Zakon Maltański

Informacje historyczne

Zakon Maltański, a dokładnie Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty to katolicki zakon rycerski, który wywodzi się bezpośrednio ze średniowiecznych bractw i zakonów rycerskich, powstałych na Bliskim Wschodzie na fali pierwszych wypraw krzyżowych. Sam zakon powstał jeszcze przed I krucjatą (na przełomie X i XI wieku), a jego początki sięgają nieformalnego bractwa, zawiązanego przy szpitalu św. Jana Chrzciciela, który został założony przez mieszczan i kupców z włoskiego państewka Amalfi w 1070 roku. Było to bractwo zakonne pod wodzą charyzmatycznego, półlegendarnego, a dziś błogosławionego brata Gérarda Tonque (1040-1120) znanego także jako Gérard de Martigues. To właśnie on uznany został za pierwszego wielkiego mistrza zgromadzenia, choć sam używał tytułu przeora lub rektora szpitala. W czasie pierwszej krucjaty szpital okazał się bardzo przydatną instytucją, a istniejące przy nim bractwo przekształciło się w zakon rycerski, który w 1113 roku został oficjalnie uznany przez papieża Paschalisa II. W odróżnieniu od Krzyżaków, zakon joannitów - podobnie jak templariuszy - miał od początku charakter międzynarodowy i przyjmowano do niego wszystkich szlachetnie urodzonych rycerzy katolickich, bez względu na ich kraj pochodzenia. Po pierwszej krucjacie szpitalnicy otrzymali pod swoją wodzę potężny zamek Margat (obecnie Syria), a w 1144 roku hrabia Trypolisu, Rajmund II, oddał szpitalnikom znajdującą się w górach Dżabal an-Nusajrijja warownię Krak des Chevaliers (obecnie Syria). W owym czasie zakon uzyskał także szereg przywilejów oraz dóbr w całej chrześcijańskiej Europie (w tym także i Polsce). Wzrost potęgi umożliwił joannitom podbicie i zajęcie wyspy Rodos gdzie utworzyli sprawnie zarządzane państwo zakonne.

Z uwagi na swój istotny potencjał militarny oraz znakomitą flotę wojenną Zakon maltański odegrał znaczącą rolę w historii Europy. Joannici położyli także olbrzymie zasługi w dziele organizacji i prowadzenia pierwszych średniowiecznych szpitali na kontynencie europejskim. Po upadku Jerozolimy joannici przenieśli swój główny szpital do Akki, a w 1291 roku, zakon przeniósł się razem z templariuszami na Cypr. W 1530 roku cesarz Karol V Habsburg (1500-1558) przekazał członkom zakonu Maltę, Gozo oraz Trypolis w zamian za co każdego roku, w dniu Wszystkich Świętych, wysyłali wysyłali mu sokoła. Wkrótce potem jego członkowie osiedlili się w Birgu (obecnie Vittoriosa). Bracia-rycerze kontynuowali na wyspie zadania powierzone im przez zakon - bronili wiary chrześcijańskiej przed islamem i nieśli pomoc chorym. Z czasem ze szpitalników stali się walczącymi na morzu kawalerami. Ich heroiczne zwycięstwo nad wojskami osmańskimi dowodzonymi przez Sulejmana Wspaniałego w czasie Wielkiego Oblężenia Malty w 1565 roku położyło kres tureckiej ekspansji i rozpoczęło okres wielkiego rozkwitu wyspy. W owym czasie wielki mistrz był traktowany był na równi z europejskimi monarchami. Zakon stworzył na Malcie potężne państwo zakonne, które funkcjonowało aż do końca XVIII wieku, kiedy to flota Napoleona, kierująca się do Egiptu, zajęła wyspę bez większego oporu, przekształcając ją w zamorską prowincję Francji. Po upadku Napoleona Zakon odzyskał część swoich dóbr na Sycylii i w okolicach Ferrary, jednak trudności finansowe zmusiły Kawalerów Maltańskich do ich porzucenia i przeniesienia do swojej siedziby w Rzymie. W XIX wieku rozproszeni po Europie kawalerowie maltańscy zaczęli zakładać nieformalne stowarzyszenia świeckie, będące odtworzeniem dawnej struktury przeoratów. Obecnie szacuje się, że część katolicka zakonu liczy sobie około 12 tysięcy członków zrzeszonych w sześciu wielkich przeoratach, 4 subprzeoratach i 45 związkach narodowych (160 członków jest Polakami). Zakon zajmuje się głównie działalnością charytatywną.

Symbole zakonu

Symbolem joannitów jest biały krzyż maltański (krzyż cnót rycerskich) umieszczony na czerwonym tle, a herbem jest owalna czerwona tarcza z srebrnym krzyżem otoczonym różańcem z pereł umieszczona na czarnym płaszczu podbitym gronostajem i usianym złotymi liliami. Żeby zostać członkiem zakonu, trzeba spełnić kilka warunków: należy być zarekomendowanym przez czterech innych członków zgromadzenia, przedstawić świadectwo moralności wydane przez ordynariusza swojej diecezji, a także dowód szlacheckiego pochodzenia. W razie przyjęcia należy dokonać wysokiej darowizny na rzecz zakonu.

Ciekawostki

• Zakon Maltański wydaje własne znaczki pocztowe, a także własne tablice rejestracyjne dla samochodów służbowych;
• Zakon Maltański posiada swoją własną walutę, którą jest scudo.