Kraj: 
Oliwa to dzielnica Gdańska, granicząca od północy z Sopotem. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od przepływającego niegdyś tedy potoku zwanego Oławą lub od drzewka oliwnego, biblijnego symbolu do którego odwołali się Cystersi zakładając tu w XII wieku swój klasztor. Wtedy też zbudowany został pierwszy drewniany kościół, który wiek później zastąpiony został murowaną romańską świątynią. W 1350 roku w Wielki Piątek w wyniku wzniecenia pożaru kościół wraz z klasztorem zostały całkowicie zniszczone. Wkrótce potem przystąpiono do odbudowy wznosząc tym razem gotycką budowlę. W 1433 roku opactwo zostało splądrowane przez Husytów, a w 1577 roku w sąsiedztwie kościoła założony został park. W XVII wieku w czasie wojen polsko-szwedzkich klasztor został dwukrotnie najechany i doszczętnie splądrowany. Ostatecznie, po długotrwałej wojnie w 1660 roku w opactwie oliwskim zawarty został pokój między Polską a Szwecją. W 1688 roku opat Michał Hacki ufundował nowy wielki barokowy ołtarz, który przetrwał do czasów obecnych. Stary renesansowy ołtarz Świętej Trójcy rzeźbiony w dębie, przeniesiony został wówczas do transeptu północnego. Opactwo w Oliwie przetrwało do 1831 roku, kiedy to z rozkazu władz pruskich zostało zlikwidowane, a kościół klasztorny stał się katolickim kościołem parafialnym. Wtedy też ostatni przeor mianowany został pierwszym proboszczem świeckiej parafii w Oliwie. W 1925 roku papież Pius XI erygował diecezję gdańską, na której mocy kościół oliwski uzyskał rangę katedry, a Oliwa stała się stolicą diecezji i siedzibą biskupów. Ciężki okres świątynia przeżywała w czasie II wojny światowej, kiedy to w znacznym stopniu zniszczone zostały dachy, okna oraz organy. Po wojnie kościół został odrestaurowany. W 1976 roku papież Paweł VI podniósł katedrę do godności bazyliki mniejszej, a 1992 roku papież Jan Paweł II utworzył archidiecezję gdańską z siedzibą w Oliwie.
Dziś katedra stanowi jeden z najcenniejszych oliwskich zabytków. W jej przestronnym wnętrzu znajdują się aż 23 ołtarze. Obrazy jakie podziwiać można w ołtarzach, prezbiterium i nawie głównej są dziełem XVII-wiecznych malarzy gdańskich: Hermana Hana (1574-1628), Adolfa Boya (1612-1680), Andrzeja Stecha (1635-1697) i Andreasa Schlütera (1660-1714). Wystrój uzupełniają rokokowe kaplice św. Jana Nepomucena i św. Krzyża, ambona, płyty nagrobne, epitafia, grobowiec książąt pomorskich, nagrobek rodziny Kosów, krypta biskupia, zabytkowe żyrandole, baldachimy, cenny kultowo i artystycznie feretron przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem, noszony na pielgrzymkach do Kalwarii Wejherowskiej oraz wiele innych zabytków kościoła i byłego klasztoru cystersów.
Ciekawostki
- W archikatedrze cyklicznie organizowane się koncerty organowe, a w zabudowaniach byłego klasztoru (obecnie Gdańskie Seminarium Duchowne) można obejrzeć zbiory muzeum diecezjalnego;
- W archikatedrze pochowany jest m.in. znany niemiecki lekarz, matematyk, fizyk Lorenz Eichstaedt (1596-1660).
