Gelati to monastyr w środkowo-zachodniej Gruzji. Świątynia połoona jest pośród malowniczych zalesionych wzgórz, około 10 km w kierunku północno-wschodnim od centrum Kutaisi. Ufundowany został w 1106 przez króla Dawida IV Budowniczego (1089-1125). Jedna z miejscowych legend głosi, że król osobiście brał udział w budowie, a po śmierci został też tu pochowany. Na przestrzeni wieków świątynia pozostawała jednym z głównych kulturalnych i intelektualnych ośrodków w Gruzji. Znajdowała się tu m.in. Akademia, która skupiała gruzińskich naukowców, teologów i filozofów. Część z nich działała wcześniej w innych prawosławnych monasterach poza granicami (n.p. w Konstantynopolu), m.in. Petritsi i Arsen Ikaltoeli. Akademia Gelati często określana była mianem "kolejnych Aten" lub "drugą wschodnią Jerozolimą". Cały kompleks składa się z: XII wiecznej katedry Maryi Dziewicy (główna świątynia klasztoru), pokrytego XVI wiecznymi malowidłami XIII wiecznego kościoła św. Jerzego, XIII wiecznego kościoła św. Mikołaja, ruin budynku Akademii oraz XII wiecznej dzwonnicy. W monastyrze zachowały się także freski oraz manuskrypty pochodzące z XII-XVII wieku. Według tradycji, akceptowanej również przez część gruzińskich historyków, w sekretnym miejscu na terenie klasztoru została pochowana zmarła w 1213 roku królowa Gruzji, Tamara. Okres jej panowania uznawany jest za "Złoty Wiek" Gruzji. Niestety jak do tej pory nie udało się odnaleźć jej grobowca. W 1994 roku Monastyr Gelati został, wraz z katedrą Bagrati w pobliskim Kutaisi zsotał wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Niestety po 7 latach świątynia została usunięta z Listy.
Ciekawostki
- W pobliżu Gelati znajdują się pozostałości Monastyru Sochasteri oraz ruiny Kościoła św. Saby.
