Warmia

Regiony

Warmia to kraina historyczna w północno-wschodniej Polsce, położona na obszarze Równiny Warmińskiej, Równiny Orneckiej i Pojezierza Olsztyńskiego. Jej historyczne granice tworzą zarys trójkąta, który wcina się w ląd od Zalewu Wiślanego przez dorzecze Pasłęki i Łyny. Na terenie Warmii dominuje charakterystyczny polodowcowy krajobraz z licznymi wzgórzami morenowymi. Spotkać można tu także jeziora, ale ich wielkość jest znacząco mniejsza w stosunku do tych które znajdują się na sąsiadującej Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Nazwa Warmii wywodzi się od pruskiego słowa "wormyan" oznaczającego kolor czerwony i spokrewnionego ze słowem "czerw, robak". Wiąże się to najprawdopodobniej z pozyskiwaniem na pobrzeżach Zalewu Wiślanego larw czerwca polskiego (Porphyrophora polonica), które niegdyś były używane jako czerwony barwnik w procesie barwienia tkanin.

Pierwotnie Warmia stanowiła część terytorium pruskiego plemienia Warmów, a od 1243 roku przeistoczyła się w autonomiczne państewko kościelne. W owym czasie Warmia składała się z dwóch części. Jej większa (7 komornictw) zarządzana była przez biskupa warmińskiego, a mniejsza (3 komornictwa) podlegała kapitule warmińskiej. Głównym ośrodkiem biskupstwa (kurii) i siedzibą katedry warmińskiej był Frombork, zaś biskupi rezydowali w Lidzbarku Warmińskim. W latach 1466-1772 Warmia stała się częścią Polski jako Księstwo warmińskie. Najsłynniejszym mieszkańcem ówczesnej Warmii był Mikołaj Kopernik (1473-1543), twórca teorii heliocentrycznej. W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski, Warmia została zajęta przez Królestwo Prus. Wtedy też nastąpiła jej sekularyzacja której konsekwencją była likwidacja Warmi jako osobnego organizmu politycznego. W granice Polski kraina powróciła dopiero po II wojnie światowej. Obecnie Warmia stanowi część województwa warmińsko-mazurskiego.

Dziś największym miastem historycznej Warmii jest Olsztyn, który zamieszkuje przeszło 170 tysięcy ludzi. W mieście zachowało się zabytkowe stare miasto z okazałym zamkiem Kapituły Warmińskiej. Pozostałe ciekawe miasta Warmii to m.in. Frombork, Lidzbark Warmiński, Reszel czy Braniewo. Praktycznie w każdym z nich spotkać można charakterystyczne dla Warmii gotyckie kościoły katolickie z masywnymi wieżami oraz gotyckie zamki biskupie i kapitulne. Architektura gotycka rozwijała się na Warmii jeszcze do końca XVI wieku, gdy w Europie dominował renesans. Innym charakterystycznym elementem krajobrazu Warmii są przydrożne murowane kapliczki. Można je spotkać zarówno w miastach, jak i wsiach warmińskich. W odróżnieniu od sąsiednich Mazur, których mieszkańcy byli protestantami, warmińskie kapliczki są pozostałością katolickiej ludowej religijności dawnych mieszkańców Warmii. Najstarsze z nich pochodzą z początku XVII wieku, ale większość z nich powstała na przełomie XIX i XX wieku. Ich forma architektoniczna nawiązuje do warmińskiego baroku lub neogotyku. Szacuje się, że na Warmii znajduje się przeszło 1300 kapliczek.

Ciekawostki

• Najstarszym miastem warmińskim jest Braniewo, które lokowane było jeszcze w XIII wieku.