjny i kompozycyjny tradycje swoich przodków oraz perskich i egipskich sąsiadów kładąc niekwestionowane fundamenty pod przyszłą architekturę Zachodu. W VI wieku p.n.e. udoskonalili sposób stosowania kolumn i belkowania (wertykalnych podpór dźwigających ciężar poziomych belek) w celu stworzenia budowli o niezrównanej klarowności kompozycji, idealnej symetrii oraz sile wyrazu. Dziś symbolizują to przetrwałe do czasów obecnych liczne doryckie i jońskie świątynie z V wieku p.n.e. Klasyczna grecka architektura osiągnęła swą najdoskonalszą formę w świątyni. Piękno i doskonałość Partenonu czy Erechtejonu na Akropolu w Atenach wywarły głęboki wpływ na późniejszych architektów, zwłaszcza w starożytnym Rzymie. Rzymianie z wielkim powodzeniem wykorzystywali greckie style, a także greckich architektów do wznoszenia imponujących, praktycznych i wyrafinowanych technicznie budowli. Z biegiem czasu wprowadzili nowe materiały budowlane (m.in. cement), a także wznosili budynki o dużo większej skali. Wprowadzili do architektury krzywizny co pozwoliło na budowę łuków, sklepień kolebkowych czy kopuł. W okresie odrodzenia architektura klasyczna została opisana w licznych rozprawach i stanowiła inspirację dla wielu innych stylów architektonicznych aż do XX wieku. W okresie manieryzmu zaś, powstała charakterologiczna teoria porządków, wiążąca poszczególne z nich z rodzajami ludzkimi (dorycki - męski, joński - żeński, koryncki - dziewczęcy).
Porządki architektoniczne
W architekturze klasycznej wyróżniamy trzy główne porządki (style dekoracyjne): dorycki, joński i koryncki. Ich głównymi elementami są kolumna oraz belkowanie. Porządki dorycki i joński rozwinęły się w czasach archaicznych na obszarach gdzie zaznaczała się dominacja plemion Dorów i Jonów. Porządek koryncki, zaś jest wynalazkiem epoki klasycznej, a za jego twórcę uznawany jest Kallímachos. Najbardziej charakterystycznym elementem porządku architektonicznego jest kolumna, a zwłaszcza jej głowica.
Porządek dorycki cechują ciężkie proporcje, surowość oraz monumentalność. Kolumny wyrastają bezpośrednio ze stylobatu (kolumna nie ma bazy), a kapitele (głowice) pozbawione są dekoracji. Porządek joński cechuje lekkość, smukłość proporcji oraz ozdobność. Kolumny jońskie są smuklejsze od doryckich stąd też stosowano ich zawsze więcej. Kolumny ustawiane były na profilowanej bazie, a ich głowice (kapitele) wyposażone były w charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści. W porządku korynckim kolumny są podobne do jońskich. Zupełnie inna jest jednak głowica, która ma kształt kosza okolonego rzędami liści akantu (barszcz zwyczajny), z małymi wolutami. Przypuszcza się że, element roślinny jest nawiązaniem do drzewa i gaju, związanych z genezą świątyni greckiej. Porządek koryncki rozkwitł w epoce hellenistycznej (od IV do I wieku p.n.e.), a jego bogata, płaskorzeźbiona dekoracja stała się charakterystycznym znakiem rozpoznawczym architektury rzymskiej. Niektóre świątynie, jak Partenon wznoszone były według jednego porządku. W późniejszym okresie coraz częściej zaczęto łączyć ze sobą wiele porządków. Zaczęto także zastępować kolumny przez kariatydy - kobiece figury nadnaturalnej wielkości, stojące na bazach i dźwigające belkowanie na głowach.
