Pireneje to rozległe pasmo górskie w zachodniej Europie, położone w północno-wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego i oddzielające Francję od Hiszpanii oraz przebiegające także przez Andorę. Granica obu tych państw przebiega, z niewielkimi wyjątkami, zasadniczo wzdłuż głównego grzbietu. W porównaniu z innymi łańcuchami górskimi Pireneje to góry młode, niepobrużdżone i nieprzygarbione przez czas i erozję. Zachwycają niezwykłą szatą roślinną, światem zwierząt, bogactwem form skalnych oraz jezior. Lodowce w Pirenejach mają charakter szczątkowy i podlegają ciągłej regresji. Pireneje rozciągają się pomiędzy Atlantykiem na zachodzie i Morzem Śródziemnym na wschodzie, osiągając długość 450 km. Szerokość pasma w kierunku północ-południe waha się od 50 do 150 km. Mimo, że cały masyw pocięty jest granicami państw, to częściej dzieli się go na: Pireneje Zachodnie lub Atlantyckie (od Zatoki Biskajskiej do przełęczy Somport), Środkowe (między Somport, a doliną górnej Ariège) i Wschodnie ciągnące się aż do Morza Śródziemnego. Skłon północny masywów (na stronę francuską) jest stromy i krótki. W kierunku południowym Pireneje obniżają się stopniowo i łagodnie. Od zachodu zaczynają się niewielkimi wzniesieniami Gór Baskijskich. W Zatokę Lwią Morza Śródziemnego opadają gwałtownie, urwistymi stokami łańcucha Albères. Francuski skłon, w odróżnieniu od suchego Hiszpańskiego porośnięty jest buja roślinnością. W 1997 roku obszar Pirenejów wokół szczytu Monte Perdido (3355 metrów n.p.m.) został objęty parkiem i wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Ostatnie zlodowacenie pozostawiło w Pirenejach wielkie owalne zagłębienia nazywane cyrkami. Z jednego z nich Cirque de Gavarnie z niesamowitym hukiem spada jeden z najwyższych wodospadów Europy. Głębokie wyżłobienia dolin, malownicze tafle jezior czy wartko spływające potoki to także efekt lodowca. Mimo to góry te są rzadziej zaludnione i mniej spenetrowane przez turystów niż np. Alpy. Niewielkie ośrodki narciarskie położone są głownie nisko w dolinach i właściwie tylko w Andorze powstały wielkie osiedla hoteli wysoko w górach. Najwyższym szczytem Pirenejów jest znajdująca się w masywie Maladeta na terenie Hiszpanii góra Pico de Aneto. Wznosi się ona na 3404 metry n.p.m., a jej północna cześć pokryta jest lodowcem. Pierwszego wejścia na wierzchołek dokonał w 18 lipca 1842 roku były rosyjski oficer stacjonujący w Luchon Platon de Tchihatcheff. w okolicy Cauterets, wznosi się na grzbiecie granicznym najwyższy szczyt Pirenejów francuskich, Vignemale (3298 metrów n.p.m.). Pierwszym podróżnikiem, który pieszo pokonał całe Pireneje, był lekarz, przyrodnik i podróżnik niemieckiego pochodzenia Friedrich Parrot (1792-1841). W 1817 roku pokonanie tej trasy zajęło mu aż 53 dni.
Przez przełęcze Pirenejów wiodą naturalne trudne drogi. Tędy w 219 roku p.n.e. szedł dowódca wojsk antycznej Kartaginy Hannibal, prowadząc przeciw Rzymianom 40 tysięczna armię (i słownie). W przeciwnym kierunku góry chciał pokonać hrabia Roland. Dowodząc strażą tylną, wpadł w zasadzkę. Słynna francuska "Pieśń o Rolandzie" (najstarszy i najbardziej znany francuski epos rycerski), sławiąc jego męstwo w walce z niewiernymi, opowiada jak ginący rycerz usiłował roztrzaskać swój święty miecz Durandal o skałę (według eposu w głowni miecza ukryto ząb św. Piotra, krew św. Bazylego, włosy św. Dionizego i strzęp szaty Marii). Miecz nie ustąpił, pękły góry i tak rzekomo powstała przełęcz nazwana Brèche de Roland. Z uwagi na stosunkowo łatwy dostęp stanowi ona cel licznych wycieczek turystycznych.
Ciekawostki
- Słowo Pireneje pochodzi od imienia mitologicznej córki Atlasa, Pyrene (gr. ogień);
- Na obszarze Pirenejów znajduje się aż 2500 jezior polodowcowych, z czego około 1500 ma średnicę ponad 50 metrów;
- Po stronie francuskiej znajduje się zaledwie około 25% powierzchni Pirenejów, a po hiszpańskiej 75%.
