Archimedes

Znane postacie

Archimedes (287-212 p.n.e.) to słynny starożytny grecki filozof przyrody i matematyk, który urodził się i spędził całe swoje życie w Syrakuzach na Sycylii w ówczesnej kolonii Wielkiej Grecji. Jego ojciec miał na imię Fidiasz i był astronomem, o którym jednak niewiele wiadomo. Prawdopodobnie był także krewnym lub powinowatym ówczesnego władcy Syrakuz - Hierona II. O prywatnym życiu Archimedesa wiemy bardzo mało, wszelkie informacje czerpiemy z jego pracy zatytułowanej "O liczeniu piasku". W tamtych czasach, Archimedes używał kurzu lub popiołu do rysowania figur geometrycznych. Czasami zdarzało mu się być tak pochłoniętym pracą, że zapomniał o jedzeniu czy nawet myciu się. Według greckiego historyka Jana Tzetzesa, Archimedes żył około 75 lat. Z wyjątkiem okresu życia gdzie uczęszczał do szkoły w Aleksandrii, spędził całe swoje życie w Syrakuzach. Starożytny grecki biograf Plutarch stwierdził, że Archimedes osiągnął tak wielką sławę dzięki przysłudze jaką wykonał dla króla Hierona II. Władca zamówił dla siebie koronę z czystego złota. Jednak nie dowierzał złotnikowi i podejrzewał go, ze użyje on do wytopu korony znacznie mniej wartego srebra. Zwrócił się więc do przebywającego na dworze Archimedesa, aby ten zweryfikował jego podejrzenia, nie niszcząc pięknej korony. Archimedes rozwiązał ten problem z użyciem naczynia wypełnionego wodą. Wyznaczył objętość wody, która została wyparta przez koronę, i czynność tą powtórzył, zanurzając w naczyniu kawałek czystego złota, którego ciężar był identyczny z ciężarem korony. Dzięki temu Hieron II mógł mieć pewność, ze nie został oszukany przez złotnika. To właśnie wtedy odkryte zostało słynne prawo wyporu głoszące, że siła wyporu działająca na ciało zanurzone w cieczy jest równe ciężarowi cieczy wypartej przez to cało.

Archimedes zmarł w czasie drugiej wojny punickiej (218-201 p.n.e.), kiedy Syrakuzy poddały się oddziałom rzymskim po blisko dwuletnim oblężeniu. Według Plutarcha, Archimedes był w trakcie tworzenia matematycznego schematu (kierował m.in. pracami inżynieryjnymi przy obronie miasta), gdy rzymski żołnierz rozkazał mu udać się na spotkanie z generałem Markiem Klaudiuszem Marcellusem dowodzącym wojskami oblegającymi Syrakuzy. Odmówił wykonania rozkazu twierdząc, że musi dokończyć swój schemat. Wściekły, rzymski żołnierz zabił Archimedesa. Co ciekawe śmierć uczonego rozgniewała bardzo samego Marcellusa który, bo nie chciał aby stała mu się jakakolwiek krzywda. Zgodnie z życzeniem Archimedesa na grobie ustawiony został walec z wpisaną weń kulą oraz wyrytym napisem określającym wzajemny stosunek objętości (2:3) owych figur przestrzennych (uważał to odkrycie za niezwykle ważne). To właśnie dzięki tej informacji Cyceron, będąc kwestorem na Sycylii, odnalazł w 75 roku p.n.e. jego grób w Syrakuzach, w pobliżu bramy agrygenckiej. Wysprzątał grób i zadbał o należyty szacunek dla zmarłego. Archimedes miał na swoim koncie także wiele innych odkryć i wynalazków. Są to m.in. zasada dźwigni (ze sławnym jego powiedzeniem "Dajcie mi punkt podparcia, a poruszę Ziemię"), prawo równi pochyłej, podnośnik i przenośnik ślimakowy zwany Śrubą Archimedesa, zegar wodny czy organy wodne. Oprócz odkryć z dziedziny matematyki i geometrii, przypisuje mu się także wynalezienie broni oraz machin obronnych zapewniających ochronę miasta Syrakuzy. Do dziś też, gdy ktoś wpadnie na jakiś pomysł lub coś odkryje to wymawia słowo "Eureka", które po raz pierwszy użył właśnie Archimedes gdy kąpiąc się w wannie wpadł na pomysł pomiaru objętości obiektu o nieregularnym kształcie. Legenda głosi, że to po tym olśnieniu wybiegł z wanny na ulice Syrakuzy zupełnie nagi wykrzykując "Eureka, Eureka".

Ciekawostki

• Jedna z anegdot głosi, że Archimedes był tak pochłonięty rozwiązywaniem zadań matematycznych, że przestał się myć, w wyniku czego zaczął wydzielać nieprzyjemny zapach. Gdy siłą nasmarowano go oliwą i ciągnięto do kąpieli, kreślił na swoim ciele koła kontynuując swoje rozważania.